ادبِ موزه.دوزی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

کسب.نامه نعلین.دوزی سرشار از آداب و ادبِ کاسبی است؛ دین.داری به.هنگام کاردنیا. هر وصله.ای با ذکری همراه است و هر کوکی دعایی دارد.

کسب.نامه.ها کارکردهایی چندگانه داشتند، موجبِ انسجام درون صنفی می.شدند، نظام.نامه.هایی بود که برخورد با مشتری، هم.صنف،. بازار و اجتماع را شرح می.دادند و در نظرِ کارگر، شغل را تهذیب می.کردند. به همین منظور بود که هر شغلی را به پیغمبری، یا صحابه.ی حضرتِ رسول(صلی الله علیه واله وسلم) نسبت می.دادند تا مشروعیتِ حرفه را تضمین کنند.
کفش.گری یا موزه.دوزی یکی از همین شغل.ها است که چند رساله در آداب و ادبِ آن موجود است. در این رساله وسایلِ کفش.دوزی از سوزن و کوبه و برنده از آسمان آمده و نویسنده در مبالغه برای مشروعیت شغل می.گوید نخستین کفش را حق تعالی به ید قدرتِ خود بیافرید و بدین ترتیب علت تا به تا بودنِ کفش.ها را توجیه می.کند که چون یک لنگه کفش را خالق ساخته و لنگه دیگر را مخلوق، کفش.ها هم اندازه نیستند.
ساخت پرسش و پاسخ در این رساله، همواره گفت.و.گویی غیابی را با مرادی که رموز و فوت.های حرفه را می.آموزد تداعی می.کند و این مرادِ همه.چیزدان که با پیوستن آیات و روایات و رسائل سعی می.کند جلوه.ای حقیقی به نوشته.اش بدهد خیال.پردازی را تا آن.جا مجاز می.داند که می.نویسد «اگر پرسند اندازه چند است؟ جواب بگو که چهار است. اول اندازه پای آدم علیه.السلام. دویم اندازه پای حوا رضی.الله عنها. سیم اندازه پای صالح علیه.السلام. چهارم اندازه پای ابراهیم علیه.السلام.»
با این همه خیال.بازی اما کسب.نامه نعلین.دوزی سرشار از آداب و ادبِ کاسبی است؛ دین.داری به.هنگام کاردنیا. هر وصله.ای با ذکری همراه است و هر کوکی دعایی دارد. هرچند صناعتِ نویسنده در همه انتخاب.هایش مشهود است اما خوش.نشسته و هر آیه و روایتی درست سرِ جای خودش آمده.
اگر پرسند که احکام کفش.دوزی چند است؟ جواب بگو که چهار است: اول با طهارت بودن. دویم راست بودن. سیم چون به کارخانه درآید این اسم را گوید: اللهم افتح لَنا ابواب الرحمـة و الدولَه و الکَسب برحمتک یا اَرحم الراحمین. چهارم چون پشت تخته نشیند این اسم را بخواند: سُبحان الله و الحمدلله و لا اِله الا الله. پنجم [چون] برنده به دست گیرد این اسم را بگوید: سُبحان الله ماشاءالله. هفتم1 در وقت سریش کردن این اسم را بگوید: یا غَفار یا ستار یا کریم یارحیم. چون کفش و موزه در قالب کند این اسم را بگوید: اَلم یعلم بِان الله یَری. نهم در وقت کفش و موزه.پرداز کردن این اسم را گوید که: الحمدلله رب العالمین و العاقِبه للمُتقین. دهم زیرک چرم و میشی و سختیان را در جای پاک اندازد. یازدهم رعایت استادان و مسافران به جا آرد. دوازدهم در اول و آخر کار به ارواح استادان و انبیا و اولیای متقدم فاتحه و تکبیر گوید.
اگر پرسند که دوزنده.گری از که مانده است؟ جواب بگو که از خواجه مقبل یمنی مانده است. اگر پرسند که خواجه مقبل شاگرد که بودند؟ جواب بگو که شاگرد خواجه سیف.الملوک همدانی بودند و تکبیر از ایشان گرفته.اند.
اگر پرسند که احکام دوزندگی چند است؟ جواب بگو که دوازده است. اول با طهارت بودن. دویم راست بودن. سیم از عاقبت خود ترسیدن. چهارم چون ریسمان تابد این اسم را گوید: یاصابر یاصَبور یاشاکر یاشکور یارحمان یارحیم. پنجم چون ریسمان پیلگی کند این اسم را خواند: یا قادر یا قَیوم یا کریم یا رحیم. چون سوزن گیرد این اسم را بخواند: اللهُم یا ذالجلال والاکرام. نهم در وقت مشغولی کار سخن پریشان نگوید و [به] بزرگی الله تعالی مشغول باشد و هم از خود بی.اجازت بیرون نرود. یازدهم چراغ روشن کند. دوازدهم در اول و آخر کار به روح استادان فاتحه و تکبیر بگوید.
اگر پرسند که دوزنده.گری از که مانده است؟ جواب بگو که از خواجه مقبل یمنی مانده است. اگر پرسند که خواجه مقبل شاگرد که بودند؟ جواب بگو که شاگرد خواجه سیف.الملوک همدانی بودند و تکبیر از ایشان گرفته.اند.
اگر پرسند که به دکان درآمدن چه باید خواند؟ جواب بگو که این آیت را بخواند: تَوکلت علی الله و اُفوض امری الی الله اِن الله بصیرٌ بالعباد. اگر پرسند که بر بالای کرسی نشیند چه باید خواند؟ جواب بگو که آیه.الکرسی را باید خواند. اگر پرسند که در وقت اندازه انداختن چه باید خواند؟ جواب بگو که: قالوا یا وَیلنا من بعثنا مِن مرقدنا هذا ما وَعد الرحمن و صَدق المُرسلون6. اگر پرسند که با رخت آب پاشیدن چه باید خواند؟ جواب بگو که سورةٌ انزلناها و فرضناها را باید خواند. اگر پرسند که به بُرنده کشیدن چه باید خواند؟ جواب بگو که: سُبحان الله و الحمدلله و لااله الا الله و الله اکبر و لاحول و لاقو الا بِالله العلی العظیم ما شاءالله کان و ما لَم.یشا لم.یکُن. اگر پرسند که در درفش گرفتن چه باید خواند؟ جواب بگو که: لِمن المُلک الیوم لله الواحِد القهار. اگر پرسند که در ریسمان تاب کردن چه باید خواند؟ جواب بگو که: فلولا اذا بَلغت الحُلقوم و انتم حینئِذ تَنظرون. اگر پرسند که بر ریسمان موم کشیدن چه باید خواند؟جواب بگو که: صُم بکم عمیٌ فهم لایرجِعون. اگر پرسند که در محل ساق.دوزی چه باید خواند؟ جواب بگو که: جناتٍ تجری من تحتها الانهارُ خالدین فیها. اگر پرسند که در پاشنه.دوزی چه باید خواند؟ جواب بگو که: زُین للناس حُب الشَهوات من النِساء و البَنین. اگر پرسند که در چرم.دوزی چه باید خواند؟ جوا ب بگو که: قل کُل مُتربِص فتربصوا فسَتعلمون مَن اصحاب الصِراط السوی و من اهتَدی. اگر پرسند که در پاشنه گرفتن چه باید خواند؟ جواب بگو که: و اَلقیت علیک محبـةً مِنی. اگر پرسند که گل گرفتن چه باید خواند؟ جواب بگو که: اِن .اللـه اصطَفی آدم و نوحاً و آل ابراهیم و آل عمران علی العالمین. اگر پرسند که در قالب .انداختن چه باید خواند؟ جواب بگو که: و عِنده مفاتح الغیب لایَعلمها اِلا هو. اگر پرسند که در پرداز.کردن چه باید خواند؟ جواب بگو که: یوم یَفر المَرء من اَخیه و اُمه و ابیه و صاحبَته و بَنیه. اگر پرسند که در چوب.تراشیدن چه باید خواند؟ جواب بگو که: سبحان ربک رب العز عما یَصفون و سلامٌ علی المرسلین و الحمدللـه رب العالمین. اگر پرسند که در پاره.دوزی کردن چه باید خواند؟ جواب بگو که: اِیاک نعبد و ایاک نستعین و الحمدللـه رب العالمین.
اگر پرسند که در محل موزه.فروختن چه باید خواند و باز در رفتن چه باید خواند؟ جواب بگو که این آیت را هفت بار بخواند و دم اندازد و به بازار درآید، بازار او تیز شود: بسم.اللـه.الرحمن الرحیم فاستبشِروا بِبیعکم الذی بایَعتم به و ذلک هو الفوز العظیم برحمتک یا ارحم.الراحمین.
اگر پرسند که در موزه.دوزی چند فرض است؟ جواب بگو که شش چیز فرض است: اول علم آموختن. دویم هنر را پاکیزه یادگرفتن. سیم پنج وقت نماز خواندن. چهارم سخاوت کردن.پنجم توکل به خدای تعالی است. ششم از سه درم یک درم حق ایشان به جای آوردن. اگر پرسند که در موزه.دوزی چند چیز واجب است؟ جواب بگو که هفت چیز واجب است: اول با طهارت بودن؛ دوم راست.گوی بودن؛ سیم دوکان را پاکیزه داشتن؛ چهارم همیشه ذکر تسبیح گفتن؛ پنجم کُرته. کار پوشیدن؛ ششم ریزگی.ها را در جای پاکیزه انداختن یا در آب روان؛ هفتم هر شب جمعه در حق پیر استاد دعا و تکبیر و آب و آش کرده و صدقه دادن. اگر پرسند که در موزه.دوزی چند چیز سنت است؟ جواب بگو که ده چیز سنت است؛ اول قناعت کردن. دویم از حرام پرهیز کردن. سیم سحرخیز بودن. چهارم افزارها را تیز کردن و تیز نگاه داشتن. هفتم بدخویی ناکردن. هشتم شاگرد و نیم.کار را ایمان و اسلام تعلیم دادن و پند [و] نصیحت کردن؛[نهم] مهمان.دوست بودن. اگر پرسند که در موزه.دوزی چند چیز حرام است؟ جواب بگو که پنج چیز حرام است: اول فاسد بودن؛ دویم فتنه.جوی بودن؛ سیم شراب.خوار بودن؛ چهارم بخیل بودن؛ پنجم بی.تکبیر کار کردن. اگر پرسند که در موزه.دوزی چند چیز بدعت است؟ جواب بگو که هفت چیز بدعت است: اول دروغ گفتن؛ دویم بدزبان بودن؛ سیم بی.دیانت بودن؛ چهارم در بازار طعام خوردن؛ پنجم هنر را سهل انگاشتن؛ ششم استاد را خواری دادن؛ هفتم صاحب تکبیر را غیبت کردن.
اگر پرسند که در نگاه داشتن اسباب چند چیز ادب است؟ جواب بگو که ده چیز ادب است: اول اسباب را بی.غلاف نگاه ندارد؛ دویم از هنر خود نگریزد؛ سیم در بالای تخته ننشیند؛ چهارم کسی را بی.وجه شرع حقارت نکند؛ پنجم خریدار را درشت پیش نیاید؛ ششم بی.طهارت در دکان نه.درآید؛ هفتم آب ناپاک را با رخت نپاشد؛ هشتم کاری که بی.فرواز باشد نفروشد؛ نهم در دکان به یکدیگر نزاع نسازد؛ [دهم] البته ارواح پیران و استادان را یاد کرده به ارواح پیر تکبیر گفته دعا کند .
پی.نوشت.ها:
(1) مولف حکم ششم را فراموش کرده و از پنجم به هفتم رفته است. نیز قرار بوده که کفش دوزی چهار حکم داشته باشد. اما دوازده حکم (در حقیقت یازده حکم) یاد شده. در احکام دوزنده گری نیز حکم دهم فراموش شده و کاتب از نهم به یازدهم رفته است.

منبع: مجله داستان همشهری- شماره پنج

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 268]