آيةا... هاشمي رفسنجاني در همايش «اجتهاد در دوره معاصر»: فقه سياسي بايد پر رنگ تر شود

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: آيةا... هاشمي رفسنجاني در همايش «اجتهاد در دوره معاصر»: فقه سياسي بايد پر رنگ تر شود
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام گفت: اگر فقه تخصصي را بپذيريم بايد تقليد تخصصي را هم بپذيريم و اين گونه لازم نيست

كسي در همه امور از يك نفر تقليد كند. ما بايد به سمت فقه تخصصي در حكومت اسلامي برويم.
به گزارش فارس، آيةا... هاشمي رفسنجاني در همايش اجتهاد در دوره معاصر كه از سوي دانشگاه مذاهب اسلامي در تالار علامه اميني دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: اگر به عقل و خواست قرآن در اجتهاد توجه شود، به تخصص در رشته هاي مختلف فقهي بها داده شود، بحثهاي فقه مقارن را جدي بگيريم، تقليد را تخصصي كنيم، شوراي فقهي حداقل براي مسايل عمده مديريت كشور تشكيل شود و علماي اهل تسنن و تشيع در دانشگاهها با هم همراهي كنند،آنگاه مي توان به وحدت جهان اسلام اميد داشت و براي اداره جهان به ظرفيت اسلام اتكا كرد.
رئيس مجلس خبرگان افزود: از اين طريق مي توانيم به اهداف اسلام، پيامبر، انقلاب اسلامي و خواست علماي شيعه و سني دست يابيم.
وي به نوآوريهاي حضرت امام اشاره كرد و گفت: امام(ره) نوآوريهاي زيادي داشتند كه يكي از آنها تأسيس مجمع تشخيص مصلحت نظام بود.
وي گفت: امروز اتكا به عقل و تعقل لازمه تفقه و اجتهاد است و به آساني نمي شود از توجه ويژه اي كه قرآن به تعقل دارد، گذشت.
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام تصريح كرد: نمي توان جامعه اي را كه تحت عنوان اسلام اداره مي شود، با برخي رواياتي مديريت كرد كه هزار و چند سال پيش در آن شرايط بدون اجتهاد، بدون توجه به عقل و بي توجه به مصالح و مفاسد، نقل شده است.
آيةا... هاشمي رفسنجاني ادامه داد: در آن دوران موضوع هوا و فضا، اعماق چند هزار متري زمين و مسايل پيچيده امروزي وجود نداشت؛ مسايل مستحدثه مسايلي هستند كه هر لحظه اتفاق مي افتند و در دوران كنوني، ما بايد با عقل و منابعي كه در اختيار داريم، آنها را حل كنيم.
رئيس مجلس خبرگان گفت: فقه امروز علما و حوزه هاي ما با دورانهاي قبل قابل مقايسه نيست، درست است كه فقه سياسي در اعماق فقه ما وجود دارد اما بايد قدري تغيير كند و بزرگتر شود.
آيةا... هاشمي رفسنجاني گفت: در عصر حاضر شاهد غلبه حاكميت جهاني بر حاكميت ملي هستيم و جهاني شدن يعني هر روز قدرت دولتهاي محلي به نفع اداره جهاني كم شود.
وي افزود: ما در بسياري مسايل اختيار را به دست سازمانهاي بين المللي مي دهيم، اسلام هم يك دين جهاني و هميشگي است كه به زمان و مكان محدود نيست و حتماً براي اينها اصول دارد؛ از اين رو حوزه علميه بايد وارد اين گونه اصول نيز بشود.
وي در ادامه، تأسيس دانشگاه مذاهب اسلامي را گام عملي مهمي در جهت پرداختن به فقه مقارن خواند و تصريح كرد: بايد از آيةا... واعظ زاده كه در آن زمان به دنبال تأسيس اين دانشگاه بودند و توانستند با كمك دولت آن را عملي كنند، تشكر كرد. اين دانشگاه امروز بسيار پيشرفت كرده اما امكانات ضعيفي دارد و يكي از وظايف نظام كه ضرورت زمان ماست، تقويت اين دانشگاه است.
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام بيان داشت: امروز كارهاي بسيار خوبي در حوزه هاي علميه قم و مشهد براي رفتن به سمت فقه مقارن انجام شده و اين از كارهايي است كه امروز بايد به شكل جدي دنبال شود. همچنين بايد دانشگاههاي متعدد فقه در كشورمان و بويژه در مناطق اهل سنت به وجود بيايد؛ تقاضاهاي زيادي هم از سراسر دنيا در اين باره وجود دارد، اين مراكز بايد توسعه پيدا كند و حمايت بيشتري از آنها صورت گيرد.
وي با اشاره به تدوين دايرة المعارف فقه مقارن از سوي آيةا... مكارم شيرازي تأكيد كرد: ايشان كار بسيار بزرگي انجام دادند و شيعه و سني هم بايد به دنبال اين كار باشند؛ چرا كه اگر فقه مقارن را بخوانيم و آن را درس بدهيم، فقه مان بسيار متفاوت خواهد بود.
آيةا... هاشمي رفسنجاني به لزوم تغيير برخي احكام در دوره جديد تأكيد كرد و گفت: من يك بار به خاطر مسأله ارث در خانواده خودمان فكر كردم كه چرا حكمي وجود دارد كه مي گويد همسران نمي توانند از زمين ارث ببرند؟ اين مسأله براي من قابل توجيه نبود؛ چرا كه قرآن اين را نمي گويد و تنها بحث يك چهارم از اموال همسر مطرح است. پس از بررسي اين مسأله متوجه شدم به خاطر موضوعي كه در زمان فوت پيامبر درباره مالكيت زمين از سوي يكي از همسران ايشان وجود داشته، بحثي بر سر اين امر بين شيعه و سني پديد آمده است.
وي ادامه داد: اين فتواي بسيار معروفي است كه اكنون هم به آن عمل مي شود و زنها نمي توانند حق خود را از ارث همسر بگيرند، پس از اينكه به قم رفتم و با مراجع ديگر صحبت كردم آنها گفتند با احتياط و مصالحه در اين زمينه عمل شود، صحبتي هم با رهبر معظم انقلاب در اين زمينه داشتم، ايشان دستور دادند علما در جلسه شبهاي پنجشنبه در اين باره بحث كنند. آيةا... شاهرودي اين بحث را آغاز كرد و اين فتوا خيلي اصلاح شد. اكنون هم به مجلس رفته تا در صورت تأييد به شكل قانون در آيد.
رئيس مجلس خبرگان تصريح كرد: 14 قرن است حق زنان در ارث شوهرانشان پايمال مي شود. موارد بسيار زياد ديگري هم از اين قبيل وجود دارد؛ خاصيت فقه مقارن، پيداكردن همين حقيقت هاست، اين طور جلسات و سمينارها هم بسيار مفيد است و دانشگاه فقه مقارن هم مي تواند در اين زمينه بسيار مفيد باشد. موضوع مهم اين است كه فقه مقارن را در حوزه ها جزو درس علما قرار دهيم.
آيةا... هاشمي رفسنجاني با تأكيد بر لزوم تخصصي شدن اجتهاد گفت: يك مجتهد به تنهايي در همه ابواب موردنياز فقهي مردم نمي تواند متخصص باشد، چطور فردي مي تواند درطول 30-40 ساله تحصيل خود، همه اين حقوق را كه هر كدام تخصص بزرگي است بداند؟ بنابراين ما بايد به سمت فقه تخصصي در يك حكومت اسلامي برويم؛ زيرا دخالت در امور مردم با فقه تخصصي امكانپذير است.وي گفت: اگر فقه تخصصي را بپذيريم بايد تقليد تخصصي را هم بپذيريم و اين گونه لازم نيست كسي در همه امور از يك نفر تقليد كند. اگر اين دو را پذيرفتيم بايد شوراي فقهي را هم بپذيريم. وقتي با سياست مي خواهيم همه جامعه را اداره كنيم، شوراي نگهبان ناظر مجلس بايد همه تخصصها را در خود داشته باشد و نظر تخصصي بدهد.
هاشمي تأكيد كرد: لامحاله در دوره تخصصي شدن رشته هاي فقهي به شورايي شدن فقه مي رسيم و اساس همه اينها بايد بر عقل استوار باشد. همچنين بايد به چارچوب اجتهاد هم توجه كرد كه قرآن و سنت، مباني اصلي ما در اين راه هستند.
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام تصريح كرد: من پيشنهادي در فقه مقارن دارم كه علماي شيعه و سني مي توانند بنشينند و در اين باره بحث كنند؛ اينكه طبق روايت متواتر ثقلين بايد مرجعيت اهل بيت را پذيرفت؛ البته نه به شكل انحصاري بلكه به عنوان يك مرجع مطمئن. اگر فقه مقارن وجود داشته باشد و علما و فقهاي ما با يكديگر بنشينند مي بينند كه مرجعيت اهل بيت از مراجع قابل اتكاست.
رئيس مجلس خبرگان يادآور شد: زماني كه بسيار جوان بودم و در درس آيةا... بروجردي شركت مي كردم ايشان مي گفتند چرا بر سر خلافت با اهل سنت دعوا مي كنيد كه متعلق به زمان گذشته است. بايد روي مرجعيت اهل بيت بحث كنيد كه موضوع روز است.
آيةا... هاشمي رفسنجاني همچنين گفت: امروز دنياي اسلام نسبت به دوره هاي واسط در بعد تفقه و اجتهاد بسيار نزديكتر به صدر اسلام است و اكنون ما حركتي در جهت اصالت و عمق اجتهاد و نزديك شدن به اصل تشريع مي بينيم، در مقابل هم البته دستهاي زيادي در كار است كه نگذارد اين نتيجه مبارك از آن گرفته شود، اما اميدواريم بتوانيم بر شيطنتها غلبه كنيم.
وي افزود: در عصر بعثت، اجتهاد وجود داشت و جاي تعجب است كه هنوز در اين باره بحث وجود دارد، اين مسأله بسيار بديهي است؛ البته در آن زمان وقتي قرآن بر مردم مكرر نازل مي شد، احتياجات مردم هم پيچيده نمي شد و حداكثر با يك واسطه موضوع حل مي شد؛ اما حتي پيغمبر هم غير از وحي و الهام، اجتهاد و مشورت مي كردند.
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام يادآور شد: مشكلي كه ايجاد شد پس از رحلت پيامبر بود، گرچه در زمان خلفاي راشدين هم عده معدودي از صحابه، مرجع اصلي بودند و شاگردان هم براي مردم و جامعه مرجع قرار مي گرفتند. مردم به علي(ع)، عايشه، ابن عباس، ابن مسعود مراجعه مي كردند و احكام را از آنها مي گرفتند تا دينشان را با آنها تنظيم كنند؛ البته در اين ميان علي ابن ابيطالب (ع) از همه نيرومندتر بود.
هاشمي رفسنجاني گفت: در قرن اول بسياري اختلافات مسلكي و مذهبي مانند قرن دوم وجود نداشت. دو مدرسه بود كه اشتراكاتي داشتند و انتقادي هم به يكديگر وارد مي كردند. آنها دو شيوه را براي رسيدن به احكام ارايه مي دادند. در قرن دوم هم در بين اهل سنت، اجتهاد بسيار توسعه پيدا كرد و بيش از 100 مسلك در شهرهاي جهان اسلام وجود داشت.
رئيس مجلس خبرگان ادامه داد: در ميان شيعيان مسأله به گونه ديگري بود، آنها ائمه معصوم را مرجع اصلي مي دانستند؛ البته در آن دوران اهل سنت هم امام صادق(ع) و امام باقر(ع) را مرجع مي دانستند و به شاگردي آنها افتخار مي كردند.
به گفته هاشمي، در بين شيعه اجتهاد وجود داشت اما نه به فراواني اجتهاد در اهل سنت؛ زيرا بين سني ها اجتهاد بسيار قوي تر بود. شيعيان متكي به اظهارات معصوم عمل مي كردند و مسايل عملي از متن روايات تبيين مي شد.
رئيس مجلس خبرگان افزود: در پايان قرن سوم و شروع غيبت در شيعه، شرايط جديدي پيش مي آيد و اوضاع معكوس مي شود. در اهل سنت به خاطر افراط در مذاهب اجتهادي، خلفا جلوي آزادي اجتهاد را كه قطعاً آثار سياسي داشت گرفتند. اين دوره، دوره انسداد نسبي در تاريخ تفقه اهل سنت بود؛ برعكس شيعه از حالت حديث و روايت گويي به فضاي جديدي وارد شد كه تقريباً فضاي اجتهاد بود.
آيةا... هاشمي رفسنجاني گفت: از آن زمان فقهاي ما در عالم تشيع هم شروع به كارهاي فقهي كردند، علم و اصول تبيين شد، مباني اجتهاد به وجود آمد و روي عقل تكيه بيشتري شد. امروز اتكا به عقل و تعقل لازمه تفقه و اجتهاد است و به آساني نمي شود از توجه ويژه اي كه قرآن به تعقل دارد، گذشت. خداوند انبيا را نزد ما فرستاده تا گنجينه عقل را استخراج كنند؛ به همين خاطر، عقل، پيامبر باطن ناميده شده است.
وي ادامه داد: در عصر غيبت، علماي پيشتاز شيعه وارد شدند و فقه را تبيين كردند. فقاهت در قرن چهارم به معناي مصطلح در كنار حديث در شيعه به وجود آمد. همچنين در بغداد شرايطي پيش آمد و شيخ طوسي مجبور شد حوزه را به نجف بفرستد و اين نقطه روشني بود؛ زيرا آنجا كانون عظيم تفقه، حديث و درايت شد.
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام تأكيد كرد: اهل سنت قرنها به چهار مذهب بزرگ خود محدود بود. پس از پايان دوره خلفا، در دوره عثماني كه تكيه اصلي بر فقه حنفي بود، باب اجتهاد باز شد؛ اما پس از اينكه عثماني ضعيف شد آن چهار مذهب مجدداً گسترده شد كه پس از آن به دوره نوآوري رسيديم كه اين مسأله را بايد به عبده و سيد جمال الدين اسدآبادي متكي دانست، امروز هم نوآوريهاي اهل سنت بسيار قابل توجه است.
آيةا... هاشمي رفسنجاني تصريح كرد: همان طور كه امام(ره) اكنون جايگاهي در جامعه دارد كه وقتي ايشان چيزي گفته، بسياري از شخصيتهاي فقهي به خودشان اجازه نمي دهند خلاف آن را بگويند، در قرن چهارم تا ششم و هفتم هم شيخ طوسي اين شرايط را در جامعه پيدا كرده بود؛ گرچه تفقه وجود داشت اما مبنا و محور، حرفهاي شيخ طوسي بود.
وي گفت: در قرن هفتم محققان نوآوريهايي انجام دادند. محققان ما در جبل عامل، نجف و حله دوره هاي خوبي داشتند. همان طور كه در بين اهل سنت هم كساني هستند كه بسيار جدي روي روايت و حديث كار مي كنند، در شيعه هم اخباري ها به وجود آمدند كه به مكتب محدثين با تعصب بيشتري تعلق داشتند. محدثين، متون حديث را جمع مي كردند اما اخباري ها مسايلي را جمع كردند كه با علم اصول مخالف است؛ آنها با استفاده از عقل در اجتهاد مخالفند.
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام ادامه داد: بسياري از شخصيتهاي بزرگ پس از آن آمدند و آنها را منزوي كردند و اين گونه فقه بر مبناي درايت شكل گرفت، پس از شيخ انصاري كه او را قله بلندي در فقه مي دانند، فقه شيعه رو به كمال گذاشت؛ گرچه در دوره رضاخان پهلوي فقها آسيب ديدند اما نجف روي پاي خود ايستاد تا كم كم به دوره جديد رسيديم. پس از اينكه رژيم پهلوي به اين جريان ضربه زد، فقها جان گرفتند و نوآوريهايي در عصر مشروطه، خود را در عالم سياست نشان داد؛ گرچه بسياري از آنها سركوب شد.
آيةا... هاشمي رفسنجاني افزود: پس از شهريور 20 كه حوزه دوباره شكل گرفت و بعد از 20 سال كه دوران طفوليت و جواني اش را پشت سر گذاشت، در اواخر دهه 30 و 40 به بلوغ رسيد تا شخصيتي مانند امام راحل وارد فقاهت نوين مي شود. يكي از مهمترين نوآوريهاي ايشان هم ولايت فقيه بود كه مي گفت اين مسأله تشريفاتي نيست بلكه به اداره همه امور كشور مرتبط مي شود.رئيس مجلس خبرگان تصريح كرد: تعبير امام(ره) اين بود كه فقه اسلامي تئوري كامل و جامع اداره انسان و جامعه از گهواره تا گور است. اين موضوعي بود كه هيچ كس تا آن زمان به صراحت در آن وارد نشده بود.
دوشنبه 2 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 407]