در همايش موسيقي مكتب شيراز عنوان شد؛ «موسيقي‌الكبير» فارابي، مرجع بسياري از موسيقي‌دانان است

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: در همايش موسيقي مكتب شيراز عنوان شد؛ «موسيقي‌الكبير» فارابي، مرجع بسياري از موسيقي‌دانان است
خبرگزاري فارس: در همايش موسيقي مكتب شيراز چنين عنوان شد كه كتاب «موسيقي‌الكبير» فارابي، همچنان مرجع بسياري از موسيقي‌دانان گذشته تا امروز بوده و هست.

به گزارش خبرگزاري فارس، همايش موسيقي مكتب شيراز از مجموعه گردهمايي بين‌المللي مكتب شيراز، با سخنراني مجيد كياني، رييس گروه موسيقي فرهنگستان هنر با بررسي تداوم و ارتباط انديشه‌هاي موسيقايي قطب‌الدين و احمد كاشي آغاز شد.
مجيد كياني، مكتب منتظميه و به ويژه بنيان‌گذار آن، صفي‌الدين ارموي، را تأثيرگذارترين موسيقي‌دان از لحاظ علم نظري موسيقي، بر موسيقي‌دانان بعد از خود ذكر كرد و افزود: صفي‌الدين بين سال‌هاي 608-693 هجري آثار با ارزش خود را تأليف كرده است و تقريباً پس از ده سال قطب‌الدين شيرازي و بعد از آن احمد كاشي، پس از 40 سال، آثاري تأليف مي‌كنند كه تقريباً مسائل علم نظري و عملي صفي‌الدين را به طور روزآمد و زنده‌تر بيان مي‌كند، تا آن جا كه در سال‌هاي 838 و 888 آثار آنها در تأليفات عبدالقادر مراغي و بنايي به خوبي نمودار مي‌شود.
كياني تصريخ كرد: پس از مراغي اثري تازه يا دگرگون يافته در زمينه علم نظري موسيقي مشاهده نشده است.
در ادامه بخش اول اين همايش، پروفسور محمود قطاط، محقق موسيقي جهان اسلام، سهم شيراز را در «هم‌زيستي موسيقي عربي، ايراني و تركي بررسي كرد.
قطاط اظهار داشت: تمدن اسلامي از شرق تا غرب بر مبناي اصول يكسان سازي شكل گرفته است كه در حول آن، گوناگوني شگفت انگيزي در مردمان و سنت‌ها وجود دارد كه در يك هم زيستي حقيقي، روحي و فرهنگي در هم ادغام شده‌اند.
قطاط در ادامه سخنانش گفت: شيراز به علت موقعيت جغرافيايي آن در مركز استان فارس، تا سده شانزدهم و حتي سده هجدهم، نقش چهارراهي ارتباطي دارد. به همين خاطر اين شهر به پايتخت شعر صوفيانه مشهور است. همچنين استعداد موسيقي‌دانانش نقش غالبي در سنت بزرگ موسيقايي جهان اسلام بازي كرده است.
قطاط در پايان سخنراني خود عنوان كرد: اگر قطب الدين شيرازي نخستين كسي است كه اصطلاح مقام را به كار مي‌برد، به نظر مي‌رسد كه فرصت شيرازي (1920-1852) است كه براي نخستين بار از دستگاه حرف مي‌زند.
در آخرين سخنراني بخش اول فرشاد توكلي نوازنده، سه تار و محقق در موسيقي نظري، با مقاله‌اي با عنوان «مطالعه تطبيقي در آوانگاري‌هاي قطب‌الدين شيرازي و عبدالقادر مراغي» به مقايسه دو رويكرد موجود در آثار عمده به جا مانده از صفي‌الدين و مراغي، در زمينه فواصل و گام‌ها پرداخت.
در انتهاي بخش اول، زماني براي پاسخ گفتن به پرسش‌ها اختصاص يافت.
دومين بخش از اولين روز همايش موسيقي اين گردهمايي با سخنراني احمد صدري آغاز شد.
صدري مقاله خود را با موضوع «موسيقي ذاكرانه نزد عرفاي شيراز قرن هفتم تا نهم هجري» ارايه كرد.
وي يكي از منابع مكتوب در حوزه موسيقي كه محققان و پژوهشگران كمتر به آن توجه كرده‌اند را آراي حكما و اهل سير و سلوك در باب موسيقي عنوان كرد و گفت:كمتر عارف و اهل سلوكي را مي‌توان ديد كه به اين مبحث معترض نشده باشد، گاه به صورت رساله‌اي مستقل تحت عناويني چون سماع نامه، ‌وجديه و غيره و گاه در بين رسالات تحرير شده كه حقايق خود را اظهار كرده‌اند.
منصوره ثابت‌زاده، عضو هيئت علمي ‌دانشگاه آزاد اسلامي، به كاركرد موسيقي در شعر سعدي و حافظ، در مقاله‌اي با عنوان «انعكاس اصول و اصطلاحات موسيقي در نزد شاعران مكتب شيراز» پرداخت.
ثابت‌زاده گفت: در ساخت موسيقايي شعر پارسي تمايل زباني، همواره تركيبي خودي را نشان مي‌دهد كه زاده تفكر ادبي و مقاومت هنري اديبان و موسيقي‌دانان بوده است.
او معتقد است: شعر و موسيقي در اعصار مختلف مأمن و پناهگاه يكديگر بوده‌اند و در موقعيت‌هاي حساس تاريخي به داد يكديگر برخاسته و يكي، ديگري را از ورطه فراموشي و عزلت بيرون آورده است.
ثابت زاده قرن هفتم و هشتم هجري را به خصوص در خطه فارس يكي از مهم ترين پناه‌گاه‌هاي علم و ادب و هنر به شمار آورد كه از تعرض مغول (616 قمري) و ويراني‌هاي هولناك، مصون ماند و همين محيطي مناسب براي تلاقي فرهنگ‌ها فراهم كرد.
«كاوه خورابه» آخرين سخنراني اولين روز همايش موسيقي را با مقاله‌اي به نام «تعامل بين نظريات علامه قطب‌الدين شيرازي با نظريات موسيقايي فارابي، ادامه داد و گفت: آن چه مسلم است متن «موسيقي الكبير» فارابي، مهر و نشان خود را بر آثار پسينيان بر جاي نشانده است و مراجعه به آثار بزرگ موسيقي حوزه ايراني-اسلامي‌ گواه اين مدعا است. چرا كه كساني چون بوعلي، صفي‌الدين، قطب‌الدين، عبدالقادر و بسياري از كسان تا به امروز همواره خود را نيازمند تحقيق، مقايسه و مراجعه به اين كتاب دانسته‌اند.
خورابه به شيوه‌اي ميان متني گونه به پژوهش در تعامل ميان دو انديشمند بزرگ يعني فارابي و قطب الدين شيرازي پرداخت.

**دومين روز همايش موسيقي مكتب شيراز

علي بياني نوازنده ،‌مدرس چيره‌دست تار،سه تار و پژوهشگر، رياست بخش اول روز دوم اين همايش را عهده‌دار بود.
انوار كه در حوزه فلسفه، ‌رياضي، منطق و موسيقي از محققان برجسته كشور است؛در مقاله خود، موسيقي فرهنگ اسلامي ‌را از نشيد عرب، موسيقي ايراني، هندي و يوناني دانست و اظهار داشت : اين موسيقي در آغاز از طريق مؤلفاني فيلسوف چون كندي، فارابي، بوعلي سينا و ابن زيله در كتب و رسائل عرضه شده است.
انوار، كار فارابي را از ديگر كارها وسيع‌تر و پر مايه‌تر خواند و تأكيد كرد: در موسيقي اسلام، بزرگ‌ترين آثار بر جاي مانده متعلق به استادان و پژوهشگران ايراني است.
پس از سيد عبدالله انوار كه مقاله‌اش را با عنوان «شرح ادوار مولانا مبارك شاه» ارائه كرده بود، بابك خضرايي‌، پژوهشگر و عضو گروه تاريخ هنر فرهنگستان هنر، مقاله بعدي را با عنوان «مطالعه فصل ايقاع در شرح مولانا مبارك شاه بر رساله ادوار» ارايه كرد.
خضرايي «شرح مولانا مبارك شاه بر رساله ادوار» را از مفصل‌ترين و جامع‌ترين شرح‌هايي كه به زبان عربي بر كتاب «الادوار» صفي‌الدين ارموي تأْليف شده، دانست.
بخش دوم به رياست منصوره ثابت‌زاده استاد دانشگاه و با سخنراني معصومه حامي‌دوست ،كارشناس ارشد ادبيات و مدرس دانشگاه پيام نور، آغاز شد.
حامي‌دوست مقاله‌اي تحت عنوان «كاركردهاي چندگانه چنگ در غزليات سعدي و خواجو» ارايه كرد. او هنر موسيقي و زبان را جدايي‌ناپذير دانست و گفت: اين دو هنر از دير زمان با هم آميخته شده‌اند و شاعر و موسيقي‌دان حقيقي به كسي گفته‌ مي‌شد كه اين دو هنر را با هم دارا بود.
حامي‌دوست ابتدا به معرفي چنگ به عنوان يكي از سازهاي قديمي‌ايراني پرداخت و سپس چگونگي كاربرد آن در مضمون پردازي‌ها و ايجاد صنايع هنري و مقايسه كاركردهاي آن را در غزليات دو شاعر بزرگ ايراني، سعدي شيرازي و خواجوي كرماني بررسي كرد.
رضا غفوري، دانشجوي دكتري زبان و ادبيات دانشگاه شيراز، «نقش آلات موسيقي در بيان انديشه‌هاي حافظ» را در دومين سخنراني بررسي كرد.
غفوري حافظ را يكي از بزرگ‌ترين شاعراني دانست كه در غزليات خود ،بارها از انواع آلات موسيقي و آن‌چه با آن ارتباط نزديك دارد، سخن گفته است.
غفوري معتقد است، حافظ ديدگاه‌هاي فكري خود را با نام بردن از آلات موسيقي بيان كرده است، دسته بندي اين مضامين موضوع پژوهش غفوري است.
وي چهارده ساز را در اشعار حافظ معرفي كرد و افزود: علاوه بر به كار بردن جنبه‌هاي ادبي، حافظ در پشت هر آلت موسيقي به زمينه‌هايي چون اساطير، استفاده از طنز رندانه و استفاده از اين آلات در نقش يك پير خردمند و همچنين غنيمت شمردن دم و نوعي خودستايي و تحسين سخنوري خويش مي‌پردازد.
مرضيه طاهري آخرين سخنراني بخش دوم را ارايه كرد. وي كارشناس ارشد دانشگاه بوعلي همدان است.
او در پژوهش خود به بررسي «ايهام» در اشعار حافظ و سلمان ساوجي پرداخته و نقاط مشترك و متفاوت اين دو شاعر هم عصر و شايد رقيب را در پيوند با آن دسته از اصطلاحات موسيقي كه در اشعارشان، ايهام آفرين شده است، مورد بررسي و تحليل قرار داد.
طاهري در تحليل نقاط اشتراك اين دو شاعر گفت: غزل حافظ اگر سرشار از اصطلاحات موسيقي و نغمه چنگ و رباب است،‌از طربناكي روح او و خوشباشي و شنگولي همشهريان شيرازي اوست.
طاهري ادامه داد: شعر سلمان نيز اگر لبالب از واژگان موسيقي و ابزار آلات آن است، ناشي از علاقه وافر او به مضمون پردازي است.

**سومين روز همايش مكتب شيراز

ادامه همايش در عصر پنجشنبه 14 آذر با سخنراني «ايلناز رهبر» پيگيري شد.
رهبر با بررسي نقش سازها در نگاره‌هاي مكتب شيراز، نگارگري‌هاي ايراني را از اسناد بسياد مهم براي مطالعه تاريخ موسيقي دانست و توجه به انواع سازهاي مورد استفاده در آن دوره، نوازندگان آن‌ها، نوع گرفتن سازها، توجه به متني كه نوازندگان در آن قرار گرفته‌‌اند و بسياري موارد ظريف و مهم را از اطلاعات مفيد اين نگارگري‌ها عنوان كرد.
او تاكيد كرد، تعداد محدودي از اين تصاوير پيدا شده‌اند كه اگر با سندهاي جديدي كه در موزه‌هاي خارجي موجود است مورد مطالعه قرار بگيرند، نتايج جديدتري به دست مي‌آيد.
وي با نمايش تصاويري از شاهنامه، نظامي، تاريخ جهان‌گشا و ... نقش سازها در اين تصاوير را توصيف كرد.
آروين صداقت كيش، سخنراني خود را در خصوص «بررسي تطبيقي موسيقي كبير و دره التاج»، با توجه به اين كه در ميان متون هم دوره «دره التاج»، كمتر نوشته‌اي به اندازه آن از نظر مبادي و تعريف اوليه به نوشته‌هاي فارابي نزديك است، ارايه كرد.
وي در اين بررسي تطبيقي كه مهشيد فراهاني نيز او را همراهي كرده بود، عنوان كرد: قطب‌الدين شيرازي در چند جا مستقيما از فارابي نقل مي‌كند كه ساختار مقالات اولش را بي آن كه نامي ‌ببرد، با در نظر گرفتن ساختار مقالات اول «موسيقي الكبير»، طراحي كرده است.
در ادامه، صديقه پيكر، كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و مدرس دانشگاه ، «سيماي مطرب در آثار سعدي» را بررسي كرد.
پيكر، صورت مطرب در آثار سعدي را بسيار متنوع دانست و آن‌ها را طبقه‌بندي كرده و در خصوص هر يك توضيحاتي ارايه كرد. مطرب سعدي خوش باش، مطرب سعدي عاشق ، مطرب سعدي مزمون پرداز، مطرب سعدي طناز ، مطرب سعدي ملامتي، مطرب چيره دست، و مطرب و تمثيل و مطرب و اصطلاحات از جمله اين طبقه‌بندي‌ها هستند.
سخنران بعدي اين همايش، سيد محمد تقي حسيني، محقق،مقاله‌اي را ارايه كرد كه در آن سعي شده بود تا با معرفي اجمالي «ملا جلال‌الدين دواني» و محتويات رساله‌ «لوامع‌الاشراق في مكارم الاخلاق،لمه‌ي ششم از لامع اول» با ديگر نسخ موجود مقابله ،تصحيح و شرح شود.
حسيني، پس از بررسي لامع اول كه تهذيب اخلاقي نام دارد، افزود: دواني در اين لمعه مدار عدالت را بر حفظ، مناسب بر مي‌شمارد و از اين تناسب كه مظهر عدالت است به مباحث موسيقي و نسبت‌هاي موجود در آن مي‌پردازد.
محسن محمدي آخرين سخنران، همايش موسيقي شيراز، مقاله خود را با عنوان «بخش موسيقي دره التاج النعره الدباج يا شرح رساله شرفيه» ارايه كرد.
محمدي در مقاله خود با مقايسه مطالب رساله شرفيه با بخش موسيقي دانشنامه دره التاج، سعي كرده ارتباط آن‌ را مورد بررسي قرار دهد.
انتهاي پيام/ا
شنبه 16 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 85]