بررسي روند انتقال آب از سرشاخه رودخانه‌هاي استان خوزستان‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: بررسي روند انتقال آب از سرشاخه رودخانه‌هاي استان خوزستان‌

شايد هنوز هم مهمترين سرمايه ملي كشورها، انرژي باشد، اما براساس تخمين‌ها در آينده نه چندان دور آب به مهمترين سرمايه ملي كشورها تبديل خواهد شد، چرا كه انرژي جايگزين براي نفت وجود دارد ولي متاسفانه براي آب هيچ گونه جايگزيني وجود ندارد. ‌‌

مردم در نقاط مختلف كره خاكي، دسترسي به آب بهداشتي را حق خود مي‌دانند بنابراين تامين آب سالم و باكيفيت از جمله وظايف دولت‌ها است. ‌‌

امروزه در جهان از هر شش نفر، يك نفر به آب سالم دسترسي ندارد، يعني حدود يك ميليارد نفر. در گزارش‌هاي سازمان ملل متحد، تا سال 2025 منابع آب در بيش از نيمي از كشورهاي جهان يا تحت فشار قرار مي‌گيرد و يا با كمبود مشهود مواجه خواهد شد. تحت فشار بودن منابع آب بدين معني است كه نياز روزافزون مردم باعث پيشي گرفتن تقاضا از ظرفيت مطمئن آب مي‌شود. آمارها بيانگر آن است كه تا نيمه قرن كنوني بيش از سه چهارم جمعيت جهان با كمبود آب مواجه خواهند شد. ‌‌

در ايران بارندگي‌ها حدود يك‌سوم تا يك چهارم متوسط جهاني است. از مجموع ريزش‌هاي جوي حدود 413 ميليارد مترمكعب آب ‌عايد كشور مي‌شود كه 71 درصد اين ميزان به شكل تبخير و تعرق از دسترس خارج مي‌شود و بقيه به صورت آب‌هاي جاري جريان مي‌يابد. با در نظر گرفتن حجم آب سطحي ورودي به كشور از طريق مرزها و رودخانه‌هاي مشترك، حجم جريان‌هاي سطحي آب در ايران به حدود 105 ميليارد مترمكعب افزايش خواهد يافت. اما براساس اعلام سازمان‌هاي بين‌المللي، ايران از سال 1998 به عنوان منطقه‌اي بحراني از نظر منابع آبي شناخته شد. ‌‌

دولتمردان كه مسئوليت تامين آب سالم و مناسب را براي مردم برعهده دارند، براي غلبه بر مشكل كمبود آب در كشور راه حل‌هاي مختلفي از جمله صرفه جويي و استفاده بهينه از آب، ورود فاضلاب‌هاي تصفيه شده به چرخه مصرف، استفاده از سيستم‌هاي پيشرفته تصفيه آب و انتقال آب از نقاط پر آب به نقاط كم آب را پيش روي خود مي‌بيند. ‌‌اما در اين ميان، انتقال آب از نقطه‌اي به نقطه ديگر يكي از پرهزينه‌ترين و سخت‌ترين راه‌هاي حل مشكل كم آبي در كشور است. بايد توجه داشت كه حدود 30 درصد آب‌هاي جاري كشور در خوزستان جريان دارد، بنابراين بسياري از طرح‌هاي انتقال آب با نگاه به سرچشمه‌هاي رودخانه‌هاي پر آب خوزستان طراحي مي‌شود. ‌‌

اما نكته‌ مهم در اين راستا، توجه ويژه به كارشناسي بودن طرح‌هاي انتقال آب از سرچشمه رودخانه‌هاي خوزستان است. ‌‌

پرويز فتاح، وزير نيرو در نيمه نخست امسال در جمع برخي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و نمايندگان رسانه‌هاي گروهي در اهواز با اشاره به برخي طرح‌هاي انتقال آب از سرشاخه‌هاي رودخانه‌هاي خوزستان، گفته بود: "پروژه انتقال آب براي مصارف آشاميدني از سرشاخه‌هاي دز به استان قم از دولت گذشته آغاز شده است." ‌‌

وي يادآور شده بود كه "در زمان آغاز تصدي دولت نهم، اين پروژه با حدود 50 درصد پيشرفت فيزيكي روبرو بود. اين طرح انتقال آب داراي رديف اعتباري بوده و همه مسئولان نظام از اينكه اين پروژه در حال اجرا است، اطلاع دارند. اين ميزان آب از خوزستان منتقل نمي‌شود، بلكه از سرشاخه‌هاي دز در استان لرستان و شهرستان اليگودرز انتقال داده مي‌شود. ظرفيت انتقال آب اين پروژه حدود 100 ميليون متر مكعب در سال خواهد بود كه كمتر از يك درصد آب دز را به خود اختصاص مي‌دهد. طرح انتقال آب به قم‌رود هم به اين زودي‌ها اجرايي نخواهد شد." ‌‌

فتاح در آن زمان همچنين تاكيد كرد كه در حوزه كارون، هيچ گونه انتقال آبي در حال انجام نيست و هيچ آبي هم قرار نيست به كرمان و يا هر شهر ديگري انتقال يابد. "اگر كسي در جايي ديده به ما آدرس بدهد! چنين اخباري را كاملا تكذيب مي‌كنيم." ‌‌

اما عليرغم صحبت‌هاي وزير نيرو، يكي از اعضاي هيات علمي دانشگاه "شهيد چمران" اهواز نظري متفاوت دارد و مي‌گويد: "هم اينك حدود 900 ميليون مترمكعب آب در سال در حال انتقال از سرشاخه‌هاي رودخانه‌هاي خوزستان به ديگر نقاط است و برنامه افزايش اين ميزان به پنج ميليارد متر مكعب آب در سال هم وجود دارد." ‌‌

دكتر مهدي قميشي با اشاره به تجارب اينچنيني در ديگر نقاط جهان، مي‌افزايد: تاكنون حدود 12 طرح بزرگ انتقال آب در جهان اجرا شده است. برخي از اين طرح‌ها موفق و برخي ديگر ناموفق بوده‌اند. ‌‌اگر بخواهيم از نمونه‌هاي موفق مثالي را انتخاب كنيم، مي‌توانيم به طرح انتقال آب از كشور لستو به آفريقاي جنوبي اشاره كنيم. در اين طرح، به دليل اطلاع رساني شفاف به مردم، دو منطقه مبداء و مقصد و وجود آب مازاد در منطقه ارسال‌كننده آب، فوايد بسياري براي دو كشور داشته است. توليد برق، افزايش فرصت‌هاي شغلي در دو منطقه و ايجاد پتانسيل‌هاي گردشگري از جمله فوايدي است كه اجراي طرح انتقال آب بين اين دو كشور به همراه داشت. ‌اگر هم بخواهيم از نمونه‌هاي ناموفق طرح‌هاي انتقال آب در جهان نام ببريم، مي‌توانيم به طرح انتقال آب رودخانه‌هاي درياچه "اورال" در شوروي سابق اشاره كنيم. با اجراي اين طرح، انتقال آب زيان‌هاي جبران ناپذيري به محيط زيست و انسان‌هاي ساكن منطقه وارد كرد و خشك شدن درياچه اورال را به همراه داشت و 6 هزار فرصت شغلي كه به واسطه درياچه براي مردم آن منطقه ايجاد شده بود، از بين رفت. ‌‌

قميشي عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز در گفتگو با ايسنا، مي‌گويد: همه موجوداتي كه از آب اين درياچه تغذيه مي‌كردند، نابود شدند. همچنين نمك باقيمانده از تبخير آب درياچه هم بوسيله باد به زمين‌هاي اطراف درياچه رسيد و آنها را از بين برد. بيماري‌هاي گوناگون به مردم آن منطقه سرايت كرد و مرگ و مير مردم نتيجه اين انتقال آب بود. هم اينك سال‌ها از بحث انتقال آب در اين منطقه مي‌گذرد، اما هنوز مردم منطقه اورال روسيه، كودكان ناقص‌الخلقه به دنيا مي‌آورند. طرح انتقال آب در اين منطقه تنها سبب بروز فاجعه انساني شد. ‌‌

نبود آب مازاد در خوزستان ‌

قميشي با تشريح مواردي كه بايد در ارزيابي يك طرح انتقال آب در نظر گرفته شود، مي‌افزايد: "توجيه فني - اقتصادي طرح، بررسي پيامدهاي زيست محيطي اجراي طرح، در نظر گرفتن احساس همدردي با مردم مناطق دهنده و گيرنده آب، مسايل حقوقي اجراي طرح و جنبه‌هاي اجتماعي، ارتباطي ‌و اطلاع رساني در ارتباط با طرح انتقال آب بايد در نظر گرفته شود." ‌‌

مورد ديگري كه در طرح‌هاي انتقال آب بايد در نظر گرفته شود، بررسي ممكن بودن يا نبودن استفاده از روش‌هاي ديگر تامين و تصفيه پيشرفته آب مانند استفاده از شيرين‌سازي آب است. اگر بتوان براي تامين آب مورد نياز مردم شهري از روش‌هاي ديگر استفاده كرد، نبايد به انتقال آب كه هزينه‌هاي بسياري براي مردم در بردارد، رو آورد. ‌‌

قميشي معتقد است بررسي توانايي تامين آب مورد نياز مردم با اجراي مديريت برمصرف آب از ديگر مواردي است كه بايد به آن توجه داشت. در اجراي يك طرح انتقال آب، بايد تا آنجا كه امكان دارد آب را از منتهي عليه مناطقي كه رودخانه از آن مي‌گذرد، براي انتقال برداشت كرد. ديگر موردي كه بايد در يك طرح انتقال مورد توجه ويژه قرار گيرد، توجيه طرح براي مردم مناطق دهنده و گيرنده آب است. ‌‌

نياز به 40 ميليارد مترمكعب آب در آينده ‌

وي يادآور مي‌شود كه هم اينك بر اساس مطالعات رسمي انجام شده، حدود دو ميليون و 300 هزار هكتار زمين قابل كشت در خوزستان وجود دارد كه شبكه‌هاي آبياري و زهكشي براي يك ميليون و 200 هزار هكتار زمين زراعي در حال بهره‌برداري يا در دست اجرااست. براي زمين‌هاي زراعي كه شبكه آبياري آنها اجرا شده و يا در دست اجراست، حدود 27 ميليارد متر مكعب آب در سال مورد نياز است. در صورت بهره‌برداري از شبكه‌هاي آبياري و زهكشي، زمين‌هاي زراعي خوزستان به سالانه بيش از 40 ميليارد متر مكعب آب نياز خواهند داشت. اين در حالي است كه بر اساس بررسي‌هاي انجام شده در سال‌هاي گذشته، ميزان متوسط آورد آب رودخانه‌هاي كارون، دز، مارون، شاوور و اعلا و خير آباد استان خوزستان حدود 30 ميليارد متر مكعب است. ‌‌قميشي خاطرنشان مي‌كند: بايد به اين نكته توجه داشت كه اين ميزان آب هم قابل وصول نيست، امروزه در جهان براي استفاده از همه آب در دسترس برنامه‌ريزي نمي‌شود و حدود 75 درصد اين ميزان آب، مبناي برنامه‌ريزي قرار مي‌گيرد كه برهمين اساس بايد براي 22 ميليارد متر مكعب آب خوزستان در سال برنامه‌ريزي كرد. ‌‌

عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز همچنين معتقد است كه براي دستيابي به حدود 22 ميليارد مترمكعب آب جاري در رودخانه‌هاي خوزستان، نياز به ايجاد سدهاي مخزني است كه سال‌ها به طول مي‌انجامد و هزينه‌هاي بسياري در بر دارد. از حدود 23 طرح سد مخزني كه ساخت آنها در مسير رودخانه‌هاي خوزستان امكان پذير است، تاكنون فقط حدود 10 سد مخزني ساخته شده و حدود 13 سد ديگر بايد بر روي رودخانه‌هاي خوزستان ايجاد شود. ‌‌

چهارشنبه 20 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 58]