آشنايي با شخصيت وسواسي - جبري- بخش سوم يك بار مردد، يك بار متعصب

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: آشنايي با شخصيت وسواسي - جبري- بخش سوم يك بار مردد، يك بار متعصب
دكتر بهنام اوحدي*

www.iranbod.com

شخصيت وسواسي- جبري از سال هاي نخست سده بيستم ميلادي يكي از دلبستگي هاي مهم گستره بهداشت رواني بوده است. «زيگموند فرويد» پيدايش اين شخصيت را فرجام آموزش نادرست نگاه داشتن و بيرون راندن مدفوع در مرحله مقعدي (آنال) رشد كودك مي دانست. «سوليوان» از ديدگاه روانكاوي بين فردي، نخستين دشواري آدم هاي دچار اختلال شخصيت وسواسي- جبري را اعتماد به نفس اندك آنها برشمرد. بر پايه پندار او چنين اختلال شخصيتي آن هنگام رخ مي دهد كه كودك در خانه يي رشد و پرورش يابد كه خشم و بيزاري فراواني پنهان در پشت عشق و خوشايندي سطحي وجود داشته باشد. «سوليوان» فرض كرد كه افراد دچار شخصيت وسواسي از يك سامانه «جادوگري گفتاري» (كلامي) سود مي جويند كه واژگان در آن براي پوزش خواستن و چهره دگرگون ساختن وضعيت واقعي كشش ها و روابط بين افراد به كار گرفته مي شوند. او بيان كرد كه افراد دچار شخصيت وسواسي، در گذر زمان چنين مي آموزند كه به گونه نخست وار (اوليه) بر واژگان و آيين و قانون هاي بيروني براي هدايت كردارهايشان تكيه كنند.

بر پايه نظريه او، افراد داراي ويژگي هاي پررنگ و اختلال شخصيت وسواسي، گرايشي براي رشد و پيشرفت احساس ها، هيجان ها و مهارت هاي بين فردي شان ندارند و به گونه معمول از صميميت و دلبستگي پرهيز مي كنند. اين پرهيز و كناره جويي به دليل ترس و هراسي است كه از شناخته شدن شان از سوي ديگران دارند.

به تازگي «ميلون» به اختلال شخصيت وسواسي- جبري از ديدگاه نظريه زيستي- رواني- اجتماعي (بيوسايكوسوشيال) و تكاملي نگريسته است. او چنين شيوه يي از زندگي را رويكردي همخوان و هماهنگ با نيازهاي جوامع پيشرفته مي داند. او «سراسر جبري» را همانند و همسان شمار و پيوستاري از متغيرهاي شخصيت جبري برشمرد كه از «به گونه نسبي بهنجار (نرمال) » آغاز شده و تا «بيشتر بيمارگونه (نابهنجار)» ادامه مي يابد.

«ميلون» به شخصيت وسواسي-جبري به عنوان يك شيوه متعارض بين فردي (كه ستيز و كشمكش بنيادين آن ميان «فرمانبرداري» و «نافرماني» است) مي نگرد.

بنا بر مدل «آرون بك» در نظريه شناختي، بنياد خلق، عاطفه و كردار هر آدمي به طور عمده از نگرش او به دنيا -يعني آموزه (تجربه)هاي پيشين او- سرچشمه مي گيرد.

«ديويد شاپيرو» نخستين نظريه پردازي بود كه به اختلال شخصيت وسواسي-جبري، به گونه يي گسترده و گرانمايه از يك ديدگاه شناختي نخستينه (اوليه) پرداخته است. او با بيان «شيوه هاي نوروتيك» به شيوه انديشيدن دقيق، متمركز و سرسختانه آنها اشاره كرد و چيستي و چگونگي شناخت آنها را «برانگيزان مدار» (وابسته به محرك) بيان كرد. او افراد دچار ويژگي هاي پررنگ و اختلال شخصيت وسواسي- جبري را آدمياني برشمرد كه «بي تمركزي كنش مند (فعال)» دارند؛ يعني از آنجا كه مي دانند رخدادها و داده هاي نوين بيرون از كانون توجه و تمركز آنان مي توانند به آساني حواس شان را پرت و آشفته كنند، به گونه يي كنشمندانه مي كوشند كه از پرت شدن حواس و توجه شان پيشگيري كرده و بر جزئيات و ظرايف مورد توجه شان تمركزي پايدار و استوار داشته باشند. از اين رو اينان به ندرت شگفت زده (سورپرايزد) مي شوند. اين گونه افراد در كار با جزئيات و انجام تمرين ها و تكليف هاي تكنيكي خوب هستند اما در تشخيص و جدا ساختن ويژگي هاي كلي و گماني (تجسمي و امپرسيونيستيك) اشيا و كارها كاستي فراوان دارند.

دومين نكته يي كه «شاپيرو» درباره آن بحث كرد، آشفتگي درك و برداشت آدميان دچار ويژگي هاي پررنگ و اختلال شخصيت وسواسي -جبري درباره «خودگرداني» (اتونومي) است. بر خلاف خودگرداني بهنجار بنا شده بر خواست (اراده) و گزينش (انتخاب)، آدميان وسواسي-جبري، به گونه يي عمدي و هدفمند درباره انجام و هدايت هر كنشي به خودگرداني روي مي آورند. بنابراين، اينان پيوسته يك فشار و راستابخشي (جهت دهي) هدفمند و خواسته مدارانه را بر خود وارد آورده و كوشش مي كنند تا خواسته ها و هيجان هاي شخصي خودشان را در راستاي هدف جهت داده و هدايت كنند.

افراد دچار اختلال شخصيت وسواسي - جبري، هرگونه رهايي و آسودگي از كنش هدفمندانه و خواست (اراده)مدارانه را نادرست و ناايمن مي پندارند. آنها به جست وجو در اخلاقيات، منطق، آيين اجتماع، راستي و درستي، قانون هاي خانواده و كردارهاي پيشين در وضعيت هاي همانند مي پردازند تا دريابند كه «بايد» در اين هنگامه چيست تا هماهنگ با آن رفتار كنند.

واپسين ويژگي كه «شاپيرو» آن را بيان كرد، كاستي آدميان وسواسي - جبري در درك و برداشت شان درباره محكوم كردن دنيا است. از آنجا كه اينان تا اندازه بسياري خود را از احساسات، ترجيحات و خواست هاي شخصي شان محروم مي سازند، تصميم ها، كنش ها و باورهاي آنها گرايش بدان دارد كه باريك بينانه و سرسختانه تر از بيشتر مردمان باشد. فرجام چنين رويكردي، رويكرد يك در ميان (متناوب) بين ترديد و دودلي از يك سو و تندروي و تعصب ورزي از سوي ديگر است كه «شاپيرو» آن را به گونه كوشش هاي وارونه و دوسويه براي كنار آمدن با اين تعارض مشاهده كرد.

*روانپزشك و درمانگر مشكلات جنسي

زناشويي و خانوادگي
دوشنبه 2 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 66]