نقش دين در توسعه

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نقش دين در توسعه
سخنراني آيت الله محمدجواد فاضل لنكراني در دومين سمپوزيوم بين المللي ايران توسعه يافته (87 8 26 )
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله رب العالمين
« هوالذي ارسل رسوله بالهدي و دين الحق ليظهره علي الدين كله ولو كره المشركون »
صحبت هاي جامعي را حضرت آيت الله جناب آقاي هاشمي رفسنجاني و نكات بديع و واژه هاي كليدي مهمي را برادر ارزشمندمان جناب آقاي رضايي بيان كردند.
در اين مجلس مهم كه اهل فكر و تدبير و كساني كه دنبال تكامل و سعادت ايران هستند و به يك ايران بسيار گسترده و وسيع مي انديشند اجازه بفرماييد از زاويه ي ديني نكاتي را خدمت شما عرض كنم .
مساله ي توسعه يك امر عقلي است انسان عاقل نمي تواند به توسعه نيانديشد. عقل با ملاكاتي كه دارد انسان را هميشه وادار مي كند به حركت رو به جلو به تدبير و برنامه ريزي براي آينده . عقل سالم نه تنها انسان را به تدبير در دايره ي امور شخصي و جامعه خود بلكه به تدبير جهاني وادار مي كند. خداوند تبارك و تعالي كه مظهر عقل و منبع افاضه اين عقول جزئيه به كل بشر است از آن ابتدا كه انبيا را فرستاد براي همين بود كه سلسله ي انبيا به صورت حلقه هايي به هم پيوسته موجب تكامل آينده شود. در طول تاريخ دستورات الهي بر حسب ظرفيت فكر بشر نازل شد و اين آيه اي كه قرائت كردم يك بنا و سنت اصلي خداوند است كه روزي دين را با همه ي ابعادش با همه ي جامعيتش با همه ي زيبايي هايش و با همه ي هنرهايش در جامعه آشكار خواهد كرد. يعني در سلسله ي حركت جهاني انتهاي جهان زماني است كه دين به صورت كامل در جامعه ي بشري اجرا شود. كساني كه به دنبال توسعه هستند بدانند نفس عقل انسان را وادار مي كند كه در انديشه ي توسعه باشد اصلا اين فكر فكر بسيار مردودي است كه انسان بگويد من بر حسب نياز زمان خودم كار مي كنم يا بر حسب احتياج خانواده ي خود تلاش مي كنم . كلا انسان در قاموس عقل بازنشستگي فكري ندارد. او دائما بايد در حال تلاش و فكر باشد حتي در روزهاي آخر و لحظات آخر عمر خود چنانچه فكري را ارائه كند يا علمي را تقويت كند يا چرخه اقتصادي را به حركت در بياورد حتي اگر معامله اي را انجام دهد اين از نظر منطق عقل و منطق دين بسيار مقبول است . ما بايد در جامعه ي خود ديگر اجازه ندهيم اين طرز فكر تكرار شود كه انسان فقط بايد براي خودش و نسل موجود كار كند و نسل هاي آينده خودشان مي دانند و شرايط خودشان . در همه ي ابعاد ما نسبت به اين مساله مسووليت داريم . اكنون ببينيم نقش دين در توسعه چيست در كتاب كافي شريف مرحوم كليني اين حديث را از امام هشتم (عليه السلام ) نقل فرموده است كه : « صاحب النعمه يجب عليه التوسعه من عياله » ; چنانچه كسي از يك نعمتي برخوردار شد خواه نعمت علمي باشد يا مالي اين فرد بايد نسبت به افرادي كه تحت سرپرستي او هستند آن را توسعه بدهد حال اگر در زندگي شخصي و فردي چنين مساله اي مطرح شود به طريق اولي حاكم اسلامي و حكومت اسلامي كه سرپرستي همه ي مردم را برعهده دارد بايد به فكر رفاه جامعه و به فكر توسعه باشد. اصلا مفهوم توسعه يك مفهومي است آميخته با دين ما. برخي از اين افكار غلط كه متاسفانه در همين زمان ما رواج يافته و توسعه را در مقابل عدالت مي گيرند يا توسعه را در مقابل حتي زهد و تقوي و امثال آن قرار مي دهند اينها بي خبر از مباني اصيل ديني هستند. مي بينيم در روايات ما اين مفهوم به روشني آمده است اصلا اعتقاد ما بر اين است كه توسعه آميخته با دين است و دين بدون توسعه امكان ندارد. ما اگر به واژه هاي ديني مراجعه كنيم مي يابيم كه اسلام در همه ي ابعاد به اين مساله توجه كرده است . در بعد علم و دانايي ملاحظه فرماييد كدام دين است كه اين مقدار به علم بها بدهد و مردم را ترغيب به علم كند. حتي در آن لحظه آخر حيات انسان با روشن شدن يك مساله ي علمي ممكن است همه ي زندگي انسان عوض شود. ديني كه به علم ترغيب مي كند ديني كه انسان را به تفكر تعقل تدبر در آفرينش دعوت مي كند. اين نظر به سماوات و ارضين كه در قرآن آمده نه براي اين است كه انسان فقط و فقط پي به قدرت خدا و وجود او ببرد بلكه براي اين است كه انسان پي ببرد عالم همه مسخر بشر است و بايد اين سوال را از بشر پيشرفته امروز پرسيد كه با اين همه توسعه و پيشرفت مسخر بودن عالم چند درصد محقق شده آيا ما نبايد به اين سمت پيش برويم كه به آنچه خداوند فرموده جامه ي عمل بپوشانيم بنابراين توسعه هم يك امر عقلي و هم ديني است برنامه ريزي براي تكامل و رفاه زندگي يك امري ديني است . و از آن طرف دنياي امروز كه از چند دهه ي قبل به سمت توسعه رفته است چون حركتش منهاي دين بود امروز مواجه با بحران هاي شديد شده است . بحران اخلاقي كه چندين دهه است بدتر از اين بحران هاي اقتصادي گريبان غرب و دنياي غرب را گرفته اين بحران هاي سياسي تجاوزها ستم ها تعدي ها همه معلول آن است كه دين را در توسعه ي خودشان دخيل نكردند. بنده عرضم خدمت شما سروران و بزرگان كه امروز به آينده ي ايران فكر مي كنيد اين است كه نسبت به مساله ي دين بايد توجه كامل بشود. اگر ما فكر كنيم اينها ربطي به مسائل ديني ندارد نتيجه و سرانجام ما همان خواهد شد كه امروز داريم در دنيا مشاهده مي كنيم . در اينجا اشاره اي كنم به نقش حوزه هاي علميه در سند چشم انداز ولو اينكه فرمودند اين سند چند سطري كه ظاهرا هشت محور در يك صفحه است قفسه اي از مباني و عقبه اي از مطالعات را پشت سر خود دارد كه حقا هم همين طور است و اين سند از افتخارات اين نظام است . اما به نظر ما در اين سند نقش حوزه هاي علميه و تاثيري كه حوزه هاي علميه مي توانند در اين مقطع و شرايط حساس ملت ايران بگذارند درست مورد توجه قرار نگرفته است . شما امروز مسائل اقتصادي فراواني را پيش رو داريد شكل هاي مختلفي از مسائل اقتصادي وجود دارد درون مردم و حكومت ما كه يك حكومت صددرصد ديني است آيا مي توانيم اين مسائل و مدل هاي اقتصادي را بدون آنكه ببينيم پايه هاي ديني دارند يا نه بياوريم داخل جامعه و اسمش را بگذاريم توسعه يا اينكه نه ما واقعا بايد براي انطباق اين امور با احكام شرع با حوزه هاي علميه مرتبط باشيم . ارتباط مراكز استراتژيك نظام با حوزه در مسائل فكري بسيار كم است در مسائل پزشكي امروز مواجه با دنيايي از سوالات هستيم اين توسعه ي پزشكي كه امروز يك نمود آن در استفاده ي اعضا و جوارح از كسي است كه دچار مرگ مغزي شده يا مسائل فراوان ديگر. اين امور بدون ارتباط با حوزه هاي علميه حل نمي شود حوزه هاي علميه امروز سرمايه هاي قوي براي اين سند چشم انداز و براي نظام مقدس جمهوري اسلامي ما است و مسوولين بايد نسبت به اين معنا توجه كنند. امروز در حوزه هاي علميه علاوه بر آن حيات علمي گسترده اي كه خود حوزه دارد مراكز تخصصي و فوق تخصصي بسيار عميقي بوجود آمده است شما مي بينيد دنياي امروز با مساله ي شبيه سازي مواجه شده است شبيه سازي مساله اي است هم علمي هم سياسي هم پزشكي و ابعاد مختلفي دارد. مراجعه كنيد به محققين و فضلاي بزرگي كه امروز در حوزه ي علميه قم حضور دارند. من به جرات مي توانم بگويم كه بهترين و عميق ترين تحقيقات را در مساله ي شبيه سازي فقهاي شيعه ي زمان ما انجام داده اند. شايد اگر به مذاهب ديگر مراجعه كنيد فقط مواجه شويد با يك نتيجه با يك حكم حرمت اما تشيع اينچنين نيست . در حوزه ي ما واقعا نسبت به اين مساله كارهاي عميقي صورت گرفته كتاب هاي عميقي نوشته شده است مسوولين صنعت گران دانشگاهيان و همه ي كساني كه دنبال ايده ي جديدي هستند. عرض بنده اين است كه اول آن ايده را ببينند از بعد ديني و از منظر فقهي چگونه مي تواند تجلي پيدا كند سپس با توجه به آن بيايند اين ايده را در جامعه مطرح كنند. خصوصا مساله ي نقشه ي جامع علمي كه اين روزها بعد از اين سند چشم انداز مطرح مي شود كه حالا من خبر ندارم آيا به اين بعد توجه شده يا نه .

در خاتمه مي خواهم اين نكته را عرض كنم كه چند سال است كه از ابلاغ اين سند چشم انداز گذشته است . مجموعه ي كشور بحمدالله با درايت هاي مسوولين و با رهبري هاي خردمندانه ي رهبر معظم انقلاب پيش مي رود حال از اين سند چشم انداز چه مقدارش محقق شده است ما جواب درستي براي آن پيدا نكرديم . در اين سند چشم انداز مساله ي كرامت انساني و مسائل اخلاقي يكي از محورهاي بسيار مهم است آيا در اين چند ساله ي اخير ما توانستيم نسبت به اين نكته رشد داشته باشيم يا آنكه متاسفانه نتوانستيم به آن جامه ي عمل بپوشانيم . من اكثر جلد اول اين كتاب سمپوزيوم را مطالعه كردم اما ديدم بيشتر مطالب و محورها حول مسائل اقتصادي بود و به مسائل ديني مسائل اخلاقي و به اين مسائل كه زيربناي مسائل اقتصادي است آن طوري كه بايد و شايد توجه نشده و باز تاكيد مي كنم شرط مهم تحقق اين سند چشم انداز بها دادن به نخبه هاي علمي و اقتصادي و ديني كشور است كه ما متاسفانه مواجه هستيم با اين كه هنوز اخبار و رسانه هاي ما گاهي اوقات مساله ي فرار مغزها يا سرمايه هاي عمومي را مطرح مي كنند. بدون جذب نخبگان و بدون توجه به افكار نخبگان چه نخبگان علمي چه ديني و چه اقتصادي چنين عملي و چنين مطلبي قابل پياده شدن نيست بنده نكات ديگري هم دارم منتها عرض كردم حالم خيلي مساعد نيست و همين مقدار كه مصدع شدم و شما استماع فرموديد تشكر مي كنم و مجددا از همه ي مسوولين و دست اندركاران اين سمپوزيوم تشكر و سپاس دارم .
برخي كه توسعه را در مقابل عدالت يا حتي زهد و تقوا و امثال اينها قرار مي دهند از مباني اصيل ديني بي خبرند
اسلام در همه ي ابعاد به توسعه توجه كرده است
توسعه كه برنامه ريزي براي تكامل و رفاه است هم يك امر عقلي است و هم ديني است
غرب كه دچار بحران شده به اين دليل است كه دين را در توسعه دخيل نكرده است
در نظام جمهوري اسلامي برنامه ريزي هاي توسعه بايد با حوزه هاي علميه بيشتر مرتبط باشد
حوزه هاي علميه اكنون از مراكز تخصصي و فوق تخصصي بسيار عميقي برخوردارند كه مي توانند پاسخگوي نيازها در همه زمينه ها باشند
در سند چشم انداز مسائل اخلاقي و كرامت انساني يكي از محورهاي مهم است در اين چند سال كه از ابلاغ اين سند گذشته در اين زمينه چقدر توانسته ايم رشد داشته باشيم
چهارشنبه 13 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 227]