شب يلدا و بازخواني نيازهاي اجتماعي فراموش شده

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: شب يلدا و بازخواني نيازهاي اجتماعي فراموش شده
تقي نژاد ابرهاي تيره و متراكم كه گاه تا روزها روي شهر مي مانند و شهروندان را در حسرت يك نم باران يا دانه برف مي گذارند، هواي سرد و دلگير، سوز سرمايي كه تا مغز استخوان نفوذ مي كند، بازار گرم پالتوهاي زمستاني و بيرون آمدن بخاري هاي خاك خورده از داخل انباري ها، همه و همه چيزهايي را به ياد انسان مي آورد؛ اين كه ننه سرما كم كم دارد از راه مي رسد و حالا يلداست كه به پيشواز او مي رود و ماييم كه به پيشواز يلدا مي رويم.

تاريخچه يلدا
ايرانيان قديم شادي و نشاط را از موهبت هاي خدايي مي دانستند. مراسم نوروز، جشن مهرگان، جشن سده، چهارشنبه سوري و شب يلدا و ديگر مراسم اين چنيني در واقع بيانگر اين است كه ايرانيان به شكرانه هر نعمتي جشن برپا مي كردند.

در دوران كهن شب مظهر تاريكي و تباهي و وحشت بود و اغلب سعي مي كردند كه شب هنگام با افروختن آتش خانه را روشن كنند تا از پليدي و تباهي دور باشند.

نياكان ما 7 هزار سال پيش به گاه شماري خورشيدي دست پيدا كردند و دريافتند كه اولين شب زمستان بلندترين شب سال است و پس از آن طول روز بيشتر از طول شب مي شود. اين بوده كه اولين شب دي ماه را دور هم جمع مي شدند و مراسم جشني را به شكرانه طولاني شدن روز و روشنايي برگزار مي كردند.

اين مطلب نگاهي دارد به اين كه شب يلداي امروز با شب چله گذشته چه تفاوت هايي كرده و وضعيت بازار به عنوان عنصر تأثيرگذار اين شب چگونه است.

يك كارشناس ارشد علوم اجتماعي مي گويد: يلدا كلمه اي سرياني به معناي ميلاد و وقت ولادت خورشيد است.

حسين بهادران مي افزايد: اين جشن نمادين با گردهم آيي خانوادگي برگزار مي شود و اقوام و خويشان دور و نزديك دور هم جمع مي شوند و با اداي احترام به بزرگان تا صبح به نشانه بركت، تندرستي، فراواني و شادكامي زمان را سپري مي كنند.

وي ادامه مي دهد: تصور گذشتگان بر اين بوده كه تاريكي، نماينده اهريمن و روشني از تجليات و آثار اهورايي است به همين مناسب شب يلدا دور هيزم افروخته و بخاري روشن جمع مي شوند، سفره پهن مي كنند و با هم غذا مي خورند و هر آن چه ميوه تازه فصل كه نگهداري شده و ميوه هاي خشك، همه را سر سفره مي گذارند.

وي ادامه مي دهد: اين سفره در قديم مقدس بوده و گذشتگان با اين كار از ايزد، خورشيد و روشنايي، بركت و فراواني مي طلبيدند تا زمستان را به خوشي سر كنند و بهار و تابستاني پر بركت داشته باشند.

كارهايي كه در يلدا رسم است
اين كارشناس با اعلام اين كه آيين هاي شب يلدا هم اكنون دستخوش تغييرات شده است، مي گويد: امروزه تمام ايرانيان شامل فارس، ترك، كرد، بلوچ و عرب هم چنان شب يلدا را شب جشن، شادي، دور هم نشيني، مهرباني، دوستي و صداقت مي دانند.

بهادران اظهار مي دارد: در خراسان شمالي در اين شب براي دختراني كه به تازگي نامزد شده اند، از سوي خانواده داماد هدايايي فرستاده مي شود و خانواده هاي عروس و داماد به اين بهانه دور هم جمع مي شوند.

به گفته وي، خانواده ها در اين شب نشيني با كارهايي هم چون تفأل به ديوان حافظ، شاهنامه خواني، اسكندرنامه خواني، گلستان و بوستان خواني اين شب طولاني را به صبح مي رسانند. وي بازگويي خاطرات و قصه گويي پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها در اين شب را از جمله ديگر آيين هاي يلدا عنوان مي كند.

تعاون روحي و رواني در سايه يلدا
يك جامعه شناس مي گويد: همه در پي فرصتي براي با هم بودن مي گردند و چه بهتر كه ثانيه هاي خوب با هم بودن در يلدا بهانه اي باشد براي صله رحم؛ مسئله اي كه در دين اسلام بارها به آن سفارش شده است.

فريبا باقري مي افزايد: چه قدر زيباست كه انسان در قالب شبي طولاني به تعادل روحي رواني در كنار سفره زيباي سپاس گزاري نزديك شود.

وي يلدا را سرشار از لحظات و ثانيه هاي خوب سپاس گزاري، شادي و نشاط، قرائت اشعار حافظ و مولانا، خاطرات شيرين زندگي بزرگان، هندوانه، كدو و آجيل كه چاشني هايي براي ارتباط زيبا و جذاب تر هستند، عنوان مي كند.

وي مي گويد: چه خوب كه همه افراد در حضور گسترده فاميلي آن هم زير سايه بزرگان لذت اين شب را ببرند و به كاميابي و شيوايي دروني برسند.

تجمل، آفت يلدا
اين جامعه شناس به آفت اين شب هم اشاره مي كند كه همانا تجمل است. چشم و هم چشمي هاي بدعت نهاده شده كه دارد رنگ و روي يك فرهنگ غلط را به خود مي گيرد، زنگ هشداري است كه رسالت بزرگان را سنگين تر مي كند.

باقري بيان مي كند: انگار شب يلدا، شب بيلان كار بهاري بود كه گذشت و به جرأت مي توان گفت كه شب يلدا، شب تراز مالي عاطفه هاست. افراد بي هيچ قصد و غرضي و با انديشه مثبت و اثربخشي پا به اين محفل مي گذاشتند. همگان بي آن كه واحدهاي روان شناسي پاس كرده باشند، با نگرش مثبت به پاي كرسي بزرگان فاميل مي آمدند. برايشان مهم نبود كه فلاني چه خواهد پوشيد و آيا فرش خانه آن يكي عوض شده يا نه؟! بي شك همه خود را براي تغييرات گسترده اي آماده مي كردند. آشپزخانه محل تلاقي عاطفه هاي زنان فاميل بود كه بي هيچ فخرفروشي، غذاهاي متنوع را به سليقه صداقتشان كنار هم مي چيدند. مهم نبود بشقاب ها آركروك است يا چيني، آركوپال است يا كريستال! مهم بسته هاي زيباي محبت و تبسمي بود كه در كنار هر بشقابي مي نشست.

يلدا يك نياز اجتماعي
بهادران به زندگي شهرنشيني و سرشار از گرفتاري مردم جامعه امروز اشاره مي كند و مي گويد: اين نوع زندگي باعث شده است مردم از هم فاصله بگيرند و با سنت ها و آيين هاي گذشته احساس بيگانگي كنند.

اين كارشناس ارشد علوم اجتماعي اظهار مي دارد: فشارهاي رواني، كاهش روابط چهره به چهره، سطح بالاي رقابت هاي مالي و اجتماعي همراه با كشمكش و نگراني از واپس ماندگي جزو بيماري هايي است كه جامعه امروز ما گرفتار آن شده است.

وي مي افزايد: اين فرآيندها روحيه نشاط و شادابي جامعه را تهديد مي كند و از اين رو جشن يلدا يك نياز اجتماعي محسوب مي شود زيرا با رويكرد جديد و متفاوتي برگزار مي شود.

وي احترام به بزرگان و پيشكسوتان خانواده، اشاعه فرهنگ حرمت نهادن به سالمندان، توسعه و گسترش فرهنگ كتاب خواني و آشنايي با آثار گران بار فرهنگ ايراني، افزايش مراودات خانوادگي و دفع كدورت ها را از جمله بركات شب يلدا بيان مي كند.

باقري نيز معتقد است: مردم در قديم با اسكيزوفرني و روان پريشي و بي اعتمادي كاملا بيگانه بودند چون حضور دسته جمعي شان در شب يلدا و يلداهاي سال، درماني بي بديل بود.

آن چه در يلدا مي خوريم
هر چند برگزاري مراسم شب يلدا دلايل بسياري دارد اما از خوردني هاي اين شب هم نمي توان به راحتي گذشت.نخودچي، كشمش، حلوا شكري، رنگينك، خرما، ميوه هاي فصل و غير فصل مثل انار، سيب، پرتقال و به خصوص هندوانه از جمله مواردي است كه سر سفره يلدا ديده مي شود. اما در رابطه با اين آخري، منظورمان هندوانه است؛ قديمي ها معتقد بودند اگر در شب چله هندوانه بخورند، سرماي زمستان برجانشان بي اثر خواهد بود و از تشنگي تابستان هم در امان مي مانند.نظر يك كارشناس تغذيه را در اين خصوص و ديگر مسائل تغذيه اي اين شب جويا شديم.موسي فيروزه اين مسئله را يك اعتقاد نادرست مي داند و معتقد است، هندوانه ميوه تابستاني است كه خاصيت مدر بودن دارد (و لابد مي دانيد كه سرماي زمستاني هم كارهاي اين چنيني مي كند!) اما تناول آن در يك شب مشكل خاصي را ايجاد نخواهد كرد.

وي مي گويد: آجيل، حلوا و برگه هاي ميوه داراي كالري هاي بالايي هستند. به عنوان مثال هر 2 عدد گردو معادل 5 گرم روغن است يعني 45 واحد كالري ايجاد مي كند. همين طور هر 6 عدد بادام و هر 10 عدد پسته هر كدام همين مقدار كالري ايجاد خواهند كرد.

فيروزه مي افزايد: با توجه به اين كه نياز روزانه كالري خانم ها هزار و 800 تا 2 هزار واحد و آقايان 2 هزار و 500 تا 2 هزار و 800 واحد است بايد در مصرف خوراكي ها دقت كرد.

وي اظهار مي كند: اگر خوردن اين حجم از مواد خوراكي به همان يك شب يلدا معطوف شود، چندان مشكلي ايجاد نخواهد كرد اما بهتر است افراد در اين شب بيشتر از ميوه ها تناول كنند كه كالري كمتري ايجاد مي كند.

اين كارشناس تغذيه مي گويد: كساني كه از رژيم خاصي پيروي مي كنند، مي توانند در اين شب تابع رژيم خود نباشند و از هر چيزي به اندازه تناول كنند اما فعاليت بدني متناسب را نيز داشته باشند.وي پرخوري را در هر شرايطي نادرست مي داند و با اشاره به اين كه حلوا و گز قندهاي ساده هستند كه سريع جذب بدن مي شوند، پيشنهاد مي كند افراد در اين شب خرما و كشمش را ترجيح دهند.

حساب حساب است، كاكا برادر
واما پس از اين همه بحث در مورد يلدا به مسئله مالي قضيه مي رسيم. دلمان مي خواست بدانيم اوضاع بازار ميوه و تره بار در اين روزها به چه صورت است و مسئولان براي كنترل قيمت ها چه كرده اند؟

معاون نظارت و بازرسي سازمان بازرگاني خراسان شمالي در گفت و گوي كوتاه تلفني اين اطمينان را مي دهد كه سازمان بازرگاني وظيفه خود را در اين خصوص انجام داده است.

عطاردي مي گويد: قبل از عيد سعيد قربان اكيپ هاي بازرسي فعال شدند ونظارت خود را بر كالاهاي خاص از جمله ميوه، مواد پروتئيني، گوشت و آجيل شروع كرده اند و تا شب بعد از يلدا ادامه خواهند داد.شهردار بجنورد هم از داير شدن بازارچه موقت عرضه ميوه و تره بار در آستانه شب يلدا خبر مي دهد و مي گويد: 15 مكان براي اين منظور در شهر جانمايي شده است.اردشير رياحي احياي 7 بازارچه موقت در مبادي ورودي شهر و دوشنبه بازار را از جمله اين مكان ها عنوان مي كند و مي افزايد: اين اماكن تا دوم دي ماه همه روزه فعال خواهند بود.

وي در مورد كنترل قيمت ها نيز اظهار مي كند: اين كار از سوي مجمع امور صنفي پي گيري خواهد شد و غرفه داران موظف به ارائه ميوه با 15 درصد تخفيف نسبت به بازار خواهند بود.

عطاردي معاون سازمان بازرگاني نيز در اين رابطه بيان مي كند: طبق قانون و مصوبه شوراي تنظيم بازار غرفه هاي عرضه ميوه بايد 10 تا 15 درصد زير قيمت بازار ارائه كالا كنند.

كوتاه از يلدا
1) در خراسان شمالي نمي گويند شب يلدا، مي گويند شب چله، همان چله كوچك و بزرگ، زيرا ايرانيان قديم ماه را به 40 روز تقسيم بندي كرده بودند و به جاي 12 ماه 9 ماه داشتند؛ مي دانيد كه يلدا يا همان چله هم آيين چندين هزار ساله است.

2) در قديم 4 جشن در ماه دي برگزار مي شد اول دي، هشتم، پانزدهم و بيست و سوم دي. اما اكنون تنها همين يك جشن برجاي مانده است كه بايد حواسمان باشد اين يكي را محكم بچسبيم!

3) يلدا از نظر معني معادل با كلمه نوئل از ريشه ناتاليس است. بابانوئل را كه به خاطر داريد؟ هم وزن ننه سرماي خودمان است.

4) اين كه نياكان ما در 7 هزار سال پيش چگونه به كوتاه ترين و بلندترين شب ها و روزهاي سال دست يافتند يا نقاط اعتدال بهاري و پاييزي را كشف كردند هنوز در سايه ابهام است. (البته نبوغ ذاتي ايرانيان را نبايد از ياد برد.)

5) امام صادق(ع) مي فرمايند: اي مردم! من براي امتم مي ترسم از حالقه سؤال كردند: حالقه چيست؟ فرمود: قطع صله رحم. پس يلدا را بيشتر قدر بدانيم.
شنبه 30 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 165]