تاريخچه مدرسه در ايران و خراسان جنوبي

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: تاريخچه مدرسه در ايران و خراسان جنوبي
تشكيلات آموزش و پرورش در ايران از دوران باستان تا كنون تغييرات و دگرگوني هاي فراواني داشته است.دردوران هخامنشيان آموزش بيشتر جنبه مذهبي و حكومتي داشت و به سه نوع تقسيم مي شد.نخستين سازمان آموزشي خانواده بود، والدين هر طفل مسئوليت داشتند، فرزندان خود را براساس موازين دين زرتشت تربيت كنند.

پس از آن آموزش در آتشكده ها بود كه به تدريج گسترش يافت ودر كنار اين آتشكده ها فرهنگستان هايي هم به وجود آمد.

علاوه براين دو نوع آموزش كه ويژه همگان بود سازمان هاي تربيتي و آموزشگاه هاي درباري بودند كه در قلب كاخ ها قرار داشتند و ويژه شاهزادگان و بزرگان بود.

مسئوليت عمده اين آموزشگاه ها در پرورش مديران براي اداره مملكت و تربيت شاهزادگان براي به دست گرفتن حكومت خلاصه مي شد و از آموزش علوم و فنون مختلف خبري نبود.

اما در زمان ساسانيان، سازمان هاي آموزشي گسترش يافت.آنان علوم دنياي متمدن آن زمان چون هندو و يونان را به قلمرو حكومت خود راه دادند، تا اين كه دانشگاه بزرگي مانند گندي شاپور (جندي شاپور) در قرن سوم ميلادي توسط اردشير تاسيس شد كه در آن علوم تجربي و ادبيات مورد آموزش قرار مي گرفت.در زمان انوشيروان اين دانشگاه توسعه يافته و بيمارستاني براي تدريس علم طب به وجود آمد، اين دانشگاه تا قرن سوم هجري داير بود.با همه اين ها نبايد فراموش كرد كه در دوران قبل از اسلام به ويژه در زمان ساسانيان تعليم و تربيت و آموزش ويژه طبقه اشراف و مرفه بود و براي همگان امكان دسترسي به آن وجود نداشته است.پس از اسلام و به خصوص پس از سقوط بني اميه به دست ايرانيان و روي كار آمدن عباسيان راه براي نفوذ فرهنگ ايراني در دل فرهنگ اسلامي فراهم شد و مراكز علمي ايران در اواسط قرن دوم هجري اهميت خود را باز يافتند.اما از آغاز قرن چهارم و در طول قرن پنجم تحولاتي در تشكيلات آموزش و پرورش ايران به وجود آمد و مساجد از شكل ساده خود خارج و در آن ها حوزه هاي علميه و اتاق هايي براي سكونت طلبه ها به وجود آمد ، كه از همه منظم تر مدارس بود با نام نظاميه كه توسط خواجه نظام الملك توسي در سراسر كشور پهناور ايران با برنامه اي خاص و واحد اداره مي شد.اما از عصر قاجاريه نظام آموزش و پرورش ايران دچار تحولات اساسي شد و به علت مبادلات سياسي ايران با كشور هاي اروپايي مكتب خانه ها و مدارس سنتي جاي خود را به مدارس نوين دادند كه همه وارداتي و اروپايي بودند.با افتتاح دارالفنون در سال 1228 ه.ش توسط امير كبير تحولي بزرگ در ساختار آموزش و پرورش به وجود آمد.طبق دستور ناصر الدين شاه، معلمان دارالفنون موظف بودند در رشته مربوط به خود كتابي بنويسند و يا يك كتاب خارجي را به فارسي ترجمه كنند.اين مدرسه تا سال 1320 از وضعيت بسيار خوبي برخوردار بود.بيشترين محصل را به دانشگاه فرستاد ولي در دهه هاي بعد به تدريج و به دلايل مختلف رو به افول نهاد.فارغ التحصيلان دار الفنون اكثرا به مشاغل وزارت، سفارت، استادي دانشگاه و... رسيدند.

اولين مدارس خراسان جنوبي
اولين موسسه آموزش در شهرستان بيرجند در سال1269 تحت عنوان حسينيه شوكتيه ساخته شد كه در سال 1282 ه.ش تبديل به مدرسه شد و پس از دار الفنون تهران و رشديه تبريز آموزش به سبك جديد را در ايران آغاز كرد.مدارس شوكتيه به ترتيب در بيرجند، قاين، درخش، نهبندان ودشت بياض داير شد.در فاصله سال هاي 1300 تا 1306 ه.ش مدارس بسياري در ساير نقاط قاينات آن زمان دايرشد كه از آن جمله مدارس زهان، آبيز، سده ، درميان، گزيك سربيشه، خوسف و گل بودند.

اولين شاگردان مدرسه شوكتيه همان افرادي بودند كه بعدا شغل معلمي برگزيدند و از پيشكسوتان فرهنگي منطقه شدند.آنان در امر تعليم و تربيت منطقه نقش به سزايي ايفا كردند.فارغ التحصيلان مدرسه كه درادارات دولتي به كار گرفته شدند مردم را به صرافت تحصيل انداخت و عده شاگردان رو به فزوني نهاد.از آن پس مدارس جديد هم روز به روز افزايش يافت.اما پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران با توجه به تاكيد اسلام براي تعليم و تربيت مدارس زيادي به ويژه در روستاها و نقاط دور افتاده ساخته شد.به گونه اي كه كمتر روستايي را مي توان يافت كه از نعمت داشتن مدرسه محروم باشد.

منابع:
1-شرح حال رجال ايران

2-تاريخ تمدن جديد ايران و اروپا

3-خواجه نظام الملك

4-نشريات رشد
دوشنبه 2 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 243]