گل گشت

واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: گل گشت
تهران
تهران! تهران بزرگ، شهر درختان سر به فلك كشيده، شهر توچال، شهر ميدان آزادي و برج ميلاد، شهر ترافيك، شهر آدم و ماشين، شهر دود، شهر گربه و كلاغ. در روزگاري نه چندان دور دهكده كوچكي در شمال ري بود. جايي كوچك، خوش آب و هوا و سرشار از باغ هاي ميوه. كهن ترين سند فارسي موجود نشان دهنده وجود اين شهر پيش از سده سوم هجري است.
اهميت و آباداني و رونق تهران از زمان پادشاهان صفوي آغاز شد. نياي بزرگ صفويان به نام سيد حمزه در شهر ري مدفون بوده و به جهت وجود باغ هاي وسيع، آب گوارا و چنارهاي بلند و زيبا، هرچند وقت يكبار به آن روي مي آوردند و به اين ترتيب تهران مورد توجه پادشاهان صفوي به ويژه طهماسب يكم واقع شد. وي دستور ساخت بارويي به دور شهر را داد كه داراي 4 دروازه و 114 برج به تعداد سوره هاي قرآن بود. براي بناي حصار شهر از دو منطقه داخل شهر خاك برداري انجام شده كه بعدها اين دو منطقه به نام هاي چاله ميدان و چاله حصار معروف شدند. بنا بر تحقيق آنوبانيني حدود تقريبي نخستين حصار شهر تهران از جنوب به خيابان مولوي و حاج ابوالفتح، از سوي شرق به خيابان ري، از غرب به خيابان وحدت اسلامي و از شمال به امير كبير و امام خميني محدود مي شد و محوطه ارگ تهران در ميانه شمالي شهر قرار داشت و خندقي نيز به دور حصار كشيده شده بود
محله هاي عمده درون حصار شامل; بازار، عودلاجان، سنگلج، ارگ، چاله ميدان و چاله حصار بود و وسعتي حدود 4 كيلومتر مربع داشت. درازاي باروي دور شهر در كتابهاي معتبر حدود 6 هزار گام نگاشته شده است و فضاي بيرون از حصار شامل باغ ها و كشتزارهاي پهناوري بوده كه امروزه به محدوده هاي شهر تهران بدل شده است.
پس از استقرار خاندان صفوي در قزوين و سپس در اصفهان، تهران از رشد و گسترش باز ماند و بي توجهي شاه عباس اول به تهران نيز خود مزيد بر علت شد. شاه عباس در 998 ه. ق كه رهسپار جنگ با عبدالمومن خان ازبك گرديده بود در تهران به سختي بيمار شد و از سركوبي به موقع ازبكان باز ماند و به همين دليل ازبك ها توانستند مشهد را به تصرف در آورند. از آن پس خاطره تلخي از تهران به دل گرفت و نسبت به پيشرفت و رشد آن بي توجهي نمود.
بي گمان دگرگوني هاي بنيادين در تهران از سال 1300 به بعد ايجاد شد. بين سال هاي 1300 تا 1320 خندق ها و دروازه ها از بين رفت و شهر از چهار جهت رو به گسترش نهاد. احداث ساختمان ها و تاسيسات بانكي و وزارت امور خارجه، شهرباني كل كشور، ايستگاه راه آهن، دانشگاه تهران و ايستگاه فرستنده راديو تهران، باشگاه افسران و چند بيمارستان، مربوط به اين دوره مي باشد.
بر پايه آمارگيري سال 1375 شهر تهران داراي جمعتي حدود 7 ميليون نفر و مساحتي حدود 864 كيلومتر مربع مي باشد و جمعيت كنوني تهران را بين 10 تا 12 ميليون تخمين ميزنند.
تهران در عين حالي كه شهري ديدني نيست شهري ديدني است! به رغم نداشتن اثار باستاني قديمي و معروف (در مقايسه با شهرهايي همچون شيراز و كرماشاه و اصفهان و همدان و...)، آنقدر اثر باستاني در خود جاي داده كه قطعا هيچ ايرانگرد و جهانگردي نمي تواند بدون ديدن اين شهر، عظمت ايران را درك كند. وجود ده ها موزه معروف كه بيشتر آثار كشف شده از گوشه و كنار اين مملكت را در خود جاي داده، تاييدي بر صحت اين ادعا است. يك بازديد كننده از شهر سوخته، هگمتانه، حسن لو و سيلك چيز زيادي از آثار كشف شده در آن اماكن را در موقعيت مادريشان مشاهده نمي كند زيرا اگر نگوييم همه آثار، درصد قابل توجهي از آثار كشف شده به موزه ها و به خصوص موزه هاي تهران منتقل شده است.
ارتفاع تهران از سطح دريا در حدود 900 تا 1800 متر است. در ميدان تجريش ارتفاع حدود 1300 متر و در ميدان راه آهن 1100 متر بالاتر از سطح دريا مي باشد. تهران به لحاظ آب و هوايي، يكي از شهرهاي ويژه ايران به شمار مي رود. از جنوب تا شمال شهر، تغييرات آب و هوايي كاملا محسوس بوده و اين تفاوت، به يكي از شگفتي هاي تهران بدل گشته است. در همان حالي كه در شمال شهر هوا كاملا برفي و سرد است، در جنوب شهر ممكن است معتدل و بدون برف باشد. به طور كلي; هواي تهران در شمال شهر معتدل و در جنوب و مركز گرمسير تقسيم بندي مي شود.

اثار باستاني تهران
خانه وثوق الدوله - تهران
بناي خانه وثوق الدوله در سال 1253 هجري قمري(قرن سيزدهم) به پايان رسيد .شامل تالارها و اتاق هاي متعددي است كه با گچ بري هاي عالي مزين شده اند.
تكيه دولت - تهران
تكيه دولت درزمان خود بزرگ ترين بناي مذهبي شهر بود كه در زمان اوج شكوه و عظمت سنت تغزيه، در سال 1248 شمسي به دستورناصرالدين شاه و مباشرت دوستعلي خان معير الممالك ساخته شد. اين بنا عظيم ترين تماشخانه تاريخ ايران بود كه در كاخ گلستان و با گنجايش 20 هزار نفرساخته شد. ناصرالدين شاه براي ساخت اين تكيه چيزي در حدود يكصد و پنجاه هزار تومان آن زمان خرج كرد.
حوض خانه باغ قديم نگارستان - تهران
حوض خانه باغ نگارستان بنايي در باغ نگارستان است كه شكل هشت گوش دارد.
در اين حوض خانه شاه نشين هايي به سبك بناهاي دوره زنديه و مزين به گچ بري هاي عالي وجود دارد كه امروزه در محل موزه هنرهاي ملي قرار گرفته است. اين بنا در عهد فتح علي شاه و محمدشاه قاجار ساخته شده است. باغ نگارستان در اوايل سده سيزدهم ه. - ق بين سال هاي 1228 تا 1230 بنا شد. حوضخانه اين باغ كه طرح صليبي داشت با چهار شاه نشين اطرافش به باغ منتهي مي شد. بناي صليبي شكل گنجينه كه در نيمه اول قرن سيزدهم ساخته شده بود توسط هنرمندان معاصر، به شكل مستطيل درآمد و در سال 1309 شمسي، به گنجينه تعلق گرفت
مسجد جامع - ورامين
مسجد جامع ورامين در شهر تاريخي ورامين، همچون نگيني درخشان سمبل و نماد تاريخ فرهنگ، هنر و مدنيت مردمان اين شهر به شمار مي آيد.
. اين مسجد مهم ترين بناي قديمي شهر ورامين است كه خوشبختانه بيشترين بخش آن هنوز باقي مانده است. مسجد جامع ورامين از نوع مساجد چهار ايواني است. كار پي ريزي مسجد، در دوران سلطنت سلطان محمد خدابنده، آغاز شد و در عهد فرزند و جانشين وي سلطان ابوسعيد به پايان رسيد. قسمتي از آن در سال 722 تا 723 هجري قمري (1322 ميلادي) ساخته شده و بخش ديگر آن در سال 726 هجري قمري (1325-6 ميلادي) خاتمه يافت. اين بنا در عهد شاهرخ ميرزا تيموري(815 هجري قمري) نيز يك بار تعمير و مرمت شده است. مسجد جامع ورامين داراي سه بخش است، بخش اول مدخل و سر در مسجد است كه تقريبا رو به ويراني است و بخشي از كاشي هاي معرق و فيروزه رنگ آن از بين رفته و كتيبه موجود آن نيز چندان خوانا نيست. بخش دوم قسمت هاي تاق دار است كه داراي ده تاق نماي كوچك و يك تاق بزرگ در وسط است كه با هم راهرويي مخفي را تشكيل مي دهند. كتيبه اي روي تاق نماهاي چهارم و پنجم در سمت جنوب بنا موجود است و كتيبه اي نيز روي ديوار آن ديده مي شود. بخش سوم كه بخش اصلي مسجد است شامل شبستان، ايوان و گنبد بزرگ آجري و بناهاي طرفين شبستان مي شود. مجرايي با گچ بري مفصل، زير گنبد مسجد وجود دارد كه در زمان شاهرخ ميرزا ساخته شده ولي كامل نيست. حوضي بزرگ داخل صحن و حوضي كوچك مقابل سر در مسجد وجود دارد. همچنين پايه هاي اصلي بخش هاي نابود شده و دوباره از زير خاك بيرون آورده شده است. از ويژگي هاي اين مسجد تاريخي مي توان به كاشي كاري معرق باشكوه، تزيينات گچ بري، آجركاري و كتيبه هاي ارزشمند آن اشاره نمود. همچنين ايوان عظيم و با شكوه ورودي بنا در ابتدا داراي تزيينات بسيار زيباي كاشي كاري معرق بوده، اما امروز تنها بخشي از آن تزيينات باقي مانده كه توسط مرمت كاران ميراث فرهنگي حفظ و تثبيت شده اند. هم اكنون عظمت اين مسجد به خوبي و به گونه اي كه بتواند شكوه گذشته اش را به رخ بازديد كنندگان بكشد، بازگردانده شده است.
سه شنبه 3 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفرينش]

[مشاهده در: www.afarineshdaily.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 228]