۵۰ سال حضور انسان در فضا

واضح آرشیو وب فارسی:ایران ویج: ۵۰ سال حضور انسان در فضا

عصر فضا ۴ اکتبر ۱۹۵۷ با پرتاب ماهواره اسپوتنیک ۱ آغاز شد و ۴ سال بعد یوری گاگارین ـ فضانورد روس ـ نخستین سفر به مدار زمین را محقق کرد. از همین رو، امسال، پنجاهمین سالگرد حضور انسان در فضا جشن گرفته می شود. «۵۰ سال پرواز فضایی سرنشین دار» نامی است که به عنوان شعار هفته جهانی فضای سال ۲۰۱۱ برگزیده شده است.
این عنوان، برگزارکنندگان، شرکت کنندگان و مشتاقان فضا را ترغیب می کند که به بازتاب سفرهای فضایی بشر در ۵۰ سال گذشته پرداخته، برنامه ها و طرح های بلندپروازانه خود را برای حضور در فضا طی دهه های آتی بیان کنند. مجمع عمومی سازمان ملل متحد، به دلیل اهمیت روزافزون فضا و فناوری فضایی، دسامبر ۱۹۹۹ طی تصویب قطعنامه ای روزهای ۴ تا ۱۰ اکتبر مصادف با ۱۲ تا ۱۸ مهرماه را هفته جهانی فضا نامید. دلیل تعیین این تاریخ، بزرگداشت ۲ نقطه عطف در حوزه دسترسی به فضاست؛ ۴ اکتبر ۱۹۵۷، اولین ماهواره ساخت بشر به فضا پرتاب و دروازه های فضا به روی ذهن کنجکاو بشر گشوده شد و ۱۰ اکتبر ۱۹۶۷، قوانین مربوط به فعالیت کشورها در حوزه کشف و بهره برداری صلح آمیز از فضای ماورای جو از جمله ماه و سایر اجرام آسمانی امضا شد.

● هفته جهانی فضا
هفته جهانی فضا (WSW) مراسمی است که هر ساله از ۴ تا ۱۰ اکتبر از سوی مجمع عمومی سازمان ملل به عنوان جشن بین المللی علم و فناوری فضایی و سهم آن در بهبود شرایط زندگی بشر برگزار می شود. مراسم این هفته از سوی اداره امور فضای ماورای جو سازمان ملل و با حمایت انجمن هفته جهانی فضا ـ که تشکیلاتی غیر دولتی است ـ هماهنگ می شود.
هفته جهانی فضا را می توان بزرگ ترین رویداد مردمی زمین در ارتباط با فضا دانست. در این هفته، مردم راجع به فواید حاصل از فضا آموزش می بینند و کودکان به فراگیری علوم فضایی و توجه به آینده تشویق می شوند. هفته جهانی فضا فرصتی برای دولت هاست تا دستاوردها و فعالیت های فضایی خود را به اطلاع مردم برسانند. تشویق مردم به مشارکت در فعالیت های مرتبط با فضا از مهم ترین دستاوردهای این هفته به شمار می رود. این موضوع منجر به جلب حمایت عمومی از برنامه های فضایی و ترویج راه اندازی نهادهای مرتبط با فضا خواهد شد.
به طور کلی، اهداف سازمان ملل از انتخاب هفته جهانی فضا شامل آموزش مردم نقاط مختلف جهان راجع به فواید حاصل از فضا، رونق استفاده از فضا برای توسعه اقتصادی پایدار، جلب حمایت عمومی از برنامه های فضایی، تشویق کودکان به فراگیری و توجه به آینده، ترویج راه اندازی نهادهای مرتبط با فضا در نقاط مختلف دنیا و در نهایت، جلب همکاری های بین المللی برای آموزش و امداد فضایی می شود. تمام کشورهای عضو با در نظرگرفتن اهداف فوق، همه ساله برنامه های متنوعی در این زمینه ترتیب می دهند که از آن جمله می توان به برگزاری جشنواره ها، چاپ تمبرهای یادبود، طراحی پوستر، نشر کتب مربوط به علوم و فناوری فضایی و برگزاری نمایشگاه ها اشاره کرد.
برگزاری مسابقات نقاشی و داستان نویسی برای گروه های مختلف سنی کودکان و نوجوانان، برپایی نمایشگاه های علوم فضایی برای بازدید عموم و بویژه دانش آموزان و سخنرانی دانشمندان و متخصصان این حوزه از دیگر برنامه های متداول این هفته است. اطلاع رسانی درباره اهمیت تحقیق و پژوهش فضایی سطح دانش عمومی را بویژه در کودکان، نوجوانان و جوانان افزایش می دهد و راه را برای پیشرفت و توسعه هر چه بیشتر این فناوری می گشاید. در نهایت، توسعه فناوری فضایی و کاربردهای گسترده آن در زندگی بشر امروز به بهبود کیفیت زندگی مردم خواهد انجامید.

● نقش ایران در انتخاب هفته جهانی فضا
یونی اسپیس، کنفرانسی مربوط به استفاده صلح آمیز از فضای ماورای جو است. در سومین دوره این کنفرانس ـ که سال ۱۹۹۹ در وین اتریش برگزار شد ـ برای استفاده از فناوری فضایی به منظور ارتقای سطح زندگی حال و آینده بشر تاکید و فعالیت هایی در این باره پیشنهاد شد. یکی از پیشنهادها انتخاب یک روز در سال به عنوان روز فضا بود. این پیشنهاد مورد پذیرش کنفرانس یونی اسپیس ۳ قرار گرفت، اما درباره تاریخ آن بین ۴ اکتبر و ۱۰ اکتبر میان کشورها اختلاف نظر وجود داشت. کنفرانس به مدت ۲ روز به بحث در این باره پرداخت تا بتواند جمع بندی لازم را در این زمینه داشته باشد. پیشنهاد هیات جمهوری اسلامی در آن جلسه، انتخاب هفته فضا بین این دو تاریخ به جای روز فضا بود. با طرح این پیشنهاد، جلسه از بن بست خارج شد و هفته جهانی فضا به تصویب یونی اسپیس ۳ رسید.

● شعار هفته جهانی فضا
موضوع هفته جهانی فضا در هر سال، برگزار کنندگان مراسم را درباره برنامه هایشان در مسیر خاصی هدایت می کند. برای هفته جهانی فضای امسال ۳ شعار فضا و امنیت، ۵۰ سال پرواز سرنشین دار و رویا در برابر بهره وری به دفتر امور فضایی سازمان ملل پیشنهاد شد.
در نهایت به خاطر رشد روزافزون سفرهای فضایی سرنشین دار از جانب کشورهای مختلف و اهمیت توسعه فناوری های مربوط به آن، شعار دوم برگزیده شد.
نخستین پرواز بشر به فضا ۵۰ سال پیش ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ رخ داد، هنگامی که یوری گاگارین فضانورد شوروی سابق درون فضاپیمای وستوک ۱ به مدت ۱۰۸ دقیقه یک دور اطراف کره زمین چرخید. موشک پرتابگر این فضاپیما را سرگئی کورولیوف، دانشمند روس طراحی کرده و ساخته بود. تا پیش از سال ۲۰۱۰، انجام ماموریت های سرنشین دار تنها در اختیار روسیه، ایالات متحده و جمهوری خلق چین بود. اخیرا کشورها و سازمان های فضایی دیگری آغاز برنامه سرنشین دار خود را اعلام کرده و با فناوری بومی خود در مسیر دستیابی به آن هستند. ازجمله این کشورها هند (ISRO)، اکوادور (EXA)، ژاپن (JAXA)، جمهوری اسلامی ایران (ISA) و مالزی (MNSA) را می توان نام برد.
فضاپیما و پایگاه هایی که هم اکنون برای انجام پرواز سرنشین دار استفاده می شود. شامل ۴ بخش می شوند:
۱) فضاپیمای سایوز و پرتابگر سایوز ـ پایگاه پرتاب بایکونورکازمودروم
۲) شاتل فضایی ـ مرکز فضایی کندی (پایان ماموریت در ماه ژوئیه امسال)
۳) ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) که در مدار مونتاژ شده و خدمه آن با دو فضاپیمای نامبرده به مدار منتقل می شوند.
۴) فضاپیمای شنژوی چین با موشک پرتابگر لانگ مارچ ـ مرکز پرتاب ماهواره جی کوآن
البته از نظر تاریخی فضاپیماها و پایگاه های دیگری نیز برای پرتاب انسان به فضا استفاده شده اند:
وستوک، مرکوری، وشکود، اکس ۱۵، ایستگاه فضایی سالیوت، ایستگاه فضایی آلماز، ایستگاه فضایی اسکای لب، ایستگاه فضایی میر و اسپیس شیپ وان ازجمله آنها هستند.
دلیل انتخاب عنوان امسال هفته جهانی فضا به نام ۵۰ سال پرواز فضایی سرنشین دار، افزایش تاثیرگذاری هفته جهانی فضا روی افراد بشر از هر قشر و دسته ای است. افزون بر این، هفته جهانی فضا با استفاده از یک شعار واحد جهانی بر آن است تا وحدت و هماهنگی سراسری و منحصر به فردی را در زمینه فضا طی این هفته میان برگزارکنندگان ایجاد کند. شعار این هفته از سوی هیات مدیره انجمن هفته جهانی فضا و با هماهنگی کامل اداره امور فضای ماورای جو سازمان ملل برگزیده شده است.
از همین رو، کمیته هماهنگ کننده مراسم هفته جهانی فضا از تمامی برگزارکنندگان خواسته است برنامه های خود را به گونه ای ساماندهی کنند که شعار هفته جهانی در تمامی برنامه هایشان متبلور باشد و در عین حال این موضوع در همه جنبه های تبلیغی و انتشاراتی طی این هفته دیده شود.

● هفته جهانی فضا در ایران
کشور ما که در انتخاب هفته جهانی فضا نقش بسزایی داشت، از همان ابتدا فعالیت های کم و بیش گسترده ای را در این باره در کشور به انجام رسانده است. از نخستین سال برگزاری هفته جهانی فضا ـ یعنی سال ۲۰۰۰ ـ مرکز سنجش از دور ایران به عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران در مراسم بین المللی هفته جهانی فضا و مجامع مرتبط با فعالیت های فضایی به طور رسمی شرکت کرده و حضور کشورمان را به عنوان یکی از طرفداران و پیشگامان برگزاری هفته جهانی فضا حفظ نموده است. از سال ۱۳۸۴ فعالیت های مرکز سنجش از دور و مراکز تحقیقات ماهواره ای کشور و تشکیلاتی که در زمینه مخابرات فعالیت می کردند، به مجموعه تازه تاسیس سازمان فضایی ایران منتقل شد. از آن پس، سازمان فضایی ایران بانی و هماهنگ کننده ملی برگزاری مراسم هفته جهانی فضاست. تمام سازمان ها و نهادهای خصوصی، دولتی و نهادهای غیرانتفاعی و حتی افراد و شهروندان عادی می توانند در برگزاری برنامه های این هفته نقش داشته باشند. امسال نیز همزمان با سراسر دنیا، ویژه برنامه های هفــته جهانی فضا از ۱۲ تا ۱۸ مهر ماه در کشورمان برگزار می شود.
فعالیت هایی که مراکز فضایی کشور ازجمله سازمان فضایی ایران در طول هفته جهانی فضا در کشور انجام می دهند، متنوع است. در این خصوص همه ساله مسابقات نقاشی، قصه و مقاله نویسی و مجسمه سازی برای رده های سنی کودک و نوجوان برگزار و همچنین در همایش ها و سمینارهای مختلف، مقالاتی درخصوص فضا و فناوری فضایی ارائه می شود. انتشار تمبر و پوستر خاص هفته جهانی فضا و همچنین به کارگیری رسانه های گروهی کشور در به نمایش درآوردن اهمیت حیاتی کاربردهای فناوری فضایی در امر توسعه و پیشرفت جامعه، از دیگر فعالیت هایی است که همه ساله در طول این هفته در کشور انجام می گیرد.
تجربه کوتاه چند ساله هفته جهانی فضا نشان داده است برگزاری سالانه مراسم این هفته در سطح ملی و بین المللی در ارتقای سطح فرهنگ و بهبود شرایط زندگی مردم با استفاده از علوم و فناوری فضایی موثر بوده است.

۱۹ مهر ۱۳۹۰

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران ویج]

[مشاهده در: www.iranvij.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 304]