چقدر به آينده مذاكره با آمريكا اميدوار باشيم؟

واضح آرشیو وب فارسی:عصر ایران: چقدر به آينده مذاكره با آمريكا اميدوار باشيم؟
مذاكره بر سر يك موضوع بسيار حساس امنيتي است به طوري كه چانه زني و هر نوع امتياز دهي و امتياز گيري در اين گونه عرصه ها براي هر ديپلماتي بسيار سخت است. به عبارت بهتر امتياز دهي در عرصه اي كه يك زلف آن به قضاوت تاريخ و زلف ديگرش به حيثيت و غرور ملي و سر ديگر آن به سرنوشت آيندگان پيوند زده شده است، بار رواني را براي تيم مذاكره كننده و مسئولان ارشد كشور افزايش داده و هيچ كس حاضر نخواهد بود زير بار تعهدات آن برود.
عصرايران؛مازيار آقازاده - كمتر از يك ماه ديگر باراك اوباما رييس جمهور منتخب ايالات متحده پا به كاخ سفيد خواهد گذاشت و در سمت 44 امين رييس جمهور، سكان رهبري آمريكا را از جورج بوش تحويل خواهد گرفت.

پس از تعيين و تكميل اعضاي كابينه اوباما اينك فرصت بيشتري به دست آمده است تا درباره سياست هاي آتي دولت اوباما بتوان قضاوت بهتري داشت. اينكه اولويت اساسي اوباما در پيشبرد برنامه هايش و عمل به وعده هايش چه خواهد بود روز به روز از پرده ابهام بيرون مي آيد و به شكل مشخص تري خود را نشان مي دهد.

با توجه به تعيين كابينه اگر كساني كه نخست درباره سياست هاي آتي دولت اوباما ترديد داشتند، امروز با قاطعيت بيشتر و بهتري مي توانند درباره مسير دولت آتي آمريكا قضاوت كنند.

در اين ميان آنچه براي ايران مهم است،مشخص شدن اين امر است كه اوباما چه سياستي در قبال برنامه هسته اي ايران در پيش خواهد گرفت.

اما به نظر مي رسد حل معادله اتمي ، تنها بين ايران و آمريكا نيست (هر چند كه اين دو ، تعيين كننده ترين نقش را دارند) و اين معادله لاينحل موضوعي ميان ايران، روسيه و آمريكا است.
به واقع اگر تا لحظه كنوني ايران توانسته است علي رغم بسياري از مشكلات داخلي و اقتصادي در برابر تحريم هاي اقتصادي مقاومت كند، حضور بازيگري ديگر در صحنه بوده است كه گهگاه با ايفاي نقش ضربه گير توانسته است، از زهر قطعنامه هاي تحريمي و از گسترش دايره شمول آنها بكاهد. البته اين نقش روسيه بدون مابه ازا نبوده است و روس ها در مقابل اين اقدام خود از هر دو طرف ايران وآمريكا امتيازهايي گرفته اند.

از سويي روسيه با راي دادن به قطعنامه هاي تحريمي پيشنهادي غرب عليه ايران، همكاري خود را با آنها به اثبات رسانده است و از سوي ديگر تلاش كرده است تا با گرفتن زهر قطعنامه ها، و مخالفت با گسترش دايره تحريم ها در سياست هاي اعلامي اش از ايران امتيازات اقتصادي و سياسي بگيرد.

عقيده بسياري از تحليل گران اين است كه با به قدرت رسيدن اوباما فضاي بازي روسيه در پرونده اتمي ايران رو به سمت محدود شدن و در عين حا ل " تعيين كننده" تر شدن، حركت خواهد كرد. به عبارت ديگر روسيه با وجود سياست دولت آتي ايالات متحده كه در پي حل و فصل سريع پرونده هسته اي ايران است، ديگر قادر نخواهد بود با جا گيري در ميانه دعوا از دو سو منفعت ببرد. چرا كه توصيه بيشتر كارشناسان سياست خارجي به اعضاي تيم امنيت ملي اوباما در دو ماه گذشته اين بوده است كه بايد در مذاكره با ايران زمان تعيين كرد و تهران را در يك قالب زماني مشخص محدود به دادن پاسخ نهايي و قطعي وادار كرد.

اكثريت قريب به اتفاق ناظران آمريكايي كه در دو ماه گذشته به اظهار نظر درباره سياست آتي دولت اوباما در نحوه مواجهه با برنامه اتمي ايران پرداخته اند، ضمن توصيه اكيد بر ضرورت آغاز گفت و گوهاي آمريكا با ايران، بر اين امر انگشت تاكيد گذاشته اند كه بايد از زمان آغاز گفت و گو ها يك "بازه" زماني مشخص را براي ايران تعيين كرد و مذاكرات را بدون محدوديت زماني آغاز نكرد (هر چند كه اين زمان پيشنهادي متغير بوده است و از 3 ماه تا يك سال را در بر مي گيرد).

در اين ميان نقش روسيه از آن رو محدود تر و به اين دليل تعيين كننده تر خواهد شد كه به نظر مي رسد هر گونه افزايش فشار آمريكا به ايران (در صورت شكست سياست هويج ) بدون همكاري روسيه ميسر نخواهد بود. در عين حال روسيه و آمريكا خود در روابط خود داراي تنش ها و اختلافات جدي هستند به طوري كه مسكو تلاش دارد تا با گروكشي اختلافات خود با ايالات متحده در حوزه هايي چون استقرار سپر دفاع موشكي آمريكا در اروپا و نيز عضويت كشورهايي چون اوكراين و گرجستان در ناتو با واشنگتن وارد چانه زني شود.

پرواضح است كه :

اولا: روسيه در نگاهي استراتژيك و بلند مدت به هيچ وجه حاضر و مايل به تحمل يك ايران اتمي در مرزهاي جنوبي خود نيست.

ثانيا:براي روسيه صحنه اروپا و نيز منطقه خارج نزديك خود (اوكراين و گرجستان) اهميت به مراتب استراتژيك تري تا ايران دارد. از اين رو، روسيه تلاش دارد تا در هر معامله اي با غرب نخست اولويت سپردفاع موشكي و گسترش قلمرويي ناتو به منطقه خارج نزديكش را مورد نظر قرار دهد.

ثالثا: روسيه به خوبي مي داند كه يگانه محمل مناسبي كه مي تواند از آمريكا درباره دو موضوع سپر موشكي و گسترش ناتو امتياز بگيرد در پرونده اتمي ايران است . چرا كه از سويي اين پرونده به مراحل حساس خود رسيده است و از سوي ديگر به نظر مي رسد حل اين پرونده براي مستاجران آتي كاخ سفيد اهميت به مراتب فزون تري از ديگر حوزه هاي مرتبط با سياست خارجي دارد.

از اين رو و با توجه به مولفه هاي سه گانه برشمرده شده به نظر مي رسد پرونده اتمي ايران نه تنها موضوعي بين ايران و آمريكا بلكه محملي براي تصفيه حساب دو دهه اي بين واشنگتن و مسكو نيز خواهد بود و روس ها حاضر خواهند بود تا در ازاي دريافت امتيازات مهم از آمريكا (از جمله عدم استقرار سپر دفاع ضد موشكي آمريكا در اروپا، عدم گسترش قلمرويي بيشتر ناتو،عضويت روسيه در سازمان تجارت جهاني و...) پشت ايران را خالي كنند.

اين تعيين كنندگي در حالي است كه همانطور كه اشاره شد روسيه گزينه هاي محدود تري در اختيار خواهد داشت و بايد جبهه خود را مشخص كند.

البته اين احتمالات با فرض عدم نتيجه گيري از مذاكرات است. البته از هم اكنون مي توان در نتيجه مذاكرا ت آتي بين ايران وآمريكا ترديد هايي داشت. چرا كه دو طرف از قبل خطوط قرمز يكديگر را هدف گرفته اند.

به عبارت بهتر در حالي كه تهران گفته است كه "غني سازي" اورانيوم خط قرمز ايران است كه حتي يك قدم از اين موضع به هر قيمتي كوتاه نخواهد آمد، مقامات واشنگتن نيز اعلام كرده اند كه اساسا هدف و يا نتيجه فرايند مذاكرات بايد به نقطه "تعليق غني سازي اورانيوم" برسد. پرواضح است هنگامي كه دو طرف از قبل خطوط قرمز يكديگر را به عنوان هدف خود در نظر مي گيرند به نتيجه بخش بودن چنين مذاكراتي نمي توان اميدوار بود.

اما به هر روي از معجزات هنر ديپلماسي و هزار توي پيچيده و گهگاه غافلگير كننده آن هم نمي توان غافل بود. وقوع تحولات خاص و پيش بيني نشده در عرصه بين الملل ممكن است اساسا صورت مساله مذاكرات را عوض كند و يا برخي عوامل خرد و داخلي (نه سيستمي) در درون جامعه ايران و آمريكا ممكن است در نتيجه مذاكرات و بر خطوط قرمز از پيش تعيين شده تاثير گذارد.

مذاكرات آتي و احتمالي بين ايران و آمريكا داراي شرايط زير است:

1- دو طرف به هيچ وجه به يكديگر اعتماد ندارند.

2- از پيش خطوط قرمزي غير قابل تغيير و سازش براي خود تعيين كرده اند.(اتمي شدن ايران براي آمريكا و تعليق غني سازي براي ايران)

3- دو طرف با هدف واداشتن حريف به ترك خطوط قرمز وارد فرايند مذاكرات خواهند شد. به عبارت بهتر به نظر مي رسد همان طور كه اشاره شد خط قرمز ايران هدف آمريكا است و بالعكس خط قرمز آمريكا هدف ايران از ورود به مذاكرات است.

4- مذاكره بر سر يك موضوع بسيار حساس امنيتي است به طوري كه چانه زني و هر نوع امتياز دهي و امتياز گيري در اين گونه عرصه ها براي هر ديپلماتي بسيار سخت است. به عبارت بهتر امتياز دهي در عرصه اي كه يك زلف آن به قضاوت تاريخ و زلف ديگرش به حيثيت و غرور ملي و سر ديگر آن به سرنوشت آيندگان پيوند زده شده است، بار رواني را براي تيم مذاكره كننده و مسئولان ارشد كشور افزايش داده و هيچ كس حاضر نخواهد بود زير بار تعهدات آن برود. چرا كه براي اين كار نياز به اجماع حداكثري همه گروه هاي دور يا نزديك به قدرت است كه نتيجه آن سهيم كردن طيف گسترده تري از نيروها در مواهب آن است.

بنابراين با شرايط كنوني نمي توان اميد زيادي به نتايج مذاكرات آينده داشت، هر چند كه اميدواري به تاثير مثبت متغيرهايي جديد همچنان به جاي خود باقي است.
يکشنبه 1 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: عصر ایران]

[مشاهده در: www.asriran.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 240]