جستاري در غديريه عمان ساماني

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: جستاري در غديريه عمان ساماني

زبان فارسي را دومين زبان جهان اسلام به شمار آورده‌اند كه اين مهم بيانگر عظمت و اهميت اين زبان در جغرافياي پهناور و ديرپاي آيين مبين اسلام است.

در ذكر مرتبه و جايگاه زبان فارسي ـ از اين زاويه ـ تاكنون سخن بسيار گفته شده است، برخي از حيث آنكه اين زبان در شمار نخستين زبانهايي بوده است كه در خدمت اسلام قرار گرفته و نخستين ترجمه قرآن كريم به اين زبان بوده، آن را از منظر السابقون‌السابقون ديده و ستايش كرده‌اند، و برخي ديگر از آنجا كه اين زبان با تمامي ظرفيت‌ها و ويژگي‌هاي شگرف و شگفتش، وسيله‌اي براي بيان عواطف و انديشه‌هاي بزرگ و ناب متفكران و سخن‌سرايان بلندآوازه مسلمان بوده، به تحسين و تمجيد آن پرداخته‌اند و اين زبان را سزاوار مقام ارجمند و والايي دانسته‌اند كه به حق غيرقابل انكار است. و سخن در شايستگي اين زبان بسيار.

وقتي سخن از زبان فارسي به ميان مي‌آيد، نمي‌توان از ادبيات فارسي كه در شمار مقدس‌ترين جلوه‌هاي ادبيات جهان است، دم فرو بست كه ادبيات فارسي تجلي و تبلور عاليترين و دلپذيرترين آثار ملهم از آيات شريف قرآن كريم، احاديث نبوي و روايات عترت گرامي رسول اكرم (ص) است.

كثرت آثار از يكسو و ظهور سخنوران توانمند و دين‌باور در اين قلمرو پهناور كه شهرتي عالمگير يافته‌اند و احترام و تكريم جهانيان را برانگيخته‌اند، نشانگر قابليت‌ها و عظمت شكوهمند ادبياتي است كه روح پيام سترگ خويش را از مكتب پيامبر رحمت اللعالمين وام گرفته و با تكيه بر معارف خاندان پاك وحي عليهم السلام، توسن كلام خويش را از فرش به عرش اعلا رسانده‌اند. به تحقيق شاعران ايراني، شعرايي ملتزم و متعهد به بيان حقايق و معارف عاليه دين مقدس اسلام بوده‌اند و از اين رو بخش اعظمي از ادبيات فارسي اختصاص به اين موضوع يافته است كه اين شيوه پسنديده از ازمنه دور تا عصر حاضر استمرار يافته است و بي‌هيچ انقطاعي در هر دوره‌اي بر سرمايه‌هاي اين گنجينه بزرگ و گرانبها افزوده شده است.

گنجينه‌هايي از جنس «گنجينة‌الاسرار»، اعتبار و سرمايه‌هاي شعر و ادب پارسي است كه هرگز زوال و نقصان نخواهد يافت و به گواه احاديث، سراينده آن در هر دو جهان سرافراز و روسپيد خواهد بود.

در دين مبين اسلام، شاعران متعهد همواره مورد ارج و تكريم رسول اكرم (ص) و پيشوايان عاليقدر مكتب نوراني تشيع (ع) قرار گرفته‌اند، تا جايي كه محققاً، زيباترين جلوه‌هاي تقدير و تجليل از شعر و شاعران را مي‌توان در اين آيين يافت.

با ظهور آيين اسلام، شعر كه رسالتي جز ستايش اشرافيگري فاسد جاهليت و بيان بي‌شرمانه فسق و عياشي‌هاي گذراي دنيا نداشت، هويت حقيقي خويش را بازيافت و به وسيله‌اي براي تحكيم اخلاق الهي، نوعدوستي، دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌هاي متعالي و بيان زيباترين جلوه‌هاي روحاني مبدل شد و در سايه توجهات رسول اكرم (ص) و عترت گرامي آن حضرت، شاعراني ظهور كردند كه انديشه و آثار آنان تمجيد و تحسين همگان را برانگيخت.

ملك ادب و ستاره‌اي به نام عمان ساماني

ميرزا نورالله ساماني متخلص به «عمان» و ملقب به «تاج‌الشعرا» فرزند ميرزا عبدالله «جيحون، پسر ميرزا عبدالوهاب «قطره» از شاعران بلندآوازه نيمه دوم سده سيزدهم و اوايل سده چهاردهم هجري است. وي در خانواده شاعران در سامان چهارمحال و بختياري متولد شد. پدر، نيا و عمويش همگي شاعر بودند. عمان مشرب عارفانه داشت و در طريقت از مريدان ميرمحمدهادي پاقلعه‌اي از اقطاب سلسله نعمت اللهي بود.

(فرهنگ شاعران پارسي‌زبان ـ ص 402)

اگرچه خاندان عمان در شمار شعراي سرشناس عهد ناصري بوده و همگي در ادب و عرفان دستي داشته‌اند، ولي اشتهار هيچ يك از آنان به اندازه عمان نمي‌باشد. عمان ساماني در شب شنبه نوزدهم ذي‌الحجه سنه‌ي 1258 هـ .ق ديده به جهان گشوده است و در شب سه‌شنبه دوازدهم شوال 1322 ديده از جهان فرو پوشيده است.

زادگاه وي كه هم‌اكنون مركز بخش «لار» استان چهارمحال و بختياري است، خاستگاه سخنوران شوريده و صاحب‌نامي همانند: قلزم، محيط، دريا، جيحون، قطره، سحاب، نيسان، خورشيد، ذره، افلاكي، كيهان، دهستان، تبيان، عرفان، حشمت و... بوده است. كي به اين اعتبار موطن او را مي‌بايست ديار علم و ادب، و عشق و هنر و عرفان ناميد.

در مورد آثار به يادگار مانده از عمان ساماني مي‌توان به آثاري همچون «معراج‌نامه»، «گنجينة‌الاسرار»، «مخزن‌الدُرر» و ديوان وي اشاره كرد، كه در اين ميان گنجينه او كي به سبك و سياق «زبدة‌الاسرار» صفي عليشاه ساخته و پرداخته شده است، از اشتهار افزونتري برخوردار است.

عمان مسوّدات گنجينه را به سال 1305 هـ .ق در اصفهان به تشويق و ترغيب آقا سليمان خان نامي كه رئيس خواجه سرايان بوده، در طول يك سال جمع‌آوري و تدوين نموده است.

(دانشنامه شعر عاشورايي ـ ج2 ـ ص 1004)

«گنجينة‌الاسرار»، روايت منظوم و عارفانه واقعه قيام كربلاست كه اين اثر نخست در بمبئي هند به چاپ رسيد و سپس در سال 1360 خورشيدي همراه قصايد عمان به خط مرحوم استاد حبيب‌الله فضايلي خوشنويسي شده و به چاپ رسيده است.

(فرهنگ شاعران زبان پارسي ـ ص 403)

از عمان ساماني علاوه بر آثار ذكر شده، آثار ديگري نيز به طور پراكنده موجود است كه حكايت از ذوق و قريحه و نبوغ سرشار وي دارد، با اين حال عموم آثار او تحت تأثير مثنوي عارفانه و پرشور و حال «گنجينة‌الاسرار»، قرار گرفته است. به عبارت ديگر عليرغم كثرت آثار شاعر در مضامين گوناگون ديني، وي بيشتر به عنوان شاعري عاشورايي و مرثيه‌سرا شناخته شده و به ديگر توانمنديهاي اين شاعر نامدار آييني كمتر پرداخته شده است.

البته ترديدي نيست كه عمان در «گنجينة‌الاسرار»، به نحو بسيار دلپذير و مؤثري به ذكر حماسه عاشورا پرداخته، و اين اثر يكي از ماناترين و عميق‌ترين سروده‌هايي است كه در عزاي خامس آل عبا (ع) و اصحاب گرامي آن حضرت خلق شده است، چنانكه نه تنها عامه، بلكه بسياري از علما، ادبا و سخنوران تحت تأثير اين منظومه قرار گرفته و آن را ستوده‌اند.

كه اين همه‌ بي‌گمان به گفته عمان ساماني حاصل «مجاهدات» و «رياضاتي»‌ بوده است كه وي در طريق سلوك كسب كرده است.

(گنجينة‌الاسرار ـ ص 7)

عمان ساماني و مهر ولايت

يكي از جلوه‌هاي شكوهمند شعر عمان ساماني كه چندان به آن پرداخته نشده است عشق و ارادت اين شاعر بزرگ و عارف سترگ به ساحت مقدس حضرت مولي‌الموحدين، امام العارفين، علي‌بن ابيطالب (ع) است.

اين عشق آسماني و مهر بي‌پايان در جاي‌جاي آثار شاعر دلباخته به مولاي متقيان حضوري پررنگ و سرشار از انديشه و احساس دارد، چنانكه وي در ديباچه اثر ماندگار خويش يعني «گنجينة‌الاسرار»، چنين به ستايش حضرت حيدر كرار (ع) برمي‌خيزد:

علي مقصود جز و مقصد كل

به ذيلش جمله را دست توسل

(گنجينة‌الاسرار ـ ص 7)

در عشق و ارادت و ميزان دلبستگي عمان ساماني به پيشگاه امام علي (ع) شايد همين نكته بر صاحبدلان و آزادگان بس باشد كه شاعر وصيت كرده بود كه پس از مرگ، پيكرش در نجف اشرف و در جوار مرقد مطهر حضرت علي (ع) به خاك سپرده شود و سرانجام هنگامي كه وي در سال 1283 خورشيدي دارفاني را در اصفهان وداع مي‌گويد، نخست پيكرش را در مسجد جامع «سامان» به رسم امانت به خاك مي‌سپارند و پس از چندي آرزوي عمان تحقق يافته و در نجف اشرف ـ در كنار مولاي خويش ـ دفن مي‌شود.

(دانشنامه شعر عاشورا ـ ص 1004)

سيماي امام علي (ع) درشعر عمان ساماني به صورت‌هاي مختلفي ديده مي‌شود كه عبارتند از:

1ـ مدح و ثناي امام علي (ع) به صورت مستقيم در بخشي از يك سروده آييني.

2ـ اشاره به فرازهايي از سخنان آن حضرت.

3ـ استفاده از شأن و مقام والاي آن حضرت براي عاليترين تشبيهات.

4ـ الهام از فضايل امام علي (ع) و بيان غيرمستقيم فضايل و كرامات آن حضرت.

5 ـ بيان مفصل و همراه با ذكر جزييات واقعه در قالب قصيده (غديريه)

6ـ بيان مطول و عارفانه در خصوص صفات و عظمت شخصيت امام علي (ع).

عمان از هر فرصتي براي ذكر مناقب امام علي(ع) بهره مي‌جويد و غفلت از اين مهم را روا نمي‌داند:

لب خموش اما نشايدشان سر هر موي را

لحظه‌اي غافل ز ذكر نام حيدر داشتن

شير يزدان، داور امكان، خديو دين علي(ع)

كز وجود اوست، دين را زينت و فرداشتن....

(گنجينة الاسرار ـ ص 75)

اين ابيات بخشي از قصيده بلند و دل‌انگيزي است كه شاعر در برابر عظمت‌هاي شخصيت الهي امام علي(ع) جهان را به تعظيم و تكريم فرامي‌خواند. وي در سروده ديگري با الهام از حديث منزلت چنين سروده است:

شاه عمراني علي‌آن كاحمد مرسل مدام

گفتيش هستي تو اندر منزلت، هارون مرا

(گنجينة الاسرار ـ ‌ص 79)

در سروده ديگري عمان با اشاره به افتخارات مولاعلي(ع) چنين به مدح آن حضرت پرداخته:

گرفت كشور دين را به ضربت شمشير

شكست پشت عدو را به قوت بازو

به دست قدرت، در، برگرفت از خيبر

چنين ببايد دست خداي را، نيرو

(گنجينة الاسرار ـ ص 85)

وي با الهام از حديث ديگري از رسول اكرم(ص) درباره امام علي(ع) چنين سروده است:

تا شخص مصطفي(ص) را شهري بود ز علم

او را بود بدان شهر از مرتبت دري

(گنجينة الاسرار ـ ص 90)

عمان غالباً از احاديث و رواياتي مدد جسته است كه به طور متواتر در منابع معتبر ديني ـ‌ خصوصاً منابع اهل سنت ـ نيز درج شده است و در شمار مسلمات و مشهورات و محكمات است. چنانكه بيت اخير عمان ترجمان منظوم اين حديث مشهور از پيامبر اكرم است:

«انا مدينةالعلم و علي بابها»

يعني: من شهر علمم و علي در آن است.

(منتهي الآمال ـ ص 174)

البته پيش از عمان ساماني شاعران نامدار ديگري نيز از اين حديث و نظاير آن به عنوان مضمون شعر خويش بهره جسته‌اند، چنانكه حكيم ابوالقاسم فردوسي توسي چنين سروده است:

چه گفت آن خداوند تنزيل و وحي

خداوند امر و خداوند نهي

كه من شهر علمم، عليم در است

درست اين سخن قول پيغمبر است

گواهي دهم كاين سخن راز اوست

تو گويي دو گوشم بر آواز اوست

(شاهنامه فردوسي ـ ص 3)

ناگفته نماند كه شتافتن به استقبال چنين مضاميني از سوي شاعران متعدد نشانگر عشق و اخلاص آنان است و از آنجا كه هريك به زباني روايتگر اين احاديث هستند به قول حضرت لسان‌الغيب از هر زبان كه شنيده شود نامكرر است، و به مصداق ضرب‌المثل فاسي كه هر گلي رنگ و بوي خود را دارد، بايد نگريسته شود.

در شدت علاقه و ارادت عمان ساماني به امام علي(ع) و اشتياق وي به ذكر نام آن حضرت اين نكته نيز گفتني است كه عمان به هر انگيزه و بهانه‌اي درصدد تقريب به آن امام همام است چنانكه حتي در هنگام مدح معاصران عصر خويش نيز از اين مهم غفلت نمي‌ورزد:

در آن ميانه بهين سيدي ز آل رسول

علي سرشت و حسن‌طينت و حسين خصال

(خاطرات سردار ظفر بختياري ـ ص 179)

عمان ساماني و نهج‌البلاغه

نگاه ژرف و عارفانه‌اي كه در اشعار عمان ساماني موج مي‌زند، حكايت از‌آن دارد كه او شاعري فرهيخته و اهل تحقيق بوده است، و در طريق سرودن تنها به حس و حال و شوريدگي خويش بسنده نكرده است.

علاوه بر مطالعه و تأثيرپذيري عمان از قرآن كريم و احاديث و روايات، چنانكه از ‌آثار وي استفاده مي‌شود، نهج‌البلاغه كه دربرگيرنده كلام آسماني مولاي‌متقيان است در بهره‌وري انديشه اين شاعر دين باور نقش به‌سزايي داشته است.

در كتاب «معارف نهج‌البلاغه در شعر شاعران» كه توسط محمد دشتي و جمعي از محققان مؤسسه تحقيقاتي اميرالمؤمنين(ع) گردآوري، تدوين و منتشر شده است، در بين اسامي قريب به پنجاه تن از بلندآوازه‌ترين شاعران ادب پارسي، نام عمان ساماني نيز به چشم مي‌خورد و موارد متعددي از الهام گرفتن اين شاعر ارجمند از كتاب شريف «نهج‌البلاغه» به‌طور مستند ذكر شده است كه در اين مجال به ذكر نمونه‌هايي در اين باره اكتفا مي‌شود، با اين توضيح كه پژوهش مذكور براساس كتاب عمان ساماني از انتشارات ميثم‌ تمار اصفهان بوده است.

«و انّي لعلي بينة من ربّي، و منهاج من نبييي، و انّي لعلي الطّريق الواضح.»

(نهج‌البلاغه ـ خطبه 97)

يعني: (همانا من بر دليل روشن پروردگارم، و به راه آشكار پيامبرم راه مي‌روم، و در راهي روشن قرار دارم.)

* عمان ساماني:

به پرده بود جمال جميل عزوجل

به خويش خواست كند جلوه‌اي به صبح ازل

چو خواست آن كه جمال جميل بنمايد

علي شد آيينه خيرالكلام قلّ و دلّ

(ديوان عمان ساماني ـ‌ص 13)

«آه من قلة الزّاد و طول الطّريق و بعدالسفر و عظيم المورد.»

(نهج‌البلاغه ـ حكمت 77)

يعني: (آه! از اندك بودن توشه و طولاني بودن راه و دراز بودن سفر و عظمت منزلگاه)

* عمان ساماني:

الا كه راه دراز است و غول ره، بسيار

به هوش تا نبدندت زره، به مكر و حيّل

(ديوان عمان ساماني ـ ص 16)

«ولاتيا سنّ لشرّ هذه الامة من روح‌الله لقوله تعالي: انّه لايياس من روح‌الله الا‌القوم الكافرون.

(نهج‌البلاغه ـ حكمت 377)

يعني: (بدترين فرد نبايد از رحمت خداوند نااميد باشد ـ زيرا پروردگار فرمود: جز كافران نبايد از رحمت خداوند مأيوس باشند.)

* عمان ساماني:

من خدا چهرم، شما ابليس چهر

من همه مهرم، شما غافل ز مهر

رحمت من در مثل همچون هماست

سايه‌اش گسترده بر فرق شماست

چون كنم چون نفس كافر مايه‌تان

مي‌كند محروم از اين سايه‌تان

غير كافر كس ز من محروم نيست

از همام محروم غير از بوم نيست

جهت كسب اطلاعات بيشتر در اين باره رجوع شود به كتاب معارف نهج‌البلاغه در شعر شاعران، صفحات 57، 255، 274، 317، 375، 478، 479، 651، 845، 959، 1104، 1151، 1156 و....

بقيه در صفحه 14

بقيه از صفحه 13

عمان ساماني و غديرخم

واقعه بزرگ و سرنوشت‌ساز غديرخم كه در هجدهم ذي‌الحجه سال دهم هجري قمري به وقوع پيوست نقطه عطف بزرگي در تاريخ اسلام بود. در اين روز مبارك رسول اكرم (ص) به فرمان خداوند متعال در هنگام بازگشت از سفر حج، در ميانه راه دستور داد تا مسلمانان در محلي به نام «جحفه» گرد آيند. سپس آن حضرت از پشته‌اي كه از جهاز شتران فراهم آمده بود بالا رفت و در خطبه‌اي حمد و ثناي پروردگار را به جا آورده و به موعظه پرداختند، آنگاه امام علي بن ابيطالب (ع) به جايگاه فراخوانده و چنان‌كه همگان شاهد بودند، دست آن حضرت را بالا برده و فرمودند:

«فمن كنت مولاه فهذا علي مولاه»

يعني: (هر كس من مولايش بوده‌ام، اين علي مولاي اوست.)

(الارشاد ـ ص 166)

آن حضرت سپس در حق امام علي (ع) و دوستداران و پيروان ايشان دعا كردند و جمعيت حاضر را به بيعت با امام علي (ع) به عنوان جانشين خويش فراخواندند.

در اين حال حسان‌بن ثابت از شاعران صدر اسلام از پيامبر كسب اجازه كرد و در ستايش اين واقعه فرخنده چكامه‌اي را كه سروده بود، قرائت كرد و اين واقعه تاريخ‌ساز را با اين قصيده گام در قلمرو ادبيات نهاد و در منابع معتبر ثبت و ضبط شد.

(الغدير ـ ص 56)

در اين جا ذكر اين نكته حائز اهميت فراوان است كه هر شخصيت و واقعه‌اي در طول تاريخ به سهولت و آساني مورد رويكرد شاعران و هنرمندان قرار نگرفته و گام در قلمرو پهناور و سحرانگيز ادبيات و هنر ننهاده است، و يا اگر در آغاز مورد استقبال قرار گرفته، با گذشت زمان بتدريج رنگ باخته و به فراموشي سپرده شده است. در حاليكه واقعه غدير از نخستين لحظات به عالم ادبيات گام نهاده و با گذشت زمان چه بسيار غديريه‌ها در تهنيت اين واقعه خجسته سروده شده است.

غديرخم مي‌توانست منشاء وحدت مسلمانان گردد و عدالت و دادگري را در جهان بگستراند. «ولتر» نويسنده و فيلسوف نامدار فرانسوي در سخني كوتاه كه آكنده از اندوهي وصف‌ناپذير است گفته است: «آخرين اراده محمد (ص) انجام نشد، او علي را به جاي خود منصوب كرده بود.»

در پشت اين سخن موجز دنيايي مفهوم نهفته است كه آنان كه با تاريخ صدر اسلام آشنايي افزونتري دارند به عمق آن بيشتر پي مي‌برند. زيرا پايه و اساس تمام كجروي‌ها و انحرافات و نيز فجايع و ستم‌هايي كه به عترت گرامي رسول اكرم (ص) واقع شد، در نتيجه عدم تحقق دستور پيامبر (ص) بود.

عمان ساماني به عنوان شاعري متعهد كه نسبت به تاريخ صدر اسلام آگاهي و اشراف كافي دارد، نيك مي‌داند كه اسلام به خاطر نافرماني عده‌اي از فرمان و سفارش رسول اكرم (ص)، چه هزينه گزافي را پرداخته است و از اين رو خويش را متعهد و ملتزم به دفاع، حمايت و ابلاغ پيام غدير خم مي‌داند.

عمان نيك مي‌داند كه اگر اين سرپيچي گروهي نبود، هيچگاه اوضاع جامعه اسلامي به چنان مرتبه‌اي تنزل نمي‌يافت كه سبط رسول اكرم (ص) را با لبان تشنه در صحراي كربلا به شقاوت تمام به شهادت برسانند و بر پيكر مطهر خاندان نبي اكرم (ص) اسب بتازند و خاندان آن حضرت را به اسارت برند و...

عمان ساماني يكي از شاعراني است كه واقعه غدير خم و حق ولايت امام علي (ع) در آثارش به نحو بسيار چشمگيري نمود يافته است و نام وي در شمار برجسته‌ترين غديريه سرايان در تاريخ ادبيات فارسي و ادبيات آييني درخشنده بوده است.

عمان طريق رسيدن به نبي را، ولايت مولا علي (ع) مي‌داند و چنانكه در يكي از قصايد شيواي خويش ذكر كرده است اين مهم را خواست حضرت حق مي‌داند:

«بكوب حلقه‌ي طاعت، در مدينه علم

كننده‌ي در خيبر به بازوان يلي

چو در گشوده شد آنگه به شهر ره يابي

بلي، بري به نبي راه، با ولاي علي

نبي كند ز ولي قصه، چون گلاب از گل

ببو به صدق و رها كن طبيعت جعلي

زمانه گر چه سر ابتذال دين دارد

چگونه غيرت حق تن دهد به مبتذلي

... به جز ولايت او قصد حق نبد زالست

به كاينات چه گفتند در جواب: بلي...»

(گنجينة الاسرار ـ ص 72)

عمان در چكامه ديگري ضمن اقرار به ولايت حضرت اميرالمومنين (ع)، پذيرفتن اين مهم را از موجبات ارتقاء انسان به مراتب خاص‌تر و بالاتر برمي‌شمارد،

«من كرده‌ام طلا، به ولايش، مس وجود

اي مدعي بيا و ببين كيمياگري

(گنجينة الاسرار ـ ص 90)

و اما اوج اين ابراز عقيده را مي‌توان در يكي ديگر از قصيده‌هاي عمان شاهد بود كه به ميمنت عيد غديرخم سروده شد و شاعر به سبك عرفاني به استقبال اين عيد سعيد شتافته و سپس به روايت تاريخي واقعه پرداخته و سرانجام نيز بدان حضرت متوسل مي‌شود. اين قصيده 40 بيتي با مطلعي شورانگيز چنين ‌آغاز مي‌شود:

بريخت صاف و نشاط از خم غدير به جام

صلاي سر خوشي اي صوفيان درد آشام

(گنجينة الاسرار ـ ص 79)

عمان روايت تاريخي واقعه را از هنگام عزيمت رسول اكرم (ص) از بيت الحرام آغاز كرده و با الهام از آيات قرآن كريم و احاديث و رواياتي كه در اين باره آمده است اين گونه ادامه مي‌دهد:

«ز بعد قطع منازل در اين همايون روز

عنان كشيده به خم غدير، ساخت مقام

رسول شد ز خدا، زي رسول روح القدس

كه اي رسول به حق، حق تو را رساند سلام

كه اي به خلق من از من خليفه منصوب

بكوش كآمد نصب خليفه را هنگام

... بساخت سيد دين منبر از جهاز شتر

كه تا پديد كند هر چه شد به او الهام

بر آن برآمد و اسرار حق هويدا ساخت

بلند كرد علي را بدين بلند كلام

كه من نبي شمايم، علي امام شماست

زدند نعره كه: نعم النبي، نعم الامام

(گنجينة الاسرار ـ ص 80)

پس از روايت واقعه عمان به بيان فضايل و كرامات مولاي متقيان پرداخته و چنين مدد مي‌جويد: تفقدي‌ز‌كرامت به سوي عمان كن

كه از ولاي تو بيرون نمي‌گذارد اردگام

(گنجينة الاسرار ـ ص 83)

عمان ساماني و ما

پس از گذشت زمانها و نسل‌ها هنوز نغمه شورانگيز و بيدارگر عمان ساماني گوش و هوش ما را مي‌نوازد، و اگر هنوز ذكري از عمان است، اين دليلي است بر حيات ناميراي چنين بزرگاني كه آموزگاران بزرگ علم و ادب و فضيلت و وارثان به حق عشق و روشنايي‌اند.

در ستايش شاعر عارف وارسته‌اي چون عمان ساماني چه مي‌توان گفت كه در زمان حيات خويش مورد تكريم عالمان عاليقدر و اديبان نكته‌سنج قرار گرفته‌اند و پس از حيات نيز همچنان ياد آنها و آثار ارزشمندشان مونس خلوتهاي دلباختگان است.

آنچه كه امروز بيش از هر زمان ديگري اهميت دارد، شناخت پيام و معرفت به طريقي است كه در پرتو رياضت‌ها، علم‌اندوزي‌ها، تزكيه و تهذيب نفس‌ها براي ما گشوده شده است تا از ظلمات رهايي يافته، به نور رسيده و نور شويم.

عمان ساماني آموزگار مكتب عشق است و پيام او دعوت به ايمان و حب خاندان پاك وحي (ع) كه عاليترين مرتبه عشق است.

ما و نسل‌هاي آينده ما براي رهايي از هر گونه گرداب و گزندي، و براي درك زيباترين جلوه‌هاي معنوي عالم نيازمند معرفت افزونتر به پيشواي عدالت و اخلاق و آيينه تمام نماي همه خوبيها، امير مومنان و مولاي متقيان هستيم، و در اين راه غدير معياري است كه مي‌تواند تمام انسانها را در همه عصرها و نسل‌ها به حقيقت هدايت راستين اسلام و رسيدن به شاهراه نجات و رستگاري، رهنما باشد، ولذا ديني كه برگردن ماست اشاعه همين فرهنگ انسان‌ساز است كه عمان ساماني آن را با بياني دلپذير و شيوا منظوم و براي ما به يادگار نهاده است.

* اهم منابع:

ـ عمان ساماني/ گنجينة الاسرار ـ تهران: انتشارات سروش ـ چاپ دوم 1384

ـ عبدالرفيع حقيقت (رفيع) / فرهنگ شاعران پارسي گوي ـ تهران: شركت مولفان و مترجمان ايران ـ چاپ اول 1368

ـ عمان ساماني / گنجينة الاسرار ـ با پيشگفتار: محمدعلي مجاهدي (پروانه) ـ تهران: انتشارات محمودي ـ چاپ اول 1345

ـ سردار ظفر بختياري / يادداشتها و خاطرات ـ تهران: انتشارات يساولي ـ چاپ اول 1362

ـ جلال‌الدين همايي / تاريخ ادبيات ايران ـ تهران: انتشارات فروغي ـ چاپ سوم

ـ محمد دشتي / معارف نهج‌البلاغه در شعر شاعران ـ قم: نشر مؤسسه تحقيقاتي اميرالمومنين (ع) ـ چاپ دوم 1376

ـ مرضيه محمدزاده / دانشنامه شعر عاشورايي ـ ج 2 ـ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ـ چاپ اول 1383

ـ حسين قرباني اردبيلي / گنجينه عرفان ـ تهران: نشر بامداد ـ چاپ اول 1363

ـ عليرضا مهرپرور / پيمانه‌اي از غدير ـ‌ تهران: نشر حُر ـ چاپ اول 1380

ـ كامران شرفشاهي / خمخانه عشق ـ‌ تهران: نشر مد‌يا ـ چاپ اول 1385

ـ محمود شاهرخي، مشفق كاشاني / آيينه آفتاب ـ تهران: نشر اسوه ـ چاپ اول 1369

ـ ضياءالدين ترابي / گوهر عشق ـ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ـ چاپ اول 1375

ـ شيخ عباس قمي / منتهي الآمال ـ تهران: نشر حسيني ـ چاپ مكرر 1374

ـ حكيم ابوالقاسم فردوسي توسي / شاهنامه ـ تهران: نشر قطره ـ چاپ دوم 1383

ـ محمدرضا حكيمي / حماسه غدير ـ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامي ـ چاپ چهاردهم 1372

ـ محمدبن محمدبن النعمان (شيخ مفيد) / الارشاد ـ ترجمه: سيدهاشم رسولي محلاتي ـ تهران: انتشارات علميه اسلاميه ـ چاپ اول

ـ علامه عبدالحسين اميني / الغدير ـ ترجمه محمدتقي واحدي ـ تهران: انتشارات بزرگ اسلامي ـ چاپ اول 1362

سه شنبه 26 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 3364]