ارزش و فضيلت انتقادپذيري

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: ارزش و فضيلت انتقادپذيري
*سيري در آراء پيشواي دهم(ع)

* دكتر محمدرضا جواهري

هر انساني در راه رشد و كمال نيازمند بهره برداري از انتقادها، هشدارها و يادآوريهاي ديگران است. گردن فرازي، فخرفروشي، نفاق، بي اعتقادي به ارزشهاي ديني، غرور، تكبر، خودخواهي و خودپسندي لوازم ناداني و مانع پذيرش انتقاد است. «انتقاد پذيري» يك اصل سرنوشت ساز و مهم اخلاقي و يك ارزش در مجموعه عناصر پيشرفت و كمال است.
آفت بزرگ جوامع بويژه كارگزاران و مديران، عدم پذيرش انتقاد است. يكي از ريشه هاي عقب ماندگي و مشكلات جوامع، انتقادناپذيري است. رواج روحيه تملق و چاپلوسي و ستايش گري و كرنش خواهي در ميان مديران، باعث نفي و انزواي مصلحان بيدار و منتقدان هوشيار آگاه و مخلص است.
با مرگ انتقاد، جامعه از نشاط و پويايي و تحرك و احساس مسؤوليت و بيداري و روح پايدار سازندگي تهي مي شود و گرفتار انفعال، بي حالي، تنبلي فكري و تعطيلي خرد و انديشه ورزي خواهد شد و اين آفتي بسيار بزرگ و خطرناك براي جامعه در حال توسعه همه جانبه است.

قبول عتاب، خير الهي
پيامبر اعظم(ص) و امامان(ع) راههاي رشد، كمال، فلاح و خوشبختي را به بشريت نشان داده اند. آموزه هاي ديني معصومين(ع) سراسر زندگي و تمام ابعاد نيازهاي انسان را فرا گرفته است. ضرورت انتقاد و عتاب و لزوم انتقادپذيري و قبول عتاب، يكي از اصول ارزشهاي اخلاق اسلامي است. امامان(ع) اصحاب خويش را به عتاب و انتقاد از يكديگر و پذيرش عتاب و انتقاد فرا خوانده اند.
حسن بن شعبه حراني نقل كرده است: امام هادي(ع) به يكي از دوستان خويش فرمودند: فلاني را عتاب و توبيخ كن و به او بگو، هر گاه خداوند براي بنده اي خير بخواهد، چون توبيخ شود بپذيرد. (تحف العقول/ص 360)
مطابق اين رهنمود الهي امام دهم(ع)، بايد در بين دوستان صراحت و صداقت در اعتراض بر گفتار و رفتارهاي نادرست يكديگر حاكم باشد و بدون محافظه كاري و مصلحت جويي، براي رشد و رستگاري يكديگر تلاش نمايند.
انتقاد، عتاب، سرزنش، ملامت و توبيخ نيز همانند تشويق و تشكر لازم است. از اين رو، امام به يكي از دوستان خويش امر مي كنند دوست ديگر را عتاب و توبيخ نمايد. قطعاً رفتار و گفتار نادرست و باطل و كار حرام او، امام معصوم(ع) را به دستور و فرمان بر توبيخ وادار نموده است. امام در همين فرمان الهي، علاوه بر دستور به توبيخ ديگري، به او امر مي نمايند اهميت و ارزش پذيرش توبيخ و انتقادپذيري را هم به وي ابلاغ كند. انتقادپذيري و توبيخ پذيري و نرنجيدن از توبيخ و انتقاد بجا، خير الهي است و هر كس خداي حكيم خير او را بخواهد، انتقادپذير مي گردد. بنابراين، انتقادپذيري نشانه خير الهي و رشد معنوي و كمال ديني است.

نصيحت پذيري، نياز مؤمنان
هر انسان باايماني نيازمند خيرخواهي، نصيحت و انتقاد ديگران است. ارتباطات و تعاملات مؤمنان بايد براساس نصيحت و خيرخواهي براي يكديگر استوار گردد. اشتباه و گناه در گفتار و رفتار غيرمعصوم راه پيدا مي كند، بنابراين انتقادگري و انتقادپذيري از نيازهاي مؤمنان براي اصلاح گفتار و رفتار در راه تقرب به خداي متعال است.
امام جواد(ع) در بيان احتياجات مؤمن فرموده اند مؤمن نيازمند سه خصلت است؛ توفيق الهي، واعظ دروني، قبول و پذيرش سخن از كسي كه او را نصيحت مي كند. (بحارالانوار/ج 78/ص 358)
براساس اين حديث شريف، هر مؤمني محتاج نصيحت پذيري است. انتقادپذيري مؤمنان، سفارش بزرگان دين و مذهب است. هيچ كس نبايد خود را از نصيحت و انتقاد بي نياز بداند، زيرا انتقادپذيري از نيازهاي اساسي هر مؤمن در راه كمال است. نصيحت پذيري، عيب شناسي و نشاط و پويايي در جهت رفع عيبهاست و آثار سازنده و سودمند زيادي دارد. واژه «نصيحت» كه در آن خلوص، صداقت، صافي و پاكي نهفته است، رسالت انتقادگران را يادآوري مي نمايد و شيوه و ادب انتقاد را نشان مي دهد.
انتقاد اگر ويژگيهاي نصيحت را دارا شود، قطعاً آثار بيشتري خواهد داشت.
يکشنبه 24 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 55]