كلاسداري يا مديريت كلاس‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: كلاسداري يا مديريت كلاس‌
اداره موفق كلاس در طول تدريس شرط ضروري تدريس مؤثر و موفق است. مساعد ساختن كلاس براي يادگيري فعال و مؤثر، مهارت پيچيده و دشواري است كه معلم بايد بياموزد و مدام بر معلوماتش در اين مورد بيفزايد. شايد تنها مديريتي است كه چندين نقش را همزمان ايفا مي‌كند مانند اداره كلاس، اداره اشخاص، اداره مكان، اداره زمان، اداره دروس، همكاري در اداره مدرسه، همكاري با خانواده‌ها، اداره ارتباط‌ها و ايفاي ناگزيرانه همين نقش‌ها طبعاً همه‌ قشرهاي جامعه را برمي‌انگيزد كه انتظارات زياد و گوناگوني از معلم داشته باشند، علاوه بر انتظارهايي كه خود معلم از خويشتن دارد.

بديهي است كه براي موفقيت در اين‌گونه مديريت‌هاي رنگارنگ، تنها آشنايي با علوم رفتاري و اجتماعي كفايت نمي‌كند بلكه مستلزم خلاقيت يا هنرمندي شخص معلم است. از اين‌رو، گفته‌اند كه مديريت كلاً هم علم است و هم هنر. علم طبعاً مباني نظري، اصول و روش‌هاي مديريت را در برمي‌گيرد و هنر موارد كاربردي يا انتقال دادن علم به عمل را شامل مي‌شود. عامل تكميلي در همه‌ انواع تدريس و در همه مقاطع آموزشي، كه مورد قبول معلمان و مديران مي‌شود، عامل است.

ميان انواع متعدد مديريت‌ها مي‌توان مديريت آموزشي را پيچيده‌ترين مديريت‌ها تلقي كرد و به سبب همين پيچيدگي است كه مي‌گويند: مديريت آموزشي، مديريتي است بي‌نظير. مهارتي است كه علم و هنر را با هم لازم دارد و در دنياي امروز مستلزم يادگيري، تمرين و تجربه جدي است.

هر معلم ناگزير است همزمان:‌

-حداقل 25 نفر يا شخصيت متفاوت را گردهم آورد.

- متناسب با مراحل رشد و تكامل ايشان برنامه‌ريزي ‌كند.‌

- معلومات يا اطلاعات درسي لازم را تهيه و تنظيم كند.

- مكان و زمان پيش‌بيني شده را اداره كند.

- روش‌ها و راهبردهاي آموزشي مناسب هر درس را برگزيند و به كار ببرد.

- والدين را در چگونگي راهنمايي و كمك كردن به كودكان و نوجوانان همياري كند.

- در موارد لزوم، مدير مدرسه را كمك كند.

- دروس گوناگون را به نيازهاي زندگي كودكان و نوجوانان مرتبط كند.

- بر اطلاعات علمي و حرفه‌اي خود بيفزايد.

گلاسه در كتاب براي پيشگيري از پيدايش مشكلات رفتاري چند اصل زير را پيشنهاد مي‌كند كه مي‌توان در محيط كلاس به كار برد.

1- به رفتارهاي فعلي بپردازيد و روي آن‌ها تأكيد كنيد، نه رفتارهاي قبلي. مدارس بايد جايي باشند كه دانش‌آموزان بتوانند موفق شوند.

2. مقررات معقول وضع و اجرا كنيد. پيشرفت هر دانش‌آموز را زير نظر بگيريد و تا حد امكان آن را تقويت كنيد. نشان دهيد كه به طرح‌هاي مربوط به پيشرفت ايشان توجه داريد. هيچ عذري را از ايشان نپذيريد. تعهدي را كه دانش‌آموزي قبول مي‌كند دنبال كنيد.

3- بپذيريد كه همه دانش‌آموزان، استعداد دارند. نظر خود را صريحاً به دانش‌آموزان بگوييد. به داوري‌هاي دانش‌آموزان احترام بگذاريد، از ايشان بخواهيد كه عقايد‌شان را درباره‌ عملكردهاي خود بيان كنند.

4- به دانش‌آموزان خود يادآوري كنيد كه يادگيري در مدرسه چگونه به تجربه‌هاي خارج از مدرسه‌ آنها مربوط مي‌شوند. دانش‌آموزان را در تصميم‌گيري‌ها براي كلاس شركت دهيد، مخصوصاً در تصميم‌گيري‌هايي كه روي شخصيت آنها اثر مي‌گذارند.

5- تنبيه بدني نكنيد. تنبيه بدني پيامدهاي منفي ناخواسته‌اي را به دنبال دارد. تنبيه بدني دانش‌آموزان را به احساس مسئوليت رفتار خويش تشويق نمي‌كند و موجب دلسردي آنها مي‌شود. در صورتي كه دانش‌آموزان بايد مسئول باشند كه دقت كنند، مطالعه كنند و ياد بگيرند.

6- رويدادهاي دنياي واقعي مهم‌ براي دانش‌آموزان را در كلاس مورد بحث قرار دهيد. اين روان‌شناس رفتار اجتماعي در مدرسه، عنوان‌هاي موجود در ذهن دانش‌آموزان و برنامه‌ درسي را پيشنهاد مي‌كند. تشكيل جلسات بحث در كلاس به دانش‌آموزان كمك مي‌كند كه حل كردن مسائل را بياموزند، افكار و عقايد خود را شفاهي بيان كنند، و در پيشرفت خود شخصاً درگير شوند. هم‌چنين اين جلسات دانش‌آموزان را تشويق مي‌كنند كه در راهبردهاي اداره كلاس شركت كنند.

7- دوستانه برخورد كنيد. از ضميرهاي مشخصي استفاده كنيد و اهميتي را كه براي دانش‌آموزان قائليد به زبان بياوريد.

8- همراه با دانش‌آموزان براي رفتارهاي جايگزين برنامه‌ريزي كنيد. دانش‌آموزان را در تصميم‌گيري‌ها مشاركت دهيد.

9- بهانه‌ها را نپذيريد. در مورد بهانه‌ها و عذرهاي دانش‌آموز به بحث نپردازيد.

پژوهشگر معروف ديگر درباره‌ مديريت كلاس است. او واكنش‌هاي دانش‌آموزان به متون كنترل مورد استفاده معلم را بررسي كرد و متون زير را بسيار مؤثر يافت:

1- نشان دهيد كه به حفظ كنترل در كلاس احترام مي‌گذاريد و به همه‌ رويدادهاي كلاس توجه داريد. آگاهي معلم به رويدادهاي كلاس و اظهار اين آگاهي به دانش‌آموزان از مشكلات انضباطي كلاس مي‌كاهد. مديران كارا يا مؤثر مي‌توانند با اين گونه توجه دقيق، مسائل را قبلاً پيش‌بيني كنند و پيش از اين كه اتفاق افتند، پيشگيري به عمل آورند.

2- موقعيت‌هايي فراهم آوريد كه مديريت را آسان گردانند. معلماني كه مي‌توانند چند رويداد را همزمان كنترل كنند بهتر مي‌توانند انضباط كلاس را اداره كنند.

3-براي به حداقل رساندن مشكلات رفتاري، شتابزده عمل نكنيد. غالباً در هر كلاس به مشكلات رفتاري برمي‌خوريم لكن بايد زود از آن‌ها رد شويم زيرا وقتي دانش‌آموزان به انجام دادن تكليف بپردازند آن مشكلات رفتاري خاموش مي‌شوند.

4- همه كلاس را تحت پوشش پيشگيري از خستگي يا ملامت قرار دهيد. در صورت احساس خستگي در كلاس، پرسش‌هايي را طرح كنيد و از دانش‌آموز بي‌توجه بخواهيد پاسخ دهد.

يا اگر از دانش‌آموزي خواستيد كه پاسخ را روي تخته بنويسد از بقيه نيز بخواهيد كه پاسخ‌شان را در دفتر خود بنويسند.

5-براي تسهيل رفتار خوب، كلاس را متنوع گردانيد. معلم فعاليت‌هاي كلاس را گوناگون گرداند و به سرعت از فعاليتي به فعاليت ديگر بپردازد و شور و اشتياق نشان دهد.

6-از آگاه باشيد. هنگامي كه معلم، دانش‌آموزي را توبيخ مي‌كند ساير دانش‌آموزان نسبت به آن واكنش نشان مي‌دهند هم‌چنان كه موج آب، امواج ديگري را برمي‌انگيزد.

هم‌چنين، ممكن است دانش‌آموزي قانوني را نقض كند و توبيخ نشود و در نتيجه، دانش‌آموزان ديگر هم همان قانون را نقض كنند. از پيدايش اين‌گونه موج‌ها جلوگيري كنيد و براي اين منظور به جاي شخصيت، روي رفتار تأكيد ورزيد و هنگام توبيخ، از طغيان خشم بپرهيزيد.

7- معلم بايد اطلاعاتي را در اختيار دانش‌آموزان بگذارد كه به روشني دريابند معلم چه انتظاراتي از آنها دارد.

8- به دانش‌آموز بايد فرصت داده شود كه تكليف فراموش شده‌اش را روز ديگر انجام دهد و نبايد از آن صرف‌نظر كرد.‌

‌9- بايد در هر فرصتي رفتارهاي مطلوب را توضيح داد و مقررات كلاس را گوشزد كرد.

10- طرح رده‌بندي كامل انضباط را تهيه كنيد. اين امر به ترتيب رعايت مقررات انضباطي كمك مي‌كند و نظم و ترتيب انجام گرفتن امور مدرسه و كلاس را روشن مي‌كند.

11- مديريت و انضباط خودگردان را آموزش دهيد. اين فرايند كه تدريجي انجام مي‌گيرد وظيفه‌ اساسي مدارس است.‌

‌12- روي موفقيت و عزت‌نفس دانش‌آموزان تأكيد ورزيد.

13- به دانش‌آموزان كمك كنيد كه هدف‌هاي مربوط به اصلاح خود را تعريف كند. احتمال بروز رفتارهاي سازنده‌ دانش‌آموزاني كه اهداف مربوط به اصلاح خود را دنبال مي‌كنند بسيار بيشتر از كساني است كه فقط در پي اهداف عملي كلاس هستند.

14- كلاس را به محيط حمايت‌كننده تبديل كنيد. كلاس بايد محيطي باشد كه در آن به نيازهاي زيستي، ايمني، تعلق و احترام به نفس در حد اعلاي ممكن پاسخ داده شود.

15- امكان فعاليت‌هاي يادگيري معنادار را فراهم سازيد. رمز پيشگيري از بروز مشكلات،‌ داشتن فعاليت‌هاي با معنا و چالشگر در كلاس است و وقتي دانش‌آموزان به كار خويش علاقه‌مند باشند بي‌نظمي در كلاس كم است.

16- رفتارهاي مناسب را تقويت كنيد. اساساً همه برنامه‌هاي موفقيت‌آميز كلاس بر تقويت رفتارهاي مناسب و نه تنبيه رفتارهاي نادرست استوار است. رفتارهاي مناسب كه به سريع‌ترين و لذت‌بخش‌ترين يادگيري در كلاس مي‌انجامد، با رفتارهاي مناسب، كه با يادگيري تداخل مي‌كنند در رقابت است. دانش‌آموزان نمي‌توانند هم مسأله رياضي حل كنند و هم در عين حال با يكديگر صحبت كنند. اين رفتارها با يكديگر در رقابت است و در يك زمان تنها يكي از آن‌ها را مي‌توان انجام داد. وقتي كه رفتار معمول رفتار مناسب است رفتار نامناسب به ندرت اتفاق مي‌افتد. اين اساس روش پيشگيري از بروز مشكل است.

گزارش از پروانه نوري‌زاده - آموزگار منطقه 5 تهران‌

منبع: روانشناسي آموختن نويسنده: علي‌اكبر شعاري‌نژاد. تهران چاپخش 1380

مدارس بدون شكست ترجمه ساده حمزه از انتشارات رشد

يکشنبه 1 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 581]