همايش حكمت و عرفان - 3زيبايي‌شناسي حكما و عرفا مربوط به كل هستي است

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: همايش حكمت و عرفان - 3زيبايي‌شناسي حكما و عرفا مربوط به كل هستي است
عضو هيئت علمي مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران با تأكيد بر تفاوت معناي زيبايي بين عرفا و حكما با تعريف امروزي آن تصريح كرد: زيبايي‌شناسي نزد حكما و عرفا مربوط به كل هستي است كه جنبه معرفتي نيز دارد.

به گزارش خبرنگار مهر، دكتر شهرام پازوكي عضو هيئت علمي مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران در نشست علمي " حكمت و عرفان هنري مكتب شيراز" در مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، موضوع مقاله خود را دو كتاب ابحر العاشقين روزبهان بقلاي و درالتاج قطب الدين شيرازي عنوان كرد و گفت: در ميان عارفان و حكمايي كه ذيل عنوان مكتب شيراز قرار دارند موضوع زيبايي وحكمت آن از موضوعات اصلي است . آنان زيبايي را نه مفهوم مدرن بلكه به معناي خاصي كه درعرفان و حكمت اسلامي از آن سخن گفته مي شود، مي شناسند.

وي افزود: آنچه در عرفان وحكمت اسلامي وجود دارد حسن شناسي است چرا كه حسن معناي اخلاقي و زيبايي دارد كه دركلمه زيبا نيست.

دكتر پازوكي به سه مفهوم اصلي تجلي ، حسن و عشق در كتاب ابحر العاشقين روزبهان اشاره كرد و گفت: روزبهان مي گويد تجلي قدم منجر به حضور حسن مي شود و حسن نيز براي انسان عشق مي آورد ظهور حسن حق سلسله مراتب دارد و از حسن آدمي در بالاترين مراتب تاحسن ديگر موجودات را دربرمي گيرد.

وي با تأكيد بر تفاوت معناي زيبايي در بين عرفا و حكما با تعريف امروزي آن تصريح كرد: زيباييشناسي نزد حكما وعرفا مربوط به كل هستي است كه جنبه معرفتي نيز دارد. زيبايي در اينجا معناي بسيار خاصي دارد كه آغاز آن بحث " تجلي " است و اينكه ظهور حق پيدايش حسن او درعالم است و همه موجودات حسن ( زيبا) هستند و معادل فارسي حسن، نيكو است.

پازوكي افزود: سراسر كتاب ابحرالعاشقين سير از تجلي به حسن و از حسن به عشق است و توجه اصلي روزبهان به عشق است كه يك عشق شناسي كامل به سبك سوانح شيخ احمد غزالي است.

وي كتاب ابحرالعاشقين را كتاب جامع زيبا شناسي و به تعبيري حسن شناسي خواند و گفت: روزبهان در فصلهاي اين كتاب بيشتر از آيات و احاديث در مورد حسن شناسي بهره مي برد.

پازوكي افزود: روزبهان از تجلي كمتر سخن مي گويد چون به حاصل تجلي كه عشق است بيشتر كار دارد و در عين حال تأكيد دارد كه تجلي حلول نيست. بحث تجلي ما را به بحث تشبيه به معناي عرفاني آن مي برد . اما مشكلي كه در مقام تشبيه به وجود مي آيد حلول و اتحاد است كه روزبهان از ابتدا اينگونه بيان مي كند كه موجودات مظاهر حسن حق هستند و همگي نيكو هستند ولي حسن نيز مراتبي دارد كه بالاترين درجه حسن در " آدم" است و مي گويد اگر حضرت حق در مقام تجلي ظهور حسن مطلق است ، حسن مطلق در آدم بيش از همه تجلي كرده و انسان مجمع همه حسن ها است.

پازوكي به تفسير زشتي در نزد روزبهان پرداخت و گفت: زشت آيينه قهر حق است و نيكويي آيينه لطف حق است و زشت از امور اضافي و اعتباري است كه صورت قهر حق است. در نتيجه اگر ما متوجه حسن مطلق انسان نشويم ، متوجه حسن ديگر موجودات نيز نمي شويم، چون انسان منبع و منشأ زيبايي عالم است.

وي به فلسفه هنر در كتاب دره التاج قطب الدين شيرازي پرداخت و گفت: بحث زيبا و هنر در متون كهن قدما از هم جداست و اساسا جايگاه اصلي موضوع هنرها در مبحث علم است. آنچه امروز هنر خوانده مي شود در سلسله مراتب بينه پيشه سياست تا دباغي قرار مي گيرد.

پازوكي با بيان اينكه قطب الدين صناعت را مترادف با علم به معناي خاص به كار مي برد، تصريح كرد: صناعت نزد قطب الدين با خلق متفاوت است و صناعت بر جهات مختلف بسيط يا مركب تقسيم مي شود.

وي فرق صنعت و هنر نزد قطب الدين شيرازي را در اين عنوان كرد كه صناعتي كه حاصل علم نباشد ، صنعت نيست بلكه وبال است.

وي با اشاره به تقسيم بندي صنايع نزد قطب الدين افزود: سياست اشرف صناعات است كه چهار مرتبه ( سياست انبيا، خلفا، علما و وعاظ) دارد و اشرف سياست چهار گانه بعد از نبوت افادت علم و تهذيب نفوس مردم از اخلاق مذمومه و مهلكه است پس نزد او وظيفه صناعات تهذيب نفوس است.

وي افزود: قطب الدين در "التاج" از منظر حكمت علمي نيز بر صناعات مي پردازد و مي گويد كه افعال انساني جميل و قبيح هستند و در نهايت زشت و زيبا را به سمت اخلاق مي برد.

وي به نظر قطب الدين شيرازي در مورد آثار هنري اشاره كرد كه وي برخي اجسام را صناعي و برخي را طبيعي مي خواند.

پازوكي افزود: قطب الدين هنر را از صنعت و حرفه جدا نمي كند بلكه هنر را يكي از انواع صنايع مي داند كه از علم متمايز نيست.

وي نتيجه گرفت : با توجه به معناي حسن در ابحر العاشفين و هنر در "التاج" فهم اين دو از هنر و زيبايي تا چه حد متفاوت از فهم ما از حسن و زيبايي در عالم مدرن است.

پازوكي در پايان وجود آثار هنري بسيار در دوره هاي مختلف اسلامي را حاكي از فهم و بصيرت نسبت به زيبايي و هنر خواند و گفت: آنچه امروز در هنرهاي زيبايي فهيم تفاوت اصولي با معناي آن نزد قدما دارد كه فهم آن امروزه براي ما بسيار مشكل است.
جمعه 15 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 193]