ترس مثبت...

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: خشیت نه تنها مشکل روانی نیست، بلکه مورد توصیه آیات و روایات می‏باشد . ترس مختص به قشر خاص یا سن خاصی نیست و کم و بیش افراد جامعه با آن دست‏به گریبان هستند و از آن رنج می‏برند .مراحل ترسترس در وجود انسان مراحلی دارد . افراد در سنین مختلف به یک میزان و از موارد خاصی نمی‏ترسند . کودک تا سن سه سالگی، از مسائل خاصی می‏ترسد که شامل، ترس از تنهایی، جدایی از پدر و مادر، گریه دیگران، سر و صدا و ... می‏باشد . از سن چهار تا هفت‏سالگی، کودک معمولا از حیوان، آب، خون، فضای بسته، دکتر و ... می‏ترسد . از سن هفت‏سالگی تا نوجوانی، کودک از محیط مدرسه، دوست و همکلاسی و معلم و ... وحشت دارد و این ترس به خاطر جدایی کودک از محیط خانوادگی است . در نوجوانی، ترس‏ها فرق می‏کند . نوجوان‏ها معمولا از آبرو می‏ترسند و وحشت دارند که آبرویشان برود و شخصیتشان خرد شود . آن‏ها از انتقاد وحشت دارند و لذا از امتحان می‏ترسند و گاه در جلسه امتحان حالشان به هم می‏خورد; زیرا می‏ترسند نمره بد بیاورند، همچنین از حسابرسی می‏ترسند و وحشت دارند .از نصیحت کردن دیگران دوری می‏کنند; زیرا می‏ترسند از آن‏ها انتقاد شود و یا برخوردی از طرف ناصح صورت بگیرد که آبروی آن‏ها را برده و شخصیت آن‏ها را زیر سؤال ببرد .بسیاری از نوجوان‏ها از مرگ می‏ترسند، از حسابرسی قیامت وحشت دارند و از حوادث می‏ترسند . در جوانی و بزرگسالی، ترس از مسائل دیگری است . بسیاری از افراد در این سنین، از امراض می‏ترسند، مخصوصا آن‏ها که از نظر روحی ضعف داشته باشند . و نیز از مشکلات می‏ترسند، از شکست‏ها وحشت دارند، از کارهایی که احتمال شکست در آن باشد، روی گردان هستند . در سنین بالاتر ترس از مرگ، از آینده و فرجام در دنیا بسیاری از افراد را رنج می‏دهد، پس ترس در سنین مختلف مراحلی دارد .ترس مثبتترس همیشه جنبه منفی ندارد، بلکه یک ترس ارزشی در مکتب اسلام مطرح است که اسلام انسان‏ها را به اینگونه ترس تشویق و ترغیب کرده است . ترس مثبت، از آن جهت اهمیت دارد و بحثی قابل اجراست که آثار دنیوی و اخروی فراوانی برای انسان به همراه دارد . این ترس نه تنها باعث رکود و سقوط انسان نمی‏شود، بلکه عامل رشد در بعد معنوی، مادی و دنیوی انسان به شمار می‏رود . این جاست که اسلام نسبت‏به ترس مثبت تاکید دارد و آن را یک صفت ارزشی می‏شمارد و عقیده دارد که اگر انسان ترس مثبت را در خود تقویت کند، ترس منفی در او راه پیدا نخواهد کرد و به کمال و ارزش معنوی نیز دست پیدا خواهد کرد .انواع ترس مثبتترس مثبت دارای عوامل متعددی است و ممکن است هر کدام از این عوامل موجب بروز ترس در برخی از افراد باشد . این ترس‏ها از آن جا مثبت است که عامل رشد برای انسان به شمار می‏رود و انسان از این ترس به مقامات، کمالات و ارزش‏های الهی و انسانی، دست پیدا می‏کند . از این رو، از آن به عنوان ترس مثبت و مورد تاکید یاد می‏شود و به کسی که این ترس را داشته باشد، انسان ترسو اطلاق نمی‏شود، بلکه این ترس زمینه نفی ترس‏های بیهوده و نابه جا است .۱)ترس از خداوندبالاترین مرحله ترس مثبت، ترس از خداوند است . یعنی آن که انسان از خداوند بترسد، از مقام او خوف داشته باشد و این‏ترس او را از گناهان باز دارد و به سوی کمال انسانی رهنمون شود . در قرآن، آیات فراوانی پیرامون ترس از خداوند وجود دارد که خداوند مردم را به ترس از خود ترغیب کرده است .در سوره مائده، آیه 44 می‏فرماید: «... فلا تخشوا الناس و اخشون ...» ; باید از مردم نترسید و از من بترسید . نشانه ایمان در انسان، این است که از خداوند بترسد . هر چه ملاک‏های ایمان در اعضاء و جوارح انسان قویتر باشد، ترسش از خداوند بیشتر است . حضرت علی ( علیه‏السلام) می‏فرماید: «از خدا طوری بترس که گویا از او هیچ اطاعت و فرمانبرداری نکرده‏ای و آن گونه به او امیدوار باش که گویا هیچ معصیت نکرده‏ای .»امام صادق ( علیه‏السلام) می‏فرماید: «کسی که از خدا بترسد، همه چیز از او می‏ترسد .» از این روایت استفاده می‏شود که ترس از خداوند، به انسان ابهت و قداست و ارزشی عنایت می‏کند که دیگر موجودات، تحت تاثیر او قرار می‏گیرند . چنانکه در حالات ائمه ( علیهم‏السلام) در تاریخ، داستان‏های زیادی در همین مورد آمده است که حتی حیوانات وحشی از آنان می ترسیدند و در مقابل آن‏ها رام می‏شدند . همه موجودات عالم از ذات مقدس حضرت احدیت پیروی و اطاعت می‏کنند . اما اگر کسی از خدا نترسد، از همه چیز خواهد ترسید و این مطلب دنباله روایت امام صادق ( علیه‏السلام) بیان شده است: «کسی که از خدا نترسد، از همه چیز می‏ترسد .»2) ترس از گناهانیکی از انواع ترس مثبت، ترس از گناهان و ترس از عقوبت و کیفر اعمال است . این ترس، سیره ابنیاء و ائمه ( علیهم‏السلام) و بزرگان دین بوده است و ترس از گناهان همواره منشا اعمال صالح و نیک در انسان‏ها بشمار می‏رود . امام صادق ( علیه‏السلام) می‏فرمایند: شخص با ایمان گرفتار دو گونه ترس است: یک ترس مربوط به گناهی است که کرده و نمی‏داند که خدا با او چه می‏کند؟ آیا او را عفو می‏کند؟ یا او را عذاب می‏نماید؟ ترس دوم مربوط به عمری است که در پیش دارد که چه مهلکه‏هایی را ممکن است کسب کند؟ ممکن است در آینده مرتکب گناه و کفر شود، پس او صبح نمی‏کند، مگر این که ترسیده است (همیشه در حال ترس است) و او را به جز ترس از خدا و عذابش اصلاح نمی‏کند .زمینه گناهبرای انسان زمینه‏های گناه فراوان است، از جمله آثار ترس از گناهان این است که انسان عامل گناه را بشناسد و با آن مبارزه کند . مهمترین عامل، شیطان است که قسم یاد کرده است که انسان را از راه راست‏باز دارد . قرآن می‏فرماید: شیطان گفت: «خدایا! قسم به عزت و جلال تو که تمامی مردمان را گمراه می‏سازم; مگر بندگان خالصت را .» شیطان راه‏های گمراه کننده فراوانی پیش پای انسان می‏گذارد تا به هر صورت ممکن، او را بوسیله ارتکاب به گناه از خداوند دور سازد و برای هر کس به اندازه ایمانی که دارد، دام مخصوص نهاده است .3) ترس از اولیای الهیگرچه این ترس در مرحله پایین‏تری از ترس خداوند قرار دارد، اما اگر این ترس هم مانع گناه و زمینه کمال در انسان شود، ترس مثبت و پسندیده‏ای است; برای آن که این ترس نیز زمینه ترس از خدا را فراهم می‏کند . برخی افراد به احترام اولیای الهی و ائمه ( علیهم‏السلام)، در شهادت و ایام منصوب به این حضرات گناه نمی‏کنند . این مساله در محاکم قضایی هم مطرح است که در ایام سوگواری و عزای ائمه ( علیهم‏السلام)، مثل ایام محرم و صفر و ماه مبارک رمضان، آمار جنایات بسیار کاهش می‏یابد .از آن جا که ترس از ائمه ( علیهم‏السلام)، زمینه ساز ترک گناه است، ترسی ارزشمند و کمال آفرین است و به جاست که انسان این ترس را در خود تقویت کند .4) ترس از قانونیکی از ترس‏های مفید، که موجب جلوگیری از ارتکاب جرم می‏شود، ترس از قانون الهی است . در قانون اسلام و حکومت اسلامی، ارتکاب بعضی از گناهان، حدود الهیه و شرعی دارند . به طور مثال: زنا، تعزیر، سنگسار و حد را به دنبال دارد . دزدی، بریدن دست، زندان و تعزیر را در پی دارد . و آدمکشی، دیه، اجرای قصاص و اعدام و زندان را در پی دارد و همین طور سایر گناهانی که در هر جامعه ممکن است‏به وقوع بپیوندد . قانون اسلام برای جلوگیری از جرائم، مجازات‏هایی را در نظر گرفته است . برخی افراد به خاطر ترس از مجازات و محدودیت‏های قانونی، از ارتکاب جرم دوری می‏کنند . این ترس گرچه در مقابل ترس از خداوند در درجه پایینی است، اما چون محرکی برای ترک گناه و رشد و کمال است، ترس مثبت‏به شمار می‏رود . در نهایت، این ترس، انسان را به تعبد و پیروی از دستورات الهی می‏رساند .5) ترس از افراد متشخصیکی از ترس‏های مثبت، ترس از اولیا مربیان، مسؤولین اداره، مامورین راهنمایی و رانندگی، مدیر کل، وزیر یا وکیل، مسؤولین شهر و استان می‏باشد . معمولا در حضور این افراد متشخص، عوام سعی دارند خلاف نکنند . هر فردی به تناسب برخوردی که با افراد بالا دارد، سعی می‏کند در حضور آن‏ها مرتکب خلاف نشود .انگیزه این ترس، به خاطر ترس از جریمه شدن، مجازات شدن، توبیخ شدن، ترس از آبروریزی و زیر سؤال رفتن و ترس از عکس العمل و رفتارهای تند این افراد می‏باشد . گرچه این ترس در درجه پایینی است، اما چون انسان را از کار خلاف هر چند در مدت کوتاه باز می‏دارد، ترس مثبتی است . انسان در این گونه موارد، مجبور می‏شود و برای او توفیق اجباری پیش می‏آید که گناه نکند و در نهایت، سبب می‏شود آمادگی پیدا کند که کارهای خوب را فقط برای خدا انجام دهد و کارهای بد را برای خدا ترک کند; گرچه مامور ظاهری در بین نباشد و از مردم کسی او را نبیند . مهم انگیزه ترک کارهای خلاف به هر عنوان است .6) ترس از انحرافاگر انسان احتمال می‏دهد که فضای آلوده او را منحرف می‏کند، خوب است که بترسد و خود را به فضای آلوده نرساند، و همیشه در فضاهای پاک باشد و از افراد آلوده دوری گزیند . اگر می‏تواند با میکروب و ویروس‏های جسمی و روحی و معنوی مقابله و مبارزه کند، این کار را انجام دهد، اما اگر ضعیف است و قدرت مقابله ندارد، حداقل خود را از مفاسد دور نگه دارد .7) ترس در خلوت‏هادر آن جایی که هیچ کس شاهد و ناظر بر اعمال انسان نیست و عامل کنترل مادی وجود ندارد، این ترس مورد تایید خداوند است . در سوره ملک، آیه 12 آمده است: همانا آن‏ها که از خدای خود در پنهان می‏ترسند، آن‏ها را آمرزش و پاداش بزرگ خواهد بود .بیان شد که گاهی ترس از مربی، اولیا، مامورین قانون و افراد متشخص، عامل کنترل کننده است، اما همه این‏ها ترس مقطعی است و بسیاری از افراد در مواقعی که مامور کنترل نباشد، دچار لغزش و انحراف می‏شوند .بر این اساس، تقویت انگیزه و ایمان در افراد مؤمن و معتقد به امور معنوی، لازم و ضروری است . از نظر دین مقدس اسلام، انسان هر عملی را انجام دهد، از طریق مراقبین مختلفی کنترل می‏شود و در روز حسابرسی اعمال در قیامت، انسان همه اعمال نیک و بد خود را در کنار خویش خواهد داشت . پس لازم نیست که حتما عامل کنترل مادی مانع خلاف‏کاری انسان شود، بلکه ایمان به عاملین کنترل الهی، بر انسان لازم می‏گرداند که حتی در خلوت هم گناه نکند و از ارتکاب گناه بترسد .

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 146]