جنبش دانشجويي، اميدها و بيم‏ها

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: جنبش دانشجويي، اميدها و بيم‏ها
خبرگزاري فارس: جنبش دانشجويي از مجموع دانشجوياني كه به نحوي در جهت تغيير و يا تداوم وضع موجود در جامعه، اعتراض يا انتقاد يا حمايتي به عمل آورند، شكل مي‏گيرد . نوشتار حاضر كوششي است‏براي شناخت‏خصوصيات جنبش دانشجويي و آسيب‏شناسي آن .

جنبش دانشجويي، خصوصيات و آفات
جنبش دانشجويي يا به تعبير زيباي مقام معظم رهبري، «بيداري دانشجويي و احساس مسئوليت دانشجويي‏» ، مقوله‏اي بسيار مهم، صددرصد دانشجويي و متعلق به محيط دانشگاه است; متعلق به همين جوان قبل از محيط دانشگاه نيست; متعلق به اين جوان بعد از دوره دانشجويي هم نيست; بلكه متعلق به محيط دانشگاه است . منشا چنين پديده‏اي، خصوصياتي است كه در محيط دانشگاه و در مجموعه دانشجويان هست; مجموعه دانشجوياني كه ناظر به آينده و متعلق به آينده هستند و آينده هم متعلق به آنهاست . طبقه پيشرو و پيشاهنگ، زبده و با نشاط پيكره اجتماع كه در سازندگي آينده، پيشرفت و ترقي جامعه و ترسيم حركت عمومي بيش از جاهاي ديگر نقش دارد و مؤثر است .

جنبش دانشجويي خصوصياتي دارد; انگيزه‏هايي در آن است و نتايجي بر آن مترتب مي‏شود كه شناسايي درست اين خصوصيات، اميدهايي را در جوامع مي‏گستراند و مي‏تواند به عنوان يك منبع فعال، حساس و پويا براي جوامع به كار گرفته شود . اما همين جريان، اگر درست‏شناسايي نشود يا از حركت‏هاي دانشجويي سوء استفاده شود يا آفاتي در آن رسوخ نمايد و در معرض آسيب‏هاي مخصوص به خود قرار گيرد، اين منبع پويا و با نشاط، ضايع خواهد شد و بيم‏هايي را در جوامع شعله‏ور مي‏كند . لذا ناخت‏خصوصيات، آفات و آسيب‏شناسي جنبش دانشجويي، ضرورتي است كه بايد به آن پرداخت و از آن غافل نشد .

در مجموعه دانشجويان و حركت‏هاي دانشجويي يا جنبش دانشجويي، خصوصياتي است كه با تفاوت فرهنگ‏ها، تاريخ‏ها و ساختار اجتماعي - سياسي، تقريبا در همه جا يكسان است و مشتركات فراواني در همه جا به چشم مي‏خورد . آنچه در زير مي‏آيد، مهم‏ترين ويژگي‏هاي حركت‏هاي دانشجويي در ايران اسلامي است .

1 . آرمان‏گرايي
دانشجو در دوران [دانشجويي] «ز هر چه رنگ تعلق پذيرد، آزاد است‏» . با معيارها و آرمان‏هاي متعالي آشنا مي‏شود و با بيداري وجدان به دفاع از آنها برمي‏خيزد . آرمان‏خواهي، ريشه در سرشت تعالي طلب انسان دارد . بنابراين، برابري و آزادي، شاخص‏هاي دانشجو براي سنجش و ارزيابي مسائل انساني و مناسبات اجتماعي قرار مي‏گيرد . دانشجو با اين شاخص‏ها به پيرامون خود، به رويدادها و به شعور و جامعه خويش مي‏نگرد و حد تقريب يا انحراف وضعيت موجود را با آنها اندازه مي‏گيرد .

يكي از پژوهشگران درباره آرمان‏گرايي دانشجويان مي‏نويسد:

جوانان تحصيلكرده به ويژه در جوامع در حال توسعه، افرادي آرمان‏گرا هستند . آنان موازين اجتماعي، اقتصادي، سياسي و حتي فرهنگي جامعه خود را كهنه و تحميل شده مي‏دانند . بسياري از آنان به تدريج در اعمال و حركات روزانه خود كمتر از سنت‏ها و الگوهاي فرهنگي موجود پيروي مي‏كنند; اگرچه غالبا ضمير خودآگاه و ناخودآگاه آنان هنوز در چارچوب همين اعتقادها و فرم‏ها فعاليت مي‏كند . از اين‏رو «جزء بيروني‏» شخصيت آنان همواره، در صدد شكستن و دگرگون كردن «وضع موجود» است . در حالي كه «جزء دروني‏» اين شخصيت هنوز علقه‏ها و فرم‏هاي مشخص و محكمي را براي خود نيافته و غالبا در حيطه نفوذ پاره‏اي اعتقادها و الگوهاي درهم، مجرد و حتي كهنه اجتماعي و فرهنگي قرار دارد ... .

روي هم رفته آرمان‏هاي نسل جوان دانشجو، اساسا مستلزم تغيير وسيع و عميق در كليه ساخت‏ها و ضوابط جامعه مي‏باشد كه غالبا به نحوي خشن و قاطع بيان مي‏شود و معمولا براي دانشجويان جوامع در حال توسعه، محيط پيرامونشان هنگامي قابل زيست است كه كاملا دگرگون شود و از اين‏رو افكار و اعمال آنان لزوما در جهت ايدئولوژي‏هاي انقلابي سوق مي‏يابد .

نكته جالب توجه اين است كه اگرچه آرمان‏گرايي و آرمان‏خواهي از خصوصيات جنبش دانشجويي است، از مطالبات آن نيز مي‏باشد . آنچه جنبش دانشجويي از مسئولان جامعه و مردم انتظار دارد و مطالبه مي‏نمايد، آرمان‏خواهي است; در مقابل مصلحت‏طلبي و حفظ وضع موجود .

«قشر دانشجوي ايران به واسطه بيداري و آگاهي، يا در پي زنده كردن آرمان‏هاي فراموش شده انقلاب اسلامي است و يا در پي خلق انديشه نو براي پويايي انقلاب است . گاهي به واسطه گذشت زمان، [تغيير ارزش‏ها] و ظهور نسل جديد، آرمان‏هايي همچون عدالت‏خواهي، آزادي‏خواهي و مساوات‏طلبي كم‏رنگ و بعضا فراموش مي‏شوند . از اين‏رو اين جنبش دانشجويي است كه مي‏تواند ارزش‏ها و باورهاي انقلاب را متذكر شده و جامعه را از حركت‏هاي واپس‏گرايانه رهايي دهد .»

لذا رهبر معظم انقلاب، دانشجويان و حركت‏هاي دانشجويي را به آرمان‏گرايي رهنمون ساخته، چنين مي‏فرمايد:

«طبيعت دانشجو، آرمان‏گرايي است; بايد هم آرمانگرا باشد . اگر آرمان‏گرا نباشد، اين حركت متوقف خواهد شد . در زمينه علم هم بايد آرمان‏گرا باشد . در زمينه جامعه و مسائل جاري خودش هم بايد آرمان‏گرا باشد . اصلا آرمان‏گرايي جوان، مايه پيشرفت است . اگر آرمان‏گرايي را در جوانان خفه كردند و كوبيدند و از بين بردند - يا زشت‏شمردند - اشكال بزرگي متوجه خواهد شد . اين نبايد باشد .»

نكته‏اي كه دانشجويان و حركت‏هاي دانشجويي بايد نسبت‏به آن اهتمام ورزند و بسيار حساس برخورد نمايند مباني فكري و انديشه‏اي آرمان‏گرايي است; يعني آرمان‏گرايي و آرمان‏خواهي بر روي چه اساسي و پايه‏اي بنا شده است .

حركت‏ها و بيداري دانشجويي در مرحله آرمان‏گرايي، بايد مكتب اجتماعي و جهت‏حركت، مبارزه فعاليت‏ها و اهداف خويش را بر پايه‏هاي فلسفي و نظري خاصي قرار دهد و هويت تاريخي و فرهنگي جامعه را مدنظر داشته باشد . با مردم هم احساس باشد و هويتي را انتخاب نمايد كه در متن فرهنگ و تاريخ جامعه و مردم ريشه دوانيده باشد .

برابري انساني، آزادي، عدالت و مبارزه با تبعيض و انحصارطلبي و غصب و زور، حقايق عام و ارزش‏هاي مشترك و آرمان‏هاي والايي است كه هم منافع اكثريت افراد و گروه‏ها و پيروان مكتب‏ها و نيز اكثريت مطلق ملت‏هاي جهان، با هر مرحله تاريخي و فرهنگي، در آرمان‏ها و شعارها تامين است و اين آرمان‏هاي مشترك انسانيت است و جنبش دانشجويي به عنوان بدنه اصلي روشنفكري و روشنگري در جامعه، بايد در مبارزه اجتماعي، خودآگاهي، جهت‏گيري ضد استكباري، ضد استعماري و ضد استبدادي خويش به اين خواست‏ها و آرمان‏هاي هميشگي و ايده‏آل‏هاي شورانگيز بشريت تكيه نمايد و با اتكاء بر مباني مشترك انساني و آرمان‏هاي متعالي همه مردم و جامعه را از حصارهاي محدود برهاند و در جبهه مشتركي عليه جبهه «مشترك مهاجمان عليه انسانيت‏» ، يعني حق، آزادي، رشد و آگاهي صرف نمايد و به سخن يكي از انديشمندان فرهنگي «ايمان، استقلال‏خواهي، آزادي‏طلبي، خواستن حاكميت مردم بر سرنوشت‏خود و علم و فناوري، آرمان‏ها و اهدافي است كه بايد جامعه دانشگاهي ما و به خصوص جنبش دانشجويي در همه اين عرصه‏ها پيشتاز باشد .»

نكته ديگر اينكه، جنبش دانشجويي نبايد آرمان‏هايش را فراموش كند و به ملاحظه هيچ كس، هيچ گروه، هيچ حزب و ارگاني كنار نگذارد; همواره به دنبال تحقق آرمان‏هاي خود باشد و با تلاش براي توليد علم و تكنولوژي، مجاهدت و سخت‏كوشي براي پيشرفت كشور، حفظ آرمان‏هاي متعالي و تكيه بر معنويت و ايمان نقش ممتاز و پيشتاز خويش را ايفا نمايد و در اين ميان نبايد از «توليد علم و فناوري همراه با ايمان و تعهد» غافل بماند; علمي كه شرط اول استقلال و پيشرفت جامعه است و ايماني كه منجي جهان معاصر است و به سخن سيد شهيدان اهل قلم، سيد مرتضي آويني: «ايمان، منجي جهان فردا است; چنان كه منجي ايران شد و انقلاب اسلامي را به سرچشمه جوشان انقلاب معنوي و ديني در سراسر جهان مبدل كرد .»
2 . پرسشگري
پرسش، آغاز تفكر است و امتياز انسان بر ساير موجودات اين است كه كنجكاو و پرسشگر است . تا آنجا كه عده‏اي معتقدند: «اگر در جامعه‏اي پرسش نباشد، تفكر و پويايي وجود ندارد .»

از محيط دانشگاه كه به طور طبيعي، محيط شادابي، نوگرايي، نوآوري و نوزايي است و محيط علم، تحقيق و پژوهش است و مظهر تحول‏خواهي و آزادي‏طلبي، نمي‏توان انتظار داشت و از آن خواست كه خواستار تحول نباشد و پرسشي يا پرسش‏هايي برايش مطرح نباشد . اين روحيه در روح جوان، خصوصا جوان دانشجو - كه اهل تحقيق، تعليم و پژوهش است و خود را براي مديريت آينده جامعه آماده مي‏كند - وجود دارد .

يكي از انديشمندان فرهنگي بسيار زيبا و رسا متذكر مي‏شود كه:

«نوخواهي، تحول جويي و آزادي‏خواهي، از خصوصيات دانشگاه و دانشگاهيان ما است و بالاتر از همه و پايه همه اينها پرسشگري است; يعني دانشگاه جاي پرسش است، جاي سؤال است .

«از آنجا كه آغاز تفكر، پرسش است، دانشگاه كه جاي تفكر است، بيش از هر جا، مكان پرسش و سؤال است . دانشگاه بدون پرسش مثل روز بدون خورشيد است; يعني روز نيست . پرسشگري از خصوصيات دانشگاه ما است .»

لذا نوخواهي، آزاديخواهي و استقلال‏طلبي و ريشه و اساس همه اينها، يعني پرسشگري، بانام دانشگاه، دانشجو و حركت‏هاي دانشجويي قرين است و طبيعي است كه دانشگاه، محل طرح پرسش‏هاي علمي و پاسخ‏هاي آن، حتي مسايل سياسي و اجتماعي باشد و رمز و راز پيشرفت و ارتقاي جامعه و توسعه علمي و فرهنگي اين است كه روح پرسشگري در جامعه خصوصا در محيط دانشگاه و بين دانشجويان و حركت‏هاي دانشجويي، جاري و ساري باشد .

از سويي ديگر، دانشگاه محيط تتبع و كاوش و جست‏وجو است و به تعبير باتامور، جامعه‏شناس امريكايي: «دانشگاه ساحتي مختص دانش و تفكر انتقادي است .» دانشجو در دانشگاه مي‏آموزد كه در برابر هر چه مي‏شنود و مي‏بيند چون و چرا بگذارد . اما و اگر كند، بپرسد و علت‏يابي كند . هر خواسته يا نكته‏اي را بي‏دليل نپذيرد و با شك به امور بنگرد . دانشجو در دانشگاه فرامي‏گيرد كه در مقابل هر رويدادي، مكث و تامل كند . در پس هر حادثه، ريشه‏ها و علل آن را ارزيابي كند و هر اتفاقي را تجزيه و تحليل نمايد . اين روحيه، كه خصيصه ارزشمند اذهان زنده و فعال است، به دانشجو هويت مستقل فكري مي‏بخشد و او را در زمره قشر روشنفكر و منتقد جامعه قرار مي‏دهد .

وجود روحيه چون و چرا كردن (ويژگي پرسشگري)، روحيه آرمان‏خواهي، اصول‏گرايي و كمال‏پرستي، دانشجويان و حركت‏هاي دانشجويي را به اذهاني پرسشگر، تحول‏خواه و پرخاشجو بدل مي‏كند و آنان را خواهان حقيقت و عدالت مي‏سازد .

3 . حساسيت در برابر ارزش‏ها و مقابله با ضد ارزش‏ها
ارزش، عبارت است از مطلوبيت‏ها، خواسته‏ها، علائق و جهت‏گيري‏هاي مثبت نسبت‏به چيزهايي كه ملاك‏هاي كلي رفتار هستند و اكثريت افراد جامعه روي آن وفاق دارند و به عنوان مهم‏ترين عنصر فرهنگي و اجتماعي، نقش كليدي را در هويت‏بخشي و انسجام اجتماعي به عهده دارد . علامه شهيد مطهري در اين باره مي‏فرمايد: «ارزش‏هاي انساني همه اصيل و ريشه در سرشت انسان دارند و همين ارزش‏ها عامل اصلي حركات تاريخ به شمار مي‏روند» .

جوانان، چون «سليم‏الفطره‏» و «حديث العهد بالاسلام‏» هستند، براي پذيرش سخن حق آمادگي بيشتري دارند و بيش از ساير دوره‏هاي زندگي، تحت تاثير كلام حق قرار مي‏گيرند و در مقابل مظاهري - كه از نظر فطرت انساني زشت است - مثل ظلم، زورگويي، تبعيض، بي‏عدالتي، فساد، استبداد و استكبار، تقلب، دورويي و نفاق، حساسيت منفي نشان مي‏دهند و آنها را طرد مي‏كنند .

«دانشگاه نمودار و نشان دهنده حساسيت در برابر پديده‏هاي نامطلوب است و چيزي كه از نگاه ارزشي و آرماني جوان نامطلوب باشد، بيش از همه در محيط دانشگاه نسبت‏به آن حساسيت‏به وجود مي‏آيد .» حركت‏هاي دانشجويي نيز بالطبع در برابر ارزش‏هاي فطري، حساسيت نشان مي‏دهند و در مقابله با ضد ارزش‏ها، عادات و رسوم خرافاتي، موهوم و باطل ايستادگي مي‏كنند تا ارزش‏ها را در جامعه حاكم نمايند و ضد ارزش‏ها را محكوم و مطرود سازند .

براي درك حساسيت‏ها، حاكم نمودن ارزش، طرد ضد ارزش‏ها، حركت‏هاي دانشجويي و دانشجويان بايد علم و تعهد را با هم داشته باشد و در معرفت‏آموزي، احساس مسئوليت نمايند و در احساس مسئوليت، از دانايي و آگاهي غفلت نورزند . به تعبير زيباي امام خميني (ره): «دانشگاه‏هاي سرتاسر جهان، اگر چنانچه موازين انساني را، اخلاق انساني را، آنچه كه در فطرت انسان است، [ارزش‏ها را] در كنار تعليم و تعلم قرار بدهند، يك عالم، عالم نور مي‏شود . و اگر چنانچه تخصص‏ها و علم‏ها منفصل باشد از اخلاق، منفصل باشد از تهذيب، منفصل باشد از انسان آگاه انسان متعهد، اين همه مصيبت‏هايي كه در دنيا پيدا شده است از همان متفكرين و متخصصين دانشگاه‏ها بوده، اين «مركز علم‏» هم مي‏تواند مركز تمام گرفتاري‏هاي بشر باشد و هم مي‏تواند مركز تمام ترقيات معنوي و مادي بشر باشد . علم و عمل، علم و تعهد به منزله دو بال هستند كه با هم مي‏توانند به مراتب ترقي و تعالي برسند ... اين فاجعه است كه ابزار علم در دست اشخاصي باشد كه متعهد نيستند و اخلاق اسلامي ندارند .»

آنچه مهم است و ذكر گرديد، اين است كه در كنار معرفت‏آموزي، احساس مسئوليت و در مقابل ارزش‏ها، حساسيت‏هاي معقول و منطقي همراه با دانايي و آگاهي نشان داده شود و با آگاهي، ضد ارزش‏ها را طرد نموده و به كنار زده شود .

لذا انتظاري كه از دانشجويان و جنبش دانشجويي مي‏رود اين است كه تلاش نمايند:

«ارزش‏هاي اسلامي در دانشگاه ... مورد مسابقه قرار بگيرد، اسلام در دانشگاه غريب نباشد، عمل و تعهد اسلامي يك چيز انگشت‏نما نباشد، نماز، امانت، صدق گفتار، صفا، برادري، عمل جهادي، درس خواندن از روي علاقه و صميميت، كمك به يكديگر در فراگيري، تلاش براي تعمق در معلومات و دانش‏هاي مختلف، [اقامه امر به معروف و نهي از منكر، نفرت از ظلم و ظلمت و خفقان، خروشيدن بر هر ظلم، تبعيض، بي‏عدالتي و نفاق، مبارزه با استبداد و استكبار و . . ]. رايج‏باشد .»

4 . حساسيت نسبت‏به جامعه
دانشگاه، مؤسسه‏اي علمي است، اما دانشجويان و دانشگاهيان، همانند ساير اقشار اجتماعي علاوه بر وظيفه تخصصي خود كه تحصيل و تحقيق [و توليد علم] مي‏باشد، به عنوان عضوي از جامعه انساني، در قبال سرنوشت جامعه و مناسبات اقتصادي، سياسي - اجتماعي و فرهنگي جامعه، حساسيت دارند و واكنش نشان مي‏دهند و به اين ترتيب وارد عرصه سياست مي‏شوند .

علاقه دانشجويان به سياست، متاثر از عواملي است كه برخي از آنها عنوان مي‏گردد:

- دانشگاه مظهر تحول‏خواهي، تحرك و پويايي يك جامعه است و ساختاري با تفكر انتقادي دارد .

- دانشجو طبقه پيشتاز، پيشرو، با انگيزه و با نشاط اجتماع است كه عمدتا معلول دوران جواني و روحيات خاص آن مي‏باشد .

- دانشجو خود را براي سازندگي آينده جامعه و ترسيم حركت‏هاي عمومي جامعه آماده مي‏كند .

- دانشجو عضوي از جامعه انساني است كه براي آينده خود و جامعه تلاش مي‏كند و نسبت‏به سرنوشت و آينده جامعه خويش حساس است .

- پويايي و تحول‏خواهي و نقد و تحليل مسائل جامعه دانشجويان را به حساسيت و آگاهي از مسائل جامعه و بين‏المللي مي‏كشاند .

لذا سخن ديگري نيز در اين باره مي‏توان گفت:

تفكر و تامل پيرامون وضعيت عمومي جامعه به لحاظ فرهنگي، سياسي و اقتصادي، يكي از خصوصيات عمومي دانشجويان است . تجمع بخشي از نيروهاي آگاه جامعه كه از سطح تحصيلي نسبتا بالا و روحيه كنكاش و بررسي علمي برخوردارند، وضعيت‏سياسي، اقتصادي، فرهنگي و روند مناسبات اجتماعي را در معرض نقادي دانشجو و دانشگاه قرار مي‏دهد . ذهن نقاد و حساس دانشجو، وي را به تفكر و تامل نسبت‏به مشكلات جامعه مي‏كشاند; به اين معني كه ميزان مشكلات موجود در جامعه بر ميزان شدت و يا كاهش انتقادها و اعتراض‏ها و فعاليت‏سياسي دانشجويان تاثير دارد . هر چه مشكلات اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي بيشتر باشد، ميزان اعتراض‏ها و انتقادهاي دانشجويان نيز بيشتر و راديكال‏تر خواهد بود و بر عكس، چنانچه ميزان مشكلات بزرگ در جامعه كمتر باشد، جنبش‏هاي دانشجويي نيز اصلاحات و انتقادهاي محدودتري را خواهند داشت .

امام خميني (ره) - معمار و بنيانگذار انقلاب كه ديوارها، جدايي‏ها و مرز بين گروه‏ها را از اجتماعات مردم برداشت - ديوارهايي كه فضاي عظيم و وسيع و باز را به حفره‏ها و خانه‏ها و كلبه‏هاي كوچك تبديل كرده بودند، از ميان برد و دل‏ها را با هم آشنا كرد و نيروي عظيم مردم انقلابي را به وجود آورد . وي از دانشجويان و دانشگاهيان انتظار داشت كه همچون ناظري بصير و آگاه، هوشمندانه و متعهدانه عملكردها و تصميم‏گيري‏ها را مد نظر گيرند و با نقادي دلسوزانه خطا و لغزش احتمالي را گوشزد نمايند و همچون مشاوران و كارشناساني امين، مساعدت خويش را از دست‏اندركاران و مجريان امور دريغ نكنند . همچنين در رخدادها و مراحل حساس و تعيين‏كننده‏اي همچون انتخابات، همراه با ديگر بازوان فكري جامعه، با ارائه ملاك‏ها و معيارها مردم را براي مشاركت و حضور مؤثر در سرنوشت‏خويش مدد رسانند و در جهت‏گيري‏ها و خلق بسترهاي اجتماعي - فرهنگي تسهيل‏كننده راه تحكيم مقاومت ملي و انقلابي در برابر جهان‏خواران، امت اسلام را حامي و هادي باشند و به مدد قدرت فني و دانش خويش در تشخيص و افشاي ترفندهاي دشمنان، لحظه‏اي درنگ به خود راه ندهند .

همان‏طوري كه ذكر گرديد، دانشجويان و حركت‏هاي دانشجويي بايد نقش نظارتي پويا و مسئولانه در مديريت اجرايي جامعه و رويدادهاي مسائل جامعه داشته باشند و نقص‏ها را بيان نمايند و در صورت امكان راه حل و راه‏كارهايي را در جهت رفع موانع، نقايص و كاستي‏ها ارائه نمايند و بايستي به مسائل جامعه و جهاني همراه با حضوري مسئولانه و نقادانه اهتمام نمايند و نسبت‏به مسائل پيرامون خود، بي‏اعتنا نمانند; از تحولات پيراموني خود و مشكلات مردم و مسائل فراروي جامعه فاصله نگيرند و ارتباط با مردم و حضور در مردم را حفظ نمايند و خود را جدا از جامعه ندانند; زيرا جدايي از مردم و جامعه و بي‏اعتنا به مسائل و مشكلات فرارو، منشا مشكلاتي مي‏شود كه هم مردم و هم دانشگاه از آن آسيب مي‏بيند . به سخني ديگر:

«دانشگاه‏ها - قلب تپنده جوامع - به عنوان محور كليه حركات و تحولات، هنگامي جامعه را در نيل به اهدافش ياري خواهند كرد كه به عنوان زيربنايي اساسي و مستحكم همچون ستون‏هايي باشند كه بدون اتكا به آنها، قوام جامعه ناممكن به نظر مي‏رسد . دانشگاه در هر جامعه‏اي در صورتي مفيد و مؤثر خواهد بود كه اهداف جامعه با آن كاملا هماهنگ بوده و ساختار آن با ساختارهاي مطلوب جامعه يك‏دست و هماهنگ باشد .»

مقام معظم رهبري نيز جنبش‏هاي دانشجويي و دانشجويان را بارها به حساسيت توام با آگاهي از مسائل جامعه و جهاني فرا خوانده و سياسي بودن دانشجويان را به طور اكيد خواهان و خواستار شده‏اند; چنانكه در گفتاري ارزشمند انتظارات خويش را بيان مي‏كنند:

بارها در مجامع دانشجويي گفته‏ام كه در اين نظام مردمي، دانشجويان كه طبقه پيشرو و پيشاهنگ و زبده و با نشاط پيكره اجتماع هستند، بايد در سازندگي آينده و ترسيم حركت عمومي جامعه، بيش از جاهاي ديگر نقش و اثر داشته باشند . اين تاثير، با دو عاملي كه بايد در كنار هم باشند، تحقق پيدا مي‏كند:

عامل اول، درس و علم و تحصيل است; تا نام دانشگاه و دانشجو و استاد و معلم معنا پيدا كند و اميدهايي كه براي آينده كشور ترسيم مي‏شود، پوچ و واهي و باطل نباشد .

عامل دوم، جهت فكري و سياسي و انقلابي دانشگاه است; آن چيزي كه به علم هم جان و روح و جهت‏خواهد داد . در بيانات حضرت امام (ره)، و وصيت‏نامه ايشان، به اين نكته اساسي بسيار توجه شده است . دانشگاه لاابالي و بيگانه از ارزش‏هاي ديني و بي‏تفاوتي و خونسرد نسبت‏به مفاهيم و جهت‏گيري‏هاي انقلابي، دانشگاهي كه در او نبض انقلاب نزند، دانشگاهي كه اعضايش - چه دانشجو و چه استاد - نسبت‏به حركت انقلابي ملت ايران و براي پيشاهنگي و پيشقراولي، احساس تكليف نكند و نقش درجه يك را در كار انقلاب نداشته باشد، دانشگاهي نيست كه اميدبخش و تضمين‏كننده آينده و مورد نظر امام (ره) باشد .

در گفتار ديگر مي‏فرمايند:

«در يك جامعه زنده، همه موظف به تلاش سياسي هستند . تلاش سياسي، غير از سياست‏زدگي و سياست‏بازي است . تلاش سياسي، يعني آگاه شدن از جريان كنوني جامعه و خطراتي كه آن را تهديد مي‏كند و مشخص كردن جبهه دوست و دشمن و گرفتن موضع مناسب در قبال آنها . اين فهم سياسي براي همه لازم است و به دنبالش هم هست . قدرت تحليل در يكايك دانشجويان بايد وجود داشته باشد .» (26)

«محيط سياسي يعني چه؟ يعني درس نخوانند و شعار سياسي بدهند؟! يعني زنده باد و مرده باد كنند؟! سياسي بودن يعني دانشجو از آنچه در جهان و در كشور خودش مي‏گذرد، آگاه باشد و بينش داشته باشد . اگر اين نشد، ممكن است فردي به حد اعلاي علم هم برسد، خيلي هم متدين باشد، اما دشمن او را به قيمت‏بسيار ارزاني بخرد! ...»

«[لذا] دانشجو بايستي آگاهي و فهم و درك سياسي داشته باشد; مباحث‏سياسي را بداند; آنچه در جهان مي‏گذرد، بداند . امروز جمهوري اسلامي از يك دولت مردمي - صددرصد وابسته به مردم خودش - برخوردار است . خوب; اين دولت چه كار مي‏كند؟ در مسائل سياسي دنيا، كجاي كار است؟ هدف‏هايش چيست؟ اقداماتش كدام است؟ چرا در فلان جهت‏حركت مي‏كند؟ چرا در فلان جهت ديگر حركت نمي‏كند؟ بايد اينها را بدانيد» .

اهتمام به ارتقاي فهم سياسي در نسل دانشجويي، به ويژه در جامعه انقلابي ما، ضرورتي مضاعف پيدا كرده است; زيرا در برخي از جوامع، به دليل شتاب محدود حوادث سياسي - اجتماعي، همگامي با رخدادهاي داخلي و يا خارجي، كار سخت و دشواري نيست; اما در جامعه انقلابي ايران، حوادث سياسي و اجتماعي داخلي و يا حوادث خارجي، اولا فراوان هستند و ثانيا سريع و پرشتاب رخ مي‏دهند و ثالثا پيامدها و دامنه‏اي وسيع را در برمي‏گيرند . اين ويژگي‏ها ايجاب مي‏كند كه تمامي شهروندان اين مرز و بوم و به ويژه قشر تحصيل‏كرده و مؤثر در بنيادسازي جامعه، در چند و چون حوادث قرار گيرد و از آبشخور و مصب وقايع اطلاع روشني بيابد و در ابهام و خلا زيست نكند .

«اين مهم ايجاب مي‏كند كه دانشجوي مسلمان، در جريان دقيق رخدادها و پشت صحنه‏هاي آن در داخل و خارج از كشور باشد و تا مرز مسائل امنيتي و منافع ملي، بدون سانسور و قبض حقايق، از چيستي و چرايي وقايع و تصميم‏گيري‏ها اطلاع پيدا كند تا به واسطه ابهام، دچار مسئله دروني و يا بي‏تفاوتي نشود» .

5 . صدق و صفا و خلوص

«در حركت دانشجويي، كلك، تقلب، حيله و شيوه‏هاي غيرانساني كه معمولا در محيطهاي رايج زندگي به كار مي‏رود، كمرنگ است و يا به طور طبيعي نيست . در محيط معمولي زندگي، در محيط سياست، در محيط تجارت، در محيط بده بستان‏هاي اجتماعي، هر كسي هر حرفي كه مي‏زند مواظب است‏ببيند از اين حرف، چه گيرش مي‏آيد و چه از دست مي‏دهد; ... اما در محيط حركت دانشجويي، نه; حرف را براي خوب بودنش، براي درست‏بودنش براي جاذبه داشتنش، براي خود و براي حقيقت‏بيان مي‏كنند و تعقيب مي‏كنند» . اين رنگ غالب در حركت‏هاي دانشجويي - نه همه حركت‏ها و محيطهاي دانشجويي - است .

نفاق و دورويي، تلون مزاج، خودخواهي و حسادت‏هاي سياسي و گروهي، سياه‏نمايي‏ها، لاابالي‏گري و اموري از اين قبيل، آفت احزاب و تشكلات و گروه‏هاي فعال سياسي - اجتماعي در جامعه ما بوده و هست كه متاسفانه هنوز گريبان تشكل‏هاي سياسي و برخي نخبگان سياسي - اجتماعي ما را گرفته است و مانع از ره پيدا كردن آنها به حقايق جامعه مي‏شود و گاهي آن حقايق متعالي و والا را كتمان مي‏نمايد .

«خوشبختانه عنصر صداقت، صراحت و شفافيت، در نسل دانشجو كمياب نيست . به واسطه اقتضاي سني و تكاپوي جواني، اين نسل از صداقت و خلوص مناسب برخوردار بوده و هست; هر چند اين خلوص و صداقت در اثر برخورد با سياست‏بازان بيرون دانشگاهي و يا گروه‏هاي سايه، در مواردي كم‏رنگ شده و يا به استخدام سياست‏بازان حرفه‏اي درآمده است‏» .

در نقطه مقابل، جنبش دانشجويي بايد با مدرك‏گرايي، تعلقات دنيوي، مصلحت پرستي، مال پرستي و شهرت‏طلبي، كسب عيش زودگذر زندگي، روحيه حق گريزي و حق ستيزي به شدت پرهيز و احساس خطر نمايد .

دو عامل مهم و سازنده‏اي كه به صدق، صفا و خلوص حركت‏هاي دانشجويي مي‏افزايد، كمي تعلقات دنيوي و روحيه حق‏پذيري و ترويج و توسعه و ترويج فرهنگ ايثار و شهادت است; فرهنگي كه توان مقابله با تهديدات زورگويان را دارد و مي‏تواند ريشه‏هاي وابستگي را بخشكاند; دنيازدگي را از جان و دل انسان بزدايد و ترس، مصلحت‏پرستي و ذلت را به كناري نهد . چه زيبا گفته جلال آل قلم، روشنفكر گرانقدر . جلال آل احمد:

دو دسته به قلمرو روشنفكري در نمي‏آيند:

1 . گرفتاران تن و شكم;

2 . گرفتاران تعصب و تعبد .

6 . آزادي از وابستگي‏هاي حزبي، سياسي و ...
«حسن محيط جوانانه دانشگاه، اين است كه اگر اطلاعات كافي و درست و تحليل‏هاي منطقي سياسي عرضه شود، چون در اين محيط، اغراض و اهواي سياسي ريشه ندوانده و راه ايمان سالم سياسي (و حق‏پذيري و عدالت‏خواهي) را مسدود نكرده است، لذا اطلاعات مناسب، به سرعت‏به عمل صحيح سياسي تبديل خواهد شد . اين نكته، دقيقا يكي از تفاوت‏هاي جدي محيطهاي سياسي محض، با محيط دانشجويي است . در نسل دانشجو، كمبود اطلاعات و منابع درست تحليل، سرچشمه اصلي خطاها و انحراف‏هاي سياسي است; اما در نسل سياستمدار كهنه‏كار، موانع عمده در قدرت‏طلبي‏ها، خودخواهي‏ها، حسادت‏هاي سياسي و . .. است . در نتيجه نسل نخست، به سرعت‏با تمهيدات درست در جهت اطلاع‏رساني صحيح به حقانيت‏حقيقت مؤمن خواهند شد و در برابر آن سرتسليم فرود خواهند آورد و نادرستي باطل را خواهند ديد و از پيروي آن سر خواهند پيچيد» .

دانشجوي تحول‏جو و پرسشگر - كه زهر چه رنگ تعلق پذيرد، آزاد است وبا معيارها و آرمان‏هاي متعالي آشنا شده - با تفكر و تامل روي پديده‏ها و مسائل گوناگون جامعه، ملاحظه شخص، گروه و حزب و ... را نمي‏كند و با توجه به روحيه حق‏پذيري و عدالت‏طلبي، حقيقت را فداي مصلحت نمي‏كند و قيود و بندهايي را كه وابستگي‏هاي حزبي، سياسي و قومي بر پاي انديشه و دست آرمان‏هاي والايش مي‏نهند، نمي‏پذيرد .

لذا در مجموعه حركت دانشجويي از مصلحت‏گرايي و مصلحت‏انديشي و تقيداتي كه معمولا مجموعه‏هاي گوناگون سياسي و غيرسياسي براي اعضايشان فراهم مي‏كنند، خبري نيست و نبايد هم باشد .

7 . مبتني نبودن بر اشخاص
حركت‏هاي دانشجويي، بيش از آنكه به شخص دانشجو تكيه نمايد، به قشر آگاه دانشجو و فرهنگ دانشگاهي تكيه مي‏كند . اين حركت‏ها متعلق به فضا و مجموعه دانشجويي است; يعني حركت دانشجويي يك دانشگاه، امروز هم هست، ده سال پيش هم بوده و ده سال بعد هم خواهد بود; اما نه ده سال پيش دانشجوي x بود و نه ده سال بعد دانشجوي X در آن دانشگاه حضور دارد . اما اين حركت همچنان وجود دارد .

اين مسئله از آنجا اهميت پيدا مي‏كند كه اگر جنبش دانشجويي، نقش ارتجاعي و منفي داشته باشد و در خلاف خواست مردم و جامعه حركت نمايد، عده‏اي ديگر از دانشجويان فعال در صحنه‏هاي اجتماع و سياست مسير آن را تغيير مي‏دهند و براي تحقق آرمان‏هاي متعالي و منافع ملي جامعه اهتمام مي‏ورزند; چرا كه جنبش دانشجويي متكي به افراد خاص و اشخاص نيست; همانند انقلاب اسلامي كه بايستي پيوسته مواظب زايش‏هاي طبيعي و غيرطبيتي آن باشيم و از ريزش‏هاي انقلابيون سابق هراسي به دل‏خويش راه ندهيم . اين نكته مهم و اساسي در گفتاري از مقام معظم رهبري چنين آمده است:

«به نظر من، يكي از مهم‏ترين حرف‏هاي امام بزرگوار اين بود كه مي‏فرمود: اين نظام، وابسته به من و زيد و عمرو نيست . او مي‏گفت كه اين نظام، متكي به من نيست; من هم كه نباشم، اين نظام و اين ملت هستند ... وقتي نسبت‏به امام، اين طور باشد، نسبت‏به همه اشخاص، اين طوري است .»

«اين نظام، متكي به اشخاص نيست; متكي به حقايق و متكي به آحاد ملت و متكي به آن معنويتي است كه در ميان اين ملت وجود دارد و لطف خدا را جلب كرده است . تا وقتي اين ملت، با همين ايمان و با همين اخلاص و با همين صفا پيش مي‏رود و حركت و مبارزه مي‏كند، هر كسي در اين دنيا و در اين نظام باشد يا نباشد، لطف خداي متعال شامل اين نظام است و اين نظام، همان قدرت و نشاط و حضور و توانايي فوق‏العاده را دارد و خواهد داشت .

8 . حاكميت تلفيق منطق و انديشه با احساسات و غيرت
خصوصيت ديگر حركت‏هاي دانشجويي و پديده ذاتي محيط دانشگاه، اين است كه فقط بر اين حركت و اين محيط احساسات تعلق نمي‏كند; بلكه منطق و تفكر و بينش و تحصيل و ميل به فهميدن و تدقيق هم در آن وجود دارد . ضمن اينكه غيرت و تعصب هست، آگاهي و ژرف انديشي و تحول‏جويي نيز وجود دارد; البته شدت و ضعيف دارد; گاهي كم و گاهي زياد . يا به سخني ديگر «دانشجويان به عنوان يك مجموعه روشنفكر و آگاه در كنار احساسات، بر اساس فكر، عقل و علم تصميم مي‏گيرند» .

مقام معظم رهبري در گفتاري ارزشمند، دانشجويان و حركت‏هاي دانشجويي را به اين نكته رهنمون مي‏سازند كه در كنار معرفت آموزي و انديشيدن، احساس مسئوليت نمايند و احساس بدون دانايي و منطق را مضر عنوان مي‏كنند و مي‏فرمايد:

«... در كنار معرفت آموزي، شور و عشق ناشي از احساس مسئوليت هم لازم است; شور و عشقي كه يك انسان آگاه و با معرفت را بي‏تاب مي‏كند و به سمت ماموريت صحيح خود و پيمودن صراط مستقيم به حركت در مي‏آورد . از اين شور و توجه و عشق به ماموريت و مسئوليت غافل نشويم . در كنار دانايي، اين احساس بايد وجود داشته باشد .»

«البته احساس بدون دانايي مضر است و به افراط و تفريط و كارهاي بي‏قاعده و بي‏رويه كشيده خواهد شد . دانايي بدون شور و احساس و نشاط هم هيچ كارايي ندارد; مثل سرمايه راكدي است كه از آن هيچ استفاده‏اي نمي‏شود . اگر بخواهيم سرمايه دانايي معرفت و آگاهي و شناخت‏به كار بيفتد، و در خدمت هدف‏هاي والا قرار بگيرد، بايد با همان شور و احساس مسئوليت همراه شود . اين دو بال مي‏توانند انسان را پرواز دهند و به اوج برسانند» .

رفتار جوانان و جنبش دانشجويي با غيرت و تعصب، تلاش و مجاهده، احساس مسئوليت و آگاهي و ... است كه مي‏تواند مملكت را در جهت‏شكوفايي و پيشرفت‏سوق دهد . رهبر معظم انقلاب در زمينه شكوفايي تمدن اسلام و پيشرفت جامعه اسلامي معتقدند كه تعصب ملي را بايد در ميان دانشجويان برانگيخت و در گفتاري مي‏فرمايد:

«بايد تعصب ملي را در دانشجو برانگيزانيد . بر خلاف آنچه در ذهن‏ها مي‏افتد، تعصب يك معناي هميشه منفي و بد نيست . برخي تعصب‏ها لازم است; يعني بدون آن تعصب‏ها انسان ول است و مثل غبارهاي سبك و بي‏وزن در هوا حركت مي‏كند . پايبندي‏هايي براي شخصيت و هويت انسان لازم است; حال اين انسان هر كه مي‏خواهد باشد - عالم باشد، صنعتگر باشد، هر فعاليتي داشته باشد - بالاخره پايبندي‏اي لازم دارد» .

پايان سخن اينكه:
«وقتي جوان مملكت هوشيارانه، با تدبير، با حلم، با توجه به موقعيت‏ها حرف بزند و تصميم بگيرد و عمل بكند، كشور گلستان خواهد شد ...»
.....................................................................................
جمعه 15 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 160]