شمارش معكوس براي ثبت جهاني بازار تاريخي تبريز

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: شمارش معكوس براي ثبت جهاني بازار تاريخي تبريز
ثبت بازار تاريخي تبريز به عنوان بزرگ ترين بازار سرپوشيده جهان و مقبره شيخ صفي الدين اردبيلي در فهرست آثار جهاني (يونسكو) به مراحل حساس خود رسيده به طوري كه شمارش معكوس براي ثبت يكي از اين دو بناي تاريخي آغاز شده است. كارشناسان يونسكو براي فراهم كردن مقدمات ثبت بازار تبريز در آثار جهاني، بارها از اين بازار ديدن كرده اند و شانس زيادي براي ثبت اين بازار در فهرست آثار جهاني قائل هستند. به گفته كارشناسان، هم اكنون پرونده بازار تبريز در سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري درحال بررسي است و در صورت تكميل مراحل قانوني، اين اثر تاريخي اصلي ترين گزينه ايران به منظور ثبت در فهرست آثار جهاني براي سال آينده ميلادي خواهد بود. آثار تاريخي و باستاني هرشهر و منطقه بيانگر عظمت و پيشينه فرهنگ و تمدن آن است و بيشتر از هر چيزي مورد توجه گردشگران و جهانگردان قرار مي گيرد كه در اين ميان تبريز از جمله شهرهايي به شمار مي آيد كه مملو از آثار باستاني و شگفتي هاي تاريخي است، يكي از اين آثار تاريخي منحصر به فرد، بازار بزرگ و قديمي تبريز است. بازار تبريز از بزرگ ترين بازارهاي سرپوشيده جهان و يكي از شاهكارهاي معماري ايراني است كه در سال ١١٩٣ هجري قمري بر اثر زلزله با خاك يكسان شده اما طولي نكشيد كه به همت مردم شهر بازسازي شد. بازار تبريز هم اكنون به طول يك كيلومتر، بزرگ ترين مجموعه به هم پيوسته و مسقف دنياست و در سال ١٣٥٤ در فهرست آثار جهاني ثبت شده است. گنبدهاي مقرنس بلند آن، سازه هاي آجري به هم پيوسته، آرايش مغازه ها، كثرت تيمچه ها، وجود انواع مشاغل و تعداد زيادي مدرسه و مسجد كه در كنار سراهاي بازرگاني قرار گرفته، اين بازار را به نمونه اي عالي از محيط تجارت و زندگي اسلامي و شرقي مبدل ساخته است. شهر تبريز به مناسبت قرارگرفتن در مسير جاده ابريشم از ديرباز مركز مبادله كالا ميان خاور دور و اروپا بوده و وصف بازارهاي آن در خاطرات بسياري از بازرگانان و جهانگردان آمده است. با اين حال از تاريخ بناي اوليه مجموعه بازار تبريز، اطلاعي دقيق در دست نيست ولي بيشتر مورخان، جغرافي دانان و جهانگردان كشورهاي اسلامي و غيراسلامي كه از قرن چهارم تا عهد قاجار از تبريز ديدن كرده اند، اسناد مهم و مدارك ارزنده اي درباره بازار و وضع بازرگاني تبريز ارائه داده اند. بر همين اساس معاون حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي قدمت اين بازار را يك هزار سال اعلام مي كند. اين بازار منحصر به فرد با وجود گذشت صدها سال، اهميت تجاري خود را از دست نداده است به طوري كه هم اكنون ٨٠درصد شريان اقتصادي منطقه در اين بازار جريان دارد. با وجود اين كه اين مجموعه تاريخي به دليل ١١ زلزله مخرب در تاريخ تبريز بارها تخريب و از سوي مردم و حاكمان محلي بازسازي شده است، اسناد تاريخي نشان مي دهد معماري بازار كنوني تبريز مربوط به اواخر دوره زنديه و اوايل سلسله قاجاريه است. درواقع به دنبال وقوع آخرين زلزله مخرب در تبريز به سال ١١٩٣ هجري قمري، اين بازار براي چندمين بار در طول تاريخ بازسازي و بر راسته ها و تيمچه هاي آن افزوده شده است. در همين راستا معاون حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي با اشاره به قدمت يك هزار ساله بازار تبريز گفت: در طول اين مدت، وسعت بازار تبريز دستخوش تحولات زيادي شده است. «بهروز عمراني» افزود: با اين حال آن چه امروز به عنوان بازار تبريز مي شناسيم ٢٧ هكتار وسعت و ٧٠ هكتار حريم دارد كه شامل ٧ هزار واحد تجاري است.

وي اظهار داشت: تا اوايل بهمن ماه فرصت داريم تا متن كامل ترجمه و تدوين شده مربوط به بازار را به يونسكو ارجاع دهيم كه خوشبختانه تا به امروز ٤٠ مدرك درخصوص ثبت جهاني بازار تبريز جمع آوري شده است و مي توان گفت تقريبا بخش اعظم اطلاعات، جمع آوري شده و آماده ارسال به يونسكو است.

معاون حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي در ادامه افزود: ايجاد زيرساخت هاي مناسب براي بازار در اولويت كار قرار دارد. وي تصريح كرد: مطالعات مرمت و حفاظت بازار از ٢ سال پيش با دانشگاه ژاپني آغاز شده است و توانسته ايم مطالعاتي را در اين زمينه به انجام برسانيم. اين بازار به عنوان بلوك شهري در بافت تاريخي تبريز و بزرگ ترين بازار سرپوشيده جهان داراي ١٦ راسته، ١٤ دالان، ٢٠ تيمچه، ٢٥ سرا، ١٤ مسجد و حدود ٨ هزار مغازه است. بازارها و راسته هاي آن را مي توان مهم ترين عنصر يك بازار سنتي عنوان كرد چرا كه ساختار و پيكر بازار قديمي با چيدمان و قرارگيري راسته ها در كنار يكديگر شكل مي گيرد. از تيمچه هاي معروف اين بازار، تيمچه مظفريه است كه به فروش فرش اختصاص دارد و تيمچه امير كه گنبد آن از همه بزرگ تر است، به زرگران اختصاص دارد. با ورود به بازار، كالبد قديمي و روح تاريخي كه در آن موج مي زند، چشم هر بيننده اي را خيره مي كند. يكي از افرادي كه سال ها در اين بازار قديمي مشغول به كار است، با اشاره به نقش تاريخي اين بازار در اقتصاد شهر تبريز، اظهار داشت: در گذشته هاي نه چندان دور، اقتصاد تبريز و حتي منطقه آذربايجان به اين بازار بستگي داشت و اين بازار يكي از مهم ترين اركان تاثيرگذار بر تحولات اجتماعي و سياسي محسوب مي شد. «رجبي» افزود: وقتي مردم به مسئله اي اعتراض داشتند كل بازار را تعطيل مي كردند كه اين موضوع، وحدت و يك دلي مردم و بازاريان را نشان مي داد. وي ادامه داد: درواقع در زمان هاي قديم بازار تبريز از اهميت فوق العاده اي برخوردار بود و مردم درباره مسائل عمومي و امور دولتي نيز در اين بازار به شور و تبادل نظر مي پرداختند. وي گفت: شايد تا همين ٢٠ سال پيش، مردم مايحتاج روزمره خود را از بازار بزرگ تبريز تهيه مي كردند اما با احداث فروشگاه هاي مختلف در تمامي نقاط شهر، مردم كمتر زحمت خريد از اين بازار را به خود مي دهند. وي در ادامه درخصوص وضعيت بازار فرش تبريز خاطرنشان ساخت: با وجود فرش هاي ماشيني و ابريشم، مردم ديگر تمايلي براي استفاده از اين فرش ها نشان نمي دهند و مي توان گفت كه كم رنگ شدن نقش صادرات فرش از بيماري هاي اقتصادي بازار است. فرد ديگري كه از علاقه مندان به حفظ آثار تاريخي است و از ارجاع پرونده بازار تبريز به يونسكو خبر دارد، اظهار داشت: ميراث فرهنگي و طبيعي، سرمايه هاي يك كشور به شمار مي رود بنابراين بايد توجه به حفظ و نگهداري آن بيشتر از اين ها باشد. «رسولي» افزود: درحال حاضر وجود مشكلات تاسيساتي را مي توان بزرگ ترين مشكل بازار ذكر كرد. وي تصريح كرد: نبود فاضلاب مناسب و سيستم هاي ضدحريق از مهم ترين مشكلاتي است كه بايد به آن توجه داشت. وي اضافه كرد: سيم هاي آويزان و بدون محافظ كه هر آن امكان اتصال و آتش سوزي آن ها وجود دارد، از ديگر خطراتي است كه همواره بازار تبريز را تهديد مي كند. وي اظهار داشت: نياز به وسايل گرمايشي از ديگر خواسته هاي بازاريان در هنگام سرماست چرا كه متاسفانه وجود بخاري هاي قديمي مورد استفاده در مغازه ها نيز مي تواند باعث ايجاد احتراق و آتش سوزي شود. در ادامه معاون حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي با اشاره به مطالعات آسيب شناسي بازار گفت: اولين و مهم ترين كار اولويت دار، تملك مغازه هاي داخل راسته هاي اصلي و فرعي و برگرداندن آن ها به حالت اوليه است. «عمراني» افزود: مقاوم سازي بازار كه با شناخت گسل هاي زمين و درنهايت ساختمان بازار صورت مي گيرد، بايد متناسب با مصالح سنتي باشد. به هر شكل بازار تبريز مانند بيشتر بازارهاي ايران، داراي ساختار ارگانيك است كه داراي چند راسته اصلي و تعداد بيشتري راسته فرعي است. در اين بازار تمامي عناصر شاخص معماري در بازارهاي ايراني از جمله تيمچه، سرا، راسته، مسجد و حمام ديده مي شود. ساختار بازار تبريز داراي معماري قاجاري است چرا كه پس از زلزله ١١٩٣ (ه.ق) و هم زمان با فروپاشي حكومت زنديه،قاجاريان بر مسند قدرت نشستند و قسمت هايي از بازار را بازسازي كردند و با نگاهي به عناصر بازار تبريز و تاريخچه ساخت آن، به قاجاري بودن آن كاملا پي مي بريم. در بخش كالبدي بازار نيز سعي شده است در ابتدا معرفي كاملي از وضعيت موجود و عناصر كاركردي آن انجام شود. به هر حال آن چه مسلم است بازار تبريز يكي از شاهكارهاي معماري ايراني مي باشد كه داراي بزرگ ترين و زيباترين شاخص هاي معماري بازارهاي اسلامي در جهان به شمار مي رود. اين اثر به عنوان شاخص ترين اثر تبريز، بيشتر معيارهاي لازم را براي ثبت جهاني (يونسكو) داراست و ثبت اين اثر تاريخي نه تنها افتخاري براي آذربايجان شرقي بلكه براي كشور است.

با ثبت اين اثر مي توان ويژگي هاي معماري و فرهنگ اين خطه را به جهانيان معرفي كرد. تاكنون ٩ اثر تاريخي ايران شامل تخت جمشيد، چغارزنبيل، ميدان نقش جهان، تخت سليمان، طاق بستان، ارگ بم، مسجد سلطانيه و پاسارگاد و كليساي سنت استپانوس در فهرست جهاني ثبت شده است كه اميد مي رود، در سال آينده ميلادي بازار تبريز نيز به فهرست آثار ثبت شده در يونسكو اضافه شود.
شنبه 30 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 203]