كتاب انديشه - راه ديگر خدا

واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: كتاب انديشه - راه ديگر خدا

كتاب انديشه - راه ديگر خدا

سوسي رستگار، آنا ونزان، ترجمه: سجاد (مطهر) جعفريان:يادداشت مترجم: مقاله حاضر برگرفته از مجموعه مقالاتي است با عنوان Muraqqa,a Sharqi كه بپاس خدمات علمي پيتر چلكوفسكي توسط دو نفر از شاگردان وي با نام‌هاي سوسي رستگار و آنا ونزان توسط انتشارات AIEP EDRTORE در سال 2007 منتشر شده است. مترجم طبعا با همه اظهارنظرها و برداشت‌هاي نويسنده موافق نيست. اين مقاله در سايت هيستوري‌ليب منتشر شده است،

سنت و تكنولوزي
كمپ تابستاني در كنار ديگر ابتكارات سازمان‌دهي شده توسط مركز اهل البيت ناپل، در سايتي اينترنتي تبليغ شده بود. صفحه اصلي اين سايت به معرفي گروه و تاريخچه آن (بيشتر به تاريخ نشريه «اسلام ناب» همراه با لينكي مستقيم براي دسترسي به آن براي علاقه‌مندان) پرداخته و مابقي لينك‌ها به صورت دوره‌اي تغيير مي‌كند. صفحه اصلي اين سايت (www.shi’a-islam.org) شامل چند صفحه دائمي در مورد آموزه‌هاي اسلام و خصوصا شيعه و علل برتري اين گرايش در ميان گرايش‌هاي اسلامي، نگاهي اجمالي به حضور شيعه در جهان معاصر و تاريخي از زندگي 14 معصوم مي‌باشد. يك صفحه از سايت به موضوع «زن و اسلام» اختصاص يافته، اما بيشتر فعاليت‌هاي آن در جهت حمايت از زنان مسلماني است كه طرفدار حجاب هستند به اندازه‌اي كه براي مبارزه در دفاع از حجاب، با عنوان «انجمن حمايت از حجاب» دست به تبليغ زده است. لينك‌ها بر روي ترجمه‌اي ايتاليايي از آشنايي با آموزه‌هاي شيعه آيت‌الله [علامه] طباطبايي [كتاب شيعه در اسلام] و همچنين آشنايي با شيعه 12 امامي فعال مي‌باشد ( هر چند كه گاهي اوقات لينك‌ها كار نمي‌كنند). جدا از لينك‌هايي كه به چند نوشته از آيت‌الله خميني وجود دارد، يك پست اينترنتي [ايميل] مخصوص برقراري ارتباط با مركز اسلامي لندن براي دريافت پاسخ‌هاي سريع در مورد سوالات مذهبي، وجود دارد. جدا از موضوعات مذكور كه كم و بيش به صورت ثابت در سايت وجود دارند، صفحات ديگري نيز در سايت به چشم مي‌خورند كه به صورت دوره‌اي به مسائل روزمره و معاصر اختصاص دارند.

مانند صفحاتي كه مربوط به اخبار كنفرانس‌ها و نشست‌ها يا اطلاعات و اظهار نظرات در مورد مسائل سياسي روز هستند. معمولا يك فضاي وسيع در سايت در پنجره‌اي به نام «انتفاضه، تنها راه‌حل» به مسائل مربوط به فلسطين اختصاص داده شده است كه اظهارات آيت‌الله خامنه‌اي در مورد فلسطين يكي از بخش‌هاي تشكيل‌دهنده آن است. همچنين لينكي متعلق به گروهي با نام «ذهن‌هاي خلاق» كه در بريتانيا مستقر هستند، مشاهده مي‌شود. اين گروه از پيشگامان رشد و توسعه نرم‌افزارهاي اسلامي مي‌باشند كه به خصوص در مورد مبارزه با اسرائيل فعال مي‌باشند. (براي مثال ليستي از مارك‌هاي تجارتي چند مليتي كه در اختيار يهوديان است در سايت ذكر و تحريم شده است و در كنار آن چندين دعوت به فعاليت بر ضد اسرائيل و حاميان آنها، ديده مي‌شود.)[8] در اينجا نگاهي كوتاه به پيكرنگاري سايت مي‌اندازيم. همانطوري كه مي‌دانيد، شيعه از ابتداي شكل‌گيري با شهادت و سمبل‌هايي رشد و پرورش يافت كه از يك سو وجود و از سوي ديگر نظم و هماهنگي موجود بين آنها، در شكل‌گيري انقلاب ايران در سال 1978-79 انكار ناشدني است و همينطور در بسياري از اتفاق‌هاي مهم ديگر مانند آنها به فراواني ديده شده است.

بنابر اين، اين وب سايت ايتاليايي به شكل قابل ملاحظه‌اي از نظر شكل و شمايل، چندان نيرومند كه مي‌تواند به سرعت احساسات شيعيان ايراني را برانگيزد. به نظر مي‌رسد برخي از سمبل‌هايي كه توسط شيعيان ايتاليايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، به جاي اينكه از كيش جديدشان نشأت بگيرد، بيشتر متأثر از زمينه‌هاي ديني- فرهنگي آنان مي‌باشد. براي نمونه اعلاميه‌اي كه به مناسبت سالروز وفات فاطمه [س] آورده شده، با تصاويري از شمع‌ها و گل‌ها همراه شده، به سرعت بيننده را به ياد مراسم ترحيم در كليساي كاتوليك مي‌اندازد. البته ممكن است شخصي اين مسئله را به نقاط اشتراك ميان سمبل‌هاي شيعي و مسيحي نسبت دهد [!].

تغيير اوضاع پس از سپتامبر 2001
همان‌گونه كه مشخص است جريان سپتامبر 2001 و اتفاقاتي كه بعد از آن رخ داد، احساسات كلي مردم را در مورد دنياي مسلمانان دستخوش تغييراتي كرد. اسلام‌ستيزي گسترده‌اي كه در مطبوعات پديدار شد، سبب برقراري تساوي اسلام = تروريسم شد و اعضاي جامعه‌هاي مسلمان در غرب مورد حمله - نه فقط لفظي - اين تعصبات و پيش‌داوري‌هاي مغرضانه رايج قرار گرفتند. بسياري از مراكز مسلمين در سرتاسر جهان، احساس كردند كه بايد خود را به صورت رسمي از عاملان آن فاجعه جدا كنند، كاري كه اكثريت جامعه مسلمان ايتاليا نيز با صدور بيانيه‌اي در محكوم كردن حمله به مركز تجارت جهاني و در ادامه در احساس همدري با خانواده قربانيان، به آن دست زدند.[9] اكثر سازمان‌هاي اسلامي به سرعت و كاملا آشكارا حمله به مركز تجارت جهاني را محكوم كردند ( هر چند كه رسانه‌هاي گروهي به بزرگنمايي واكنش مثبت اندك مسلماناني پرداختند كه از حمله به مراكز نيويورك و شخص اسامه بن لادن حمايت كردند). طبيعي است كه بعد از واكنش اوليه‌اي كه جامعه مسلمانان به اين حادثه از خود نشان داند، شروع به بازنگري عميقي در مورد مسائل مربوط به اسلام و ارتباط آن با دنياي غيرمسلمان نمودند. هرچند كه در اينجا نيازي نيست تا عميق‌تر به اين بحث پرداخته شود، اما از آنجايي كه ما در مورد حضور شيعيان در ايتاليا گفت‌وگو مي‌كنيم، بررسي وضعيت مسلمانان و احساس كلي مردم نسبت به آنها بعد از سپتامبر 2001 مي‌تواند جالب باشد.

بار ديگر به سايت موسسه اهل‌البيت بر‌مي‌‌گرديم. مركزي كه از نظر اكثر مسلمانان ايتاليا تنها سازمان رسمي شيعه- ايتاليا قلمداد مي‌شود.[10] ضرب‌المثلي داريم كه مي‌گويد «بهترين دفاع در حمله است» و اين شيوه بود كه گروهي از مسلمانان در دوره بعد از وقايع 11 سپتامبر به آن روي آوردند: متاسفانه اظهارات پوچ و ناپسندي زيادي شنيدم كه «لياقت آمريكا به خاطر سياست‌هاي خاورميانه‌ايش همان بود كه به سرش آمد» و حرف‌هاي بي‌منطق و پرت و پلاي اينچنيني. اما متاسفانه جنگ با تروريسم تبديل به جنگ با اسلام شد و نظريه «برخورد تمدن‌ها» ظهور كرد. مركز اهل البيت حوادث پس از 11 سپتامبر را بهانه‌اي براي تشديد و دائمي كردن خصومت‌هاي شرق و غرب، براي انحراف افكار عمومي از اشغال ظالمانه غزه و حاشيه غربي رود اردن توسط اسرائيل و همچنين دستاويزي براي حمله به جوامع مسلمانان در سرتاسر جهان ياد مي‌كند. مركز اهل‌البيت در شماره‌اي از نشريه خود در پاييز 2001 كه مصادف با جنگ در افغانستان بود، در ادامه سياست‌هاي ايراني- شيعي خود نسبت به رژيم طالبان، اينگونه تصريح مي‌كند كه رسانه‌هاي جمعي آمريكا با اسلامي خواندن حاكمان كابل به‌طور ضمني سعي در ترسيم مفهومي منفي، مطابق ميل غرب، مي‌نمايند.

گزارش شيعيان ناپل در پي وقايع شوم زمستان 2001-2002 با اظهاراتي در مورد روابط بين طالبان و آمريكا در طي حمله روسيه به افغانستان، و همچنين نقشي كه عربستان سعودي در اين روابط ايفا مي‌كرد، ادامه مي‌يابد. همچنين ترجمه‌اي ايتاليايي از سخنراني آيت‌الله خامنه‌اي با جانبازان ضميمه اين گزارش شده است كه طي آن اين رهبر مذهبي به نقش مستقل كشورش در مبارزه با تروريسم اشاره كرده و از تلاش‌هاي آمريكا براي استفاده از جنگ در افغانستان به هدف ايجاد راهي براي دستيابي به هدف‌هاي امپرياليستي‌اش انتقاد و ابرقدرت بودن آمريكا را به استهزا گرفته است: بعد از حمله به نيويورك و واشنگتن شما به سرعت مسلمانان را متهم كرديد. اما اگر سرويس‌هاي امنيتي شما در شناسايي تروريست‌ها كارآمد هستند، پس چگونه است كه در شناسايي تروريست‌ها زماني كه در حال تداركات بلندمدت حمله بودند، موفق نشدند؟[11] زماني كه انعكاس حوادث بعد از 11 سپتامبر و مسائل مربوط به افغانستان در حال رنگ باختن بود و مسئله جديد عراق در حال قوت گرفتن، شيعيان ايتاليا شيوه‌هاي جديدي را براي بيان عقايدشان راه‌اندازي كرده و براي مثال طي راه يك اتاق گفت‌وگوForum به صورت آنلاين، از همنوعان خود خواستند تا نظرات و واكنش‌هاي خود را نيز در آنجا بيان كنند.

در سايت جديدي كه راه‌اندازي شد چنين برنامه‌ريزي شده بود تا افرادي كه در گروهMSN كه توسط مركز اسلامي امام مهدي واقع در رم اداره مي‌شد، ثبت نام كرده‌اند، بتوانند به بحث و جدل و رد و بدل كردن نظرات خود با رهبران شيعه خود - چه رهبران ايتاليايي و چه از ديگر نقاط جهان - بپردازند. (پاورقي: www.islamsciita.org) در كنار شعارهايي كه بر ضد دخالت‌هاي نظامي آمريكا در عراق و انتقاد از رفتارهاي اسرائيل در ميان سخنراني آيت‌الله‌ها وجود داشت، يكي از تازه‌كيشان شيعي پرسشي در مورد چگونگي برخورد در مورد غذا، طرز پوشش، اخلاقيات و رفتارهاي روزمره در زندگي در ايتاليا و به خصوص در برخورد با قوانين ايتاليا مطرح كرد. مذاكره گروه خيلي اوقات به خاطر پيام‌هاي توهين‌آميزي كه توسط يكي از صحبت‌كنندگان به صورت تحريك‌آميز بيان مي‌شد، مختل گرديد كه البته توسط مسوولان سايت به سرعت سانسور مي‌شد. پس از مدتي سايت مزبور از طرف سايت Informazione Corretta كه يك آژانس خبري با هدف «حمايت و معرفي اسرائيل» بود هدف قرار گرفت.[12] بعد از اين اتفاقات اعضاي گروه كه هم‌اكنون سايت ديگري را با نام (www.islamshi’a.com) راه‌اندازي كرده‌اند، به يك سري فرصت‌هاي بين‌المللي دست يافتند، از جمله اينكه كانال ماهواره‌اي الكوثر Al Kawthar يك سري برنامه به آنها و همچنين به دورنمايي از زندگي شيعيان در ايتاليا، اختصاص داد.

معتدل، بيش از حد اعتدال
همانگونه كه با گذشت زمان حوادث خونين در سراسر جهان، چهره اسلام را مشوش مي‌كرد، واكنش مسلمانان در ايتاليا به تلفيقي از تبرئه و توجيه خود به اينكه «ما كاري به تروريسم نداريم» و مبارزه عليه گسترش اسلام‌ستيزي تبديل شد. اعضاي انجمن‌هاي مسلمان شروع به معرفي خود و توصيف تمدني كه از آن آمده بودند، براي همشهريان تازه‌كيش خود، نمودند: همه روزه سخنراني‌هاي زيادي درباره اسلام، هم در مراكز عمومي مانند مدارس و دانشگاه‌ها و هم در محافل خصوصي در حال برگزاري است. آنها همچنين دست به انتشار كتاب‌هايي در مورد جنبه‌هاي مختلف اسلام زدند كه فقسه‌هاي كتابفروشي‌ها را پر كرد. اما اكثريت مسلمانان ايتاليا سكوت اختيار كرده و تقريبا منزوي شدند.

نگرش كلي آنها در اين جمله خلاصه مي‌شد: «آنچه ما مي‌گوييم اهميتي ندارد، رسانه‌هاي جمعي، پيش‌تر، تصوير نادرستي از اسلام را در اذهان عمومي ايجاد كرده اند». اين شيوه برخورد همچنين توسط مركز فرهنگي اسلامي «الف» در شهر ونيز به رياست وائل فرحات كه اصالتا از شيعيان لبنان بود، اتخاذ شد. وائل فرحات شكيات خود را در مورد برگزاري سخنراني و ديدارهاي عمومي اينچنين به تصوير مي‌كشد: «اكثر مردم دوست دارند تا در مورد جنبه‌هاي منفي اسلام بشنوند». فرحات كه بيش از 20 سال به همراه همسر ايتاليايي خود در اين كشور زندگي كرده، به عنوان يك مهندس از جمله كساني است كه تلاش‌هاي زيادي براي راه‌اندازي پروژه‌اي براي ساخت يك مسجد در ونيز انجام داد؛ پروژه بلندپروازانه‌اي شامل ساخت مسجدي كه در كنار آن مراكز فرهنگي و اجتماعي‌اي مستقر باشد. وي براي دستيابي به اين هدف سه كنفراس در شهر ونيز برگزار كرد كه در آن عالمان ايتاليايي اسلام‌شناس، نمايندگان رسمي مراكز محلي (از جمله كشيش كليساي كاتوليك) و سفيران بسياري از كشورهاي اسلامي در ايتاليا، در آن حضور يافتند.
هرچند كه وائل به عنوان موسس اين مسجد، فردي شيعه است اما هدف اين است كه مسجد و فعاليت‌هايي كه در آن انجام مي‌شود پايگاهي چند منظوره به عنواني مرجعي براي شيعيان، سنيان و اعضاي گروه‌هاي مختلف شامل برادران صوفي آنها باشد.

فرحات مي‌گويد: من اعتقادي به جدايي ميان شيعه و سني ندارم و دليل آن ارتباط تنگانگي است كه در ديدگاه‌هاي ديني بين اين دو وجود دارد. در انجمن من [الف] به روي همه مسلمانان باز است. فرحات در واقع مسوول موسسه فرهنگي ديگري نيز مي‌باشد كه رشته‌هاي زيادي از كامپيوتر گرفته تا زبان عربي، از زبان انگليسي تا رقص باله در آن ارائه مي‌شود و شركت در آنها براي عموم آزاد است. وي همزمان، در جلسات موسسات محلي و در جاهايي كه تصميم‌گيري‌هاي آن مراكز به‌گونه‌اي شامل جامعه مسلمان و تعامل آنها با غيرمسلمانان مي‌شود، شركت مي‌كند. براي مثال وي به عنوان نماينده مسلمانان در مناظره‌اي كه بر سر چگونگي مراسم تدفين افراد غيركاتوليك توسط مقامات رسمي ونيزي برگزار شد، حضور داشت.

فرحات خود را اعتدال‌گرا مي‌داند - و اين در واقع درست به نظر مي‌رسد. او نسبت به وضعيت كلي جهان نوعي بدبيني دارد و از منتقدين جدي و سرسخت آمريكا به خصوص به خاطر حضورش در خاورميانه مي‌باشد. نظرات و ديدگاه‌هاي او از اين زاويه به خوبي با وصف «خشم مسلمان» كه مردم غرب به مسلمانان نسبت مي‌دهند، همخواني دارد. موضوعات كليساي مانند مسئله فلسطين و تهديدهاي دنباله‌دار آمريكا در آسيا سبب شده است كه اذهان شيعيان تا اين اندازه آشفته شود، و ما نيز صحبت در مورد تمايزات كوچك و بزرگ ميان شيعيان و سنيان را به آينده و - ان‌شاء‌الله - به زماني مناسب‌تر، موكول مي‌كنيم.

ملاحظات نهايي
اين گشت كوتاه ميان شيعيان ايتاليا شامل ملاحظاتي است. در اولين نگاه، گواهي است بر اينكه جامعه سامان‌يافته شيعي كه تمام ايتاليا را پوشش داده باشد، وجود ندارد. اكثر شيعياني كه متولد مي‌شوند، ايراني و كساني هستند كه در مورد شيعه بودن خود صحبت نمي‌كنند چراكه آنها شيعه را موتور محركه جمهوري اسلامي مي‌دانند، چيزي كه آنان از آن گريخته‌اند. گروه ديگر شيعيان مردان و زنان ايتاليايي هستند كه به خاطر ازدواج با يك ايراني ملزم به تغيير دين بوده‌اند. گروه ديگر ايرانيان و لبناني‌هايي هستند كه به صورت ناآشكار به باورهاي مذهبي خود پايبندند (و بنابر اين دانسته يا ندانسته در حال پيروي از سنت تاريخي و هميشگي شيعيان مي‌باشد. يعني در جايي كه لازم است خود را پنهان مي‌كنند.) در نهايت مي‌توان گفت فعال‌ترين و تشكيلاتي‌ترين آنها، جامعه‌اي است كه تقريبا توسط ايتاليايي‌هاي تازه‌كيش به رياست لوئيجي دي مارتينو عمار - كه پيش‌تر در مورد او صحبت شد - در شهر ناپل شكل گرفته است. گروه شيعيان ناپل در كنار ارتباط تنگاتنگي كه با ديگر مراكز شيعيان در غرب و شرق جهان دارند، در تلاش براي تشكيل جامعه شيعي‌اي خودمختار و بومي هستند، به‌گونه‌اي كه بتوانند حتي يك حجت الاسلام ايتاليايي زبان داشته باشند.

اين مرجع جديد شيعي قابليت جابه‌جايي با عالمان شيعي ايراني و لبناني‌اي كه هر ساله براي برگزاري مراسم عاشورا و سالگرد فاطمه (س) دعوت مي‌شوند را خواهد داشت و مي‌تواند نقطه اتكا و ملجاي امور شيعيان ايتاليا به شمار آيد. از هسته اصلي شيعيان تازه‌كيش در ناپل و رم كه بگذريم، تعداد كمي از تازه‌كيشان در ديگر نقاط ايتاليا هستند كه براي شركت در كمپ‌هاي تابستاني يا مراسم‌هاي خاص مثل عاشورا كه در شمال ايتاليا برگزار مي‌شود، عازم اين مناطق مي‌شوند. تعداد اندكي از آنها در كنار محل‌هايي كه براي كمپ‌هاي تابستاني استفاده مي‌شود زندگي مي‌كنند. (پاورقي: براي مثال، عاشورا از جمله مراسمي است كه معمولا در استراحتگاهي تابستاني در كنار درياي ادرياتيك Adriatic به نام ريميني Rimini، برگزار مي‌شود. )
اكثر ايتاليايي‌ها نمي‌توانند درك كنند كه چرا بعضي از هموطنان آنها بي‌اختيار به اسلام روي مي‌آورند. آن هم به شاخه كوچك و دورافتاده‌اي از آن كه براي عموم ناشناخته مانده و عجيب‌تر اينكه به گروه «اصولگرايان» غيرارتدوكس اسلام معروفند كه سردمداران حملات انتحاري و ديگر «برخوردهاي متعصبانه» در خاورميانه مي‌باشند. به هر حال اگر تازه‌كيشان شيعه ايتاليايي به خوبي سازماندهي پيدا كنند، توانايي اين را دارند كه نقشي حياتي در زندگي اجتماعي ميان مسلمانان و غيرمسلمانان، نه تنها در ايتاليا بلكه در كل اروپا و همچنين بازسازي Homo Islamicus ايفا كنند .

پي‌نوشت:
[8] اين انجمن همچنين يك برنامه جايزه «اسلام ستيزي» ساليانه دارند كه به رهبران سياسي و روزنامه نگاراني كه به شدت مخالف اسلام و مسلمين هستند، تعلق مي‌گيرد.!
[9] چهار انجمن بزرگ اسلامي در ايتاليا نيز دست به همين اقدام زدند. براي نمونه يكي از آنها طرح‌هايي به دولت ايتاليا ارائه دارد تا بتوانند همراهي‌هايي براي حفظ موقعيت ديني و سياسي مسلمانان در مسائل روزمره زندگي ايشان به دست بياورند. بنگريد به «خلاصه مذاكرات كميسيون ائتلاف مهاجران» در سايت رسمي وزارت كشور.
[10] از آنجايي كه اين سازمان، تنها تشكل رسمي شيعي است، تمامي وب‌سايت‌هايي كه زيرنظر انجمن‌هاي اسلامي هستند يك لينك به اين سايت دارند. از تمامي كساني از سني‌ها كه من با آنها در باره گرفتن ديدگاه‌شان در باره برادران شيعي‌شان سوال كردم به من گفتند كه «از افرادي كه در ناپل هستند بپرسيد».
[11] مترجم: اين قسمت ترجمه از انگليسي شده است.
[12] www.Informazionecorreta.com). اين انجمن عهده دار نبردي قوي بر ضد گروه مذاكره‌كنندگان شيعي شد كه در ماه مي‌2007، در پي جنجال جهاني‌اي كه بر سر حضور رابرت فاريسون (Robert Faurisson) - از فرانسويان منكر هولوكاست - براي سخنراني در يكي از دانشگاه‌هاي ايتاليا ايجاد شد، به اوج خود رسيد. مديران گروه شيعيان در MSN در پي جدال‌هايي كه با اين رخداد آغاز شد، با استناد به اصل آزادي بيان از حق فاريسون براي بيان اظهاراتش دفاع كردند. آزانس Informazione Corretta از ياهو خواست تا به‌طور رسمي اين سايت را ببندند. از تاريخ 25 ماه مي، گروه شيعيان به خاطر «مشكلات اداري» بسته شد.
يکشنبه 24 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تابناک]

[مشاهده در: www.tabnak.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 110]