گل گشت

واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: گل گشت
تهران
تهران! تهران بزرگ، شهر درختان سر به فلك كشيده، شهر توچال، شهر ميدان آزادي و برج ميلاد، شهر ترافيك، شهر آدم و ماشين، شهر دود، شهر گربه و كلاغ. در روزگاري نه چندان دور دهكده كوچكي در شمال ري بود. جايي كوچك، خوش آب و هوا و سرشار از باغ هاي ميوه. كهن ترين سند فارسي موجود نشان دهنده وجود اين شهر پيش از سده سوم هجري است.
اهميت و آباداني و رونق تهران از زمان پادشاهان صفوي آغاز شد. نياي بزرگ صفويان به نام سيد حمزه در شهر ري مدفون بوده و به جهت وجود باغ هاي وسيع، آب گوارا و چنارهاي بلند و زيبا، هرچند وقت يكبار به آن روي مي آوردند و به اين ترتيب تهران مورد توجه پادشاهان صفوي به ويژه طهماسب يكم واقع شد. وي دستور ساخت بارويي به دور شهر را داد كه داراي 4 دروازه و 114 برج به تعداد سوره هاي قرآن بود. براي بناي حصار شهر از دو منطقه داخل شهر خاك برداري انجام شده كه بعدها اين دو منطقه به نام هاي چاله ميدان و چاله حصار معروف شدند. بنا بر تحقيق آنوبانيني حدود تقريبي نخستين حصار شهر تهران از جنوب به خيابان مولوي و حاج ابوالفتح، از سوي شرق به خيابان ري، از غرب به خيابان وحدت اسلامي و از شمال به امير كبير و امام خميني محدود مي شد و محوطه ارگ تهران در ميانه شمالي شهر قرار داشت و خندقي نيز به دور حصار كشيده شده بود
محله هاي عمده درون حصار شامل; بازار، عودلاجان، سنگلج، ارگ، چاله ميدان و چاله حصار بود و وسعتي حدود 4 كيلومتر مربع داشت. درازاي باروي دور شهر در كتابهاي معتبر حدود 6 هزار گام نگاشته شده است و فضاي بيرون از حصار شامل باغ ها و كشتزارهاي پهناوري بوده كه امروزه به محدوده هاي شهر تهران بدل شده است.
پس از استقرار خاندان صفوي در قزوين و سپس در اصفهان، تهران از رشد و گسترش باز ماند و بي توجهي شاه عباس اول به تهران نيز خود مزيد بر علت شد. شاه عباس در 998 ه. ق كه رهسپار جنگ با عبدالمومن خان ازبك گرديده بود در تهران به سختي بيمار شد و از سركوبي به موقع ازبكان باز ماند و به همين دليل ازبك ها توانستند مشهد را به تصرف در آورند. از آن پس خاطره تلخي از تهران به دل گرفت و نسبت به پيشرفت و رشد آن بي توجهي نمود.
بي گمان دگرگوني هاي بنيادين در تهران از سال 1300 به بعد ايجاد شد. بين سال هاي 1300 تا 1320 خندق ها و دروازه ها از بين رفت و شهر از چهار جهت رو به گسترش نهاد. احداث ساختمان ها و تاسيسات بانكي و وزارت امور خارجه، شهرباني كل كشور، ايستگاه راه آهن، دانشگاه تهران و ايستگاه فرستنده راديو تهران، باشگاه افسران و چند بيمارستان، مربوط به اين دوره مي باشد.
بر پايه آمارگيري سال 1375 شهر تهران داراي جمعتي حدود 7 ميليون نفر و مساحتي حدود 864 كيلومتر مربع مي باشد و جمعيت كنوني تهران را بين 10 تا 12 ميليون تخمين ميزنند.
تهران در عين حالي كه شهري ديدني نيست شهري ديدني است! به رغم نداشتن اثار باستاني قديمي و معروف (در مقايسه با شهرهايي همچون شيراز و كرماشاه و اصفهان و همدان و...)، آنقدر اثر باستاني در خود جاي داده كه قطعا هيچ ايرانگرد و جهانگردي نمي تواند بدون ديدن اين شهر، عظمت ايران را درك كند. وجود ده ها موزه معروف كه بيشتر آثار كشف شده از گوشه و كنار اين مملكت را در خود جاي داده، تاييدي بر صحت اين ادعا است. يك بازديد كننده از شهر سوخته، هگمتانه، حسن لو و سيلك چيز زيادي از آثار كشف شده در آن اماكن را در موقعيت مادريشان مشاهده نمي كند زيرا اگر نگوييم همه آثار، درصد قابل توجهي از آثار كشف شده به موزه ها و به خصوص موزه هاي تهران منتقل شده است.
ارتفاع تهران از سطح دريا در حدود 900 تا 1800 متر است. در ميدان تجريش ارتفاع حدود 1300 متر و در ميدان راه آهن 1100 متر بالاتر از سطح دريا مي باشد. تهران به لحاظ آب و هوايي، يكي از شهرهاي ويژه ايران به شمار مي رود. از جنوب تا شمال شهر، تغييرات آب و هوايي كاملا محسوس بوده و اين تفاوت، به يكي از شگفتي هاي تهران بدل گشته است. در همان حالي كه در شمال شهر هوا كاملا برفي و سرد است، در جنوب شهر ممكن است معتدل و بدون برف باشد. به طور كلي; هواي تهران در شمال شهر معتدل و در جنوب و مركز گرمسير تقسيم بندي مي شود.

اثار باستاني تهران
برج طغرل
برج طغرل در شرق آرامگاه ابن بابويه در شهر ري واقع شده است و از آثار به جا مانده از دوره ي سلجوقيان مي باشد. ارتفاع برج حدود 20 متر مي باشد (بدون احتساب گنبد مخروطي شكلي كه امروزه اثري از آن نمانده) و با شماره ي 147 در سال 1310 شمسي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. به عقيده ي برخي از كارشناسان اين برج شبيه عقربه هاي ساعت بوده و مي توان از روي تابش آفتاب بر روي كنگره هاي آن زمان را تشخيص داد.برج طغرل براي نخستين بار در سال 1301 شمسي و در پايان 35امين سال پادشاهي ناصرالدين شاه مرمت و بازسازي شد. اين مرمت به دستور شاه و به دست وزيرش امين السلطان انجام گرفت و لوحه اي مرمر بر سردر بنا نصب گرديد. اين بازسازي بنا را از خطر نابودي نجات داد ولي ظرافت كاري هاي قديمي و بقعه ي كتيبه ي كوفي آن را از بين برد.بعد از انقلاب 1357 سالها اين بنا متروك بود تا در اوايل دهه ي هفتاد بار ديگر مورد بازسازي قرار گرفت و بطور جدي در نيمه ي سال 1277 آغاز و در زمستان 1357 به پايان رسيد.در حال حاضر بازسازي بنا به دست منطقه 20 شهرداري تهران در محوطه اي به وسعت 2 هكتار و به منظور گسترش و ساختن فرهنگسرا، كتابخانه، موزه و رستوران در حال انجام مي باشد
تالار الماس
تالار الماس نيز از بناهاي دوره فتحعلي شاه است كه در دوران ناصرالدين شاه در تزيينات آن تغييراتي داده شد. اين بنا را به دليل آينه كاري هاي داخلي آن به نام الماس خوانده اند و شامل تالاري بزرگ با اتاق هاي گوشواره ، دهليزها ، بالاخانه ها و پستوهاي متعدد است. در سه طرف تالار ، بالاتر از رف ( طاقچه ) ها به سبك بناهاي عهد فتحعلي شاه ، سه ايوانچه آينه كاري مق-رنس ( آنچه به شكل نردبان و پله پله ساخته شده ، بناي بلند مدور و ايوان آراسته و مزين با صورت ها و نقوش كه بر آن با نردبان پايه روند ، قسمي زينت كه در اطاق و ايوان ها به شكل هاي گوناگون گچبري كنند; كنگره دار ) و طاق نماهاي باريك و كشيده ساخته شده و سمت شمالي تالار با ارسي هاي بزرگ كه شيشه هاي رنگي زيبا دارند پوشيده شده است.
كاخ سفيد
در ضلع جنوب غربي مجموعه گلستان ، كاخ ابيض قرار دارد . تاريخ بناي اين كاخ حدود سال 1308 ه. - ق است و براي جا دادن اثاثيه اهدايي « سلطان عبدالحميد عثماني » بنا شد . اين كاخ به شيوه بناهاي قرن هجدهم اروپا گچبري و نماسازي شده و به علت سفيدي رنگ نماي ساختمان و پله ها و ازاره ( آن قسمت از ديوار اتاق و يا ايوان كه از كف طاقچه تا روي زمين بود) هاي سرسراي كاخ كه از مرمر سفيد رگه دار بود، كاخ ابيض نام گرفته است.
پس از اتمام بنا به دستور ناصرالدين شاه ، تالار بزرگ كاخ را با هداياي سلطان عثماني آراستند و تعدادي تابلوي رنگ و روغن از صورت شاهان و ملكه هاي اروپا را نيز كه در سفرهاي اروپايي به ناصرالدين شاه اهدا شده بود ، در آن نصب كردند و تالار باشكوهي را به وجود آوردند كه «تالار عبدالحميد» ناميده مي شد.كاخ ابيض از ابتدا به محل كار صدراعظم وقت اختصاص يافت و تا سال 1333 جلسات هيئت دولت در تالار بزرگ آن تشكيل مي شد. در سال 1344 در نماي ضلع غربي و نيز اتاق هاي طبقه پايين ساختمان تغييراتي داده شد. اين بنا از سال 1347 به موزه مردم شناسي اختصاص يافت. در اين مجموعه در سال هاي اخير تعميرات اساسي انجام شده است.
مسجد و مدرسه حكيم باشي
مسجد و مدرسه حكيم باشي از بناهايي است كه توسط ميرزا احمد حكيم باشي وقف مسجد و مدرسه شده است. اين بنا متعلق به قرن 13 هجري شمسي است كه بر ايوان جنوبي مدرسه تاريخ 1234 ديده مي شود و در كتيبه وقف نامه واقع در سردر مدرسه تاريخ 1257 قيد شده است. اين بنا به مسجد آقا محمود نيز شهرت دارد.
چهارشنبه 20 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفرينش]

[مشاهده در: www.afarineshdaily.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 225]