محاكمه گاليله و اعتراف پاپ اعظم‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: محاكمه گاليله و اعتراف پاپ اعظم‌
در موزه تاريخ علم شهر زيباي فلورانس در ايتاليا يك قطعه استخوان نگهداري مي‌شود كه سرگذشت صاحب آن براي كساني كه دل به كشف و اختراع علمي سپرده‌اند داراي داستان جالبي است. گفته مي‌شود كه اين استخوان متعلق به انگشت مياني دست دانشمند نامدار قرن 17 سرزمين ايتاليا يعني گاليله است كه وقتي در ماه ژوئيه سال 1633 ماموران تفتيش عقايد كليساي كاتوليك واتيكان او را پس از محاكمه تاريخي وي به بازداشتگاه معروف ‌‌Siena مي‌برند، موقع سوار شدن بر كالسكه انگشت خود را به سمت زمين اشاره مي‌رود و زمزمه مي‌كند كه اين جمله گاليله پس از آن ادا شده است كه زير فشار و تهديد ماموران تفتيش عقايد كارهاي كپرنيك ستاره‌شناس بزرگ را تقبيح كرده و از آنها بيزاري جسته است.‌

در سال 1453 نيكلا كپرنيك در بستر مرگ و در آخرين لحظه‌هاي حيات هديه‌اي دريافت مي‌كند كه حاصل چندين دهه كار خود است. اين هديه ماندگار كه محتويات آن به سلطه قريب به دو هزار ساله افكار ارسطو و بطلميوس پايان مي‌دهد، نام دارد كه با مرگ كپرنيك به مدت تقريبا سه ربع قرن مغفول واقع مي‌شود. كپرنيك در اين كتاب پس از محاسبات بسيار پيچيده رياضي و مدل‌هاي نجومي اثبات مي‌كند كه نظريه زمين مركزي واقعيت ندارد و كره خاكي ما در واقع سياره‌اي است كه به گرد خورشيد مي‌چرخد اما از آن جا كه اين منجم بزرگ با كليساي واتيكان سرو سري دارد و از قدرت پدران مقدس بيمناك است تا زمان مرگ، تبليغي در مورد كارهاي علمي خود نمي‌كند.

بعد از كپرنيك ستاره‌شناسان و رياضي‌دانان بزرگي چون تيكو براهه دانماركي، كپلر آلماني و دكارت فرانسوي با محاسبات و كشفيات خود در واقع به نظريه كپرنيك قوت علمي بيشتري مي‌بخشند اما اين دانشمند بزرگ و رياضي‌دان نابغه ايتاليايي گاليله است كه در سال 1608 ميلادي با به كارگيري تلسكوپ نه تنها با صداي بلند درستي نظريه كپرنيك را اعلام مي‌كند بلكه با كشف پستي و بلنديهاي سطح ماه و پي بردن به وجود قمرهاي سياره مشتري مقدمات كار بزرگ نيوتن انگليسي را فراهم مي‌كند تا قانون حركت در زمين و آسمان را به بشريت عرضه كند. بخاطر اهميت تاريخي كه به كارگيري تلسكوپ توسط گاليله پيدا كرده است قرار است يونسكو چهارصدمين سال اين اقدام علمي را جشن بگيرد و پاپ بنديكت يازدهم روز شنبه گذشته به اين مناسبت ضمن توصيه به بزرگداشت هر چه باشكوه‌تر اين مناسبت علمي تاريخي اولا اعتراف مي‌كند كه محاكمه گاليله در سال 1633 يك اشتباه بوده است ثانيا با توصيه به پرداختن به كارهاي علمي بيان مي‌كند كه انسان با پرداختن به كارهاي علمي به قدرداني بيشتر از خلقت الهي رهنمون مي‌شود. پيش از جناب بنديكت يازدهم نيز پاپ ژان‌‌ پل دوم در سال 1992 از سوي كليسا از محاكمه گاليله عذرخواهي كرده بود.‌

براي دانش‌پژوهان زمان ما اعتراف جناب پاپ به اشتباه بودن محاكمه گاليله يك عذرخواهي ساده تلقي مي‌شود ليكن براي كساني كه مشكلات كارهاي علمي طي لااقل پنج قرن گذشته را مطالعه كرده‌اند مي‌دانند كه بر دانشمندان نوگرا و كساني كه در پي ارائه نظريات جديد علمي بوده‌اند چه گذشته است.گاليله در سال 1564 ميلادي در ايتاليا چشم به جهان گشود و هشتاد سال عمر پربركت علمي داشت. تا سن 45 سالگي او به كارهاي علمي و مهندسي مشغول بود و با اينكه آثار گرانبهايي خلق كرده بود تقريبا يك استاد دانشگاه گمنام بود كه نه شهرتي داشت و نه درآمد كافي. ليكن وقتي در سال 1608 هلندي براي اولين بار تلسكوپ را اختراع كرد گاليله با به كارگيري آن در باورهاي ارسطويي انقلابي ايجاد كرد و به عمر دو هزار ساله هيات ارسطويي كه بطلميوس به آن شكل رياضي داده بود پايان داد.

در ابتداي قرن 17 ميلادي كه گاليله مقدمات فروريزي كاخ علمي ارسطو را فراهم مي كرد كليساي واتيكان به شدت از نظريات ارسطو دفاع مي‌كرد با اين استدلال كه چون انسان اشرف مخلوقات است پس كره‌اي كه او بر روي آن زندگي مي‌كند نيز اشرف كرات است و با اينكه دو هزار سال پيش از اين تاريخ افلاطون براي يك وجود قدسي قائل شده بود كليسا اعتقاد داشت كه سيارات و كرات آسماني به گرد زمين مي‌چرخند. اشاره لطيف شاعر ايراني ما نيز شايد به اين نظريه فلسفي باشد كه:

نه در اختر حركت بود نه در قطب سكون

گر نبودي به زمين خاك‌نشيناني چند

وقتي گاليله در سال 1610 حاصل كشفيات تلسكوپي خود را منتشر كرد و متعاقبا زماني كه در سال 1613 وجود لكه‌هاي خورشيدي را ثابت كرد اداره تفتيش عقايد كليساي واتيكان براي او پرونده‌‌اي تشكيل داد و نخستين محكوميت كارهاي او را در سال 1615 اعلام كرد ليكن گاليله زيرك با طرح نظريه اظهار داشت كه جهان حاصل خلقت عملي خداوند است و كتاب مقدس نماد قول الهي است و زماني كه در بين اين دوم خواني وجود نداشته باشد چون جهان خارج كه خلقت خداوندي است واقعيت است و نمي‌توان آن را تغيير داد لاجرم بايد آيات كتاب مقدس را تاويل كرد. با اين حال دل كليسائيان با اين سخنان گاليله نرم نشد و او را به رم فراخواندند و در سال 1616 كليسا چاپ، نگهداري، تدريس آثار كپرنيك را ممنوع كرد ولي گاليله با حمايتي كه كاردينال از وي كرد جان سالم بدر برد. اين اسقف معروف واتيكان گفت از مطالعه كارهاي گاليله درمي‌يابد كه او عقيده دارد كه چون قدرت خلاقيت خداوند بي‌انتهاست ذات خداوندي مي‌تواند جهان را به هر طريق كه بخواهد خلق كند چه در هيات بطلميوسي و چه در نظام كپرنيكي.‌

وقتي پاپ گريگوري پانزدهم در سال 1623 وفات كرد و يكي از دوستان و همشهريان گاليله به نام اوربان ششم به مقام پاپي رسيد گاليله خوشحال شد كه زمان براي طرح نظريات او و تبليغ كار بزرگ كپرنيك كه زمين به دور خورشيد مي‌چرخد فرارسيده و اتفاقا مقدمات كار به گونه‌اي پيش رفت كه اميد گاليله به آينده زياد شد زيرا پاپ جديد او را به رم دعوت كرد و به مدت شش هفته در باغ‌هاي زيباي واتيكان هر روز با او قدم زد و به حرفهاي او گوش داد و نهايتا به او پيشنهاد كرد كه كتابي بنويسد و بي‌طرفانه نظريات ارسطو و كپرنيك را مقايسه و نقد كند ليكن گاليله عليرغم قولي كه داده بود كتاب خود به نام را به گونه‌اي نوشت كه آشكارا جانب كپرنيك را گرفت. وقتي در سال 1632 اين كتاب منتشر شد گاليله به رم فراخوانده شد و چون در بستر بيماري بود در سن 68 سالگي نسخه پزشك او كه سفر را براي او مضر تجويز كرده بود مقبول پاپ واقع نشد و او را به زور به رم بردند و چند روز پس از ورود به زندان تفتيش عقايد روانه كردند و پس از بازجويي‌هاي مكرر نهايتا شرايطي را براي او فراهم كردند كه وي با لباس زندان شمعي در دست گرفت و زانو زد و كارهاي كپرنيك را انكار و از وي بيزاري جست و زماني كه او را به بازداشتگاه مي‌بردند، جمله معروف خود را با اشاره انگشت به زمين بيان كرد كه گاليله پس از اين اعتراف وحشتناك تا پايان عمر در نابينايي در خانه خود بازداشت بود و با اينكه به مدت ده سال دست به ابداع نظريات بزرگ رياضي و مكانيك زد در كنار دختر خود زندگي دشواري را گذرانيد.

اعتراف روز شنبه گذشته پاپ بنديكت يازدهم به اشتباه بودن محاكمه گاليله پس از چهار قرن ممكن است تشفي خاطر نوآوران علم را فراهم كند ليكن ديگر گاليله‌اي وجود ندارد كه در مقابل كليساي واتيكان با اقتدار فرياد بزند كه دين نمي‌تواند با علم در تضاد باشد و اين كتاب مقدس است كه بايد تاويل شود تا به شناخت بهتر عظمت خلقت عالم كمك كند.

دوشنبه 2 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 399]