هنر و زیبایی - قسمت دوم

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:
اگر ما در آثار هنرمندان بزرگ دنیا تامل و ژرف اندیشی کنیم در می یابیم که همه ی هنرمندان در همه ی زمینه های هنری و در اوج هنر و شاهکارهای خود، انگار که اعضای یک کنسرت الهی هستند که سمفونی توحید را می نوازند و این معنا در بیانی دیگر از بتهوون این نابغه ی علم موسیقی و یگانه دورن آمده است، آنجا که می گوید:
هنر و دانش، برگزیده ترین و بزرگوارترین مردم را به هم مربوط می سازد.
و اما در بیان نقش هنر در تربیت و کارکردهای آن، نیز کلام را با مطلبی دیگر از بتهون ادامه می دهیم که می گوید:
هنرمند، باید برای سعادت بیچارگان اختصاص یابد.

با توجه به این گفتار ضمن ضرورت کاربردی هنر تربیت جوامع بشری و هدایت انسان ها، موضوع رسالت هنر در تکامل انسان، خود مبین تقدس و کرامت هنر و انسان است. انسانی که خود اولین قبله ی فرشتگان مقرب درگاه الهی است و نیز انسانی که حرمتش از حرمت کعبه والاتر است. بنابراین در تربیت این موجود الهی باید دقیق ترین و بهترین شیوه های هدایتی و تربیتی اعمال گردد.

در قرآن کریم پیرامون امر به معروف و نهی از منکر، آیات فراوانی داریم. اما آنچه بیش از همه در روح این آیات تجلی می کند، حیاء خداوند راجع به انسان است.

خداوند در آیات از همه ی منهیات و مسایل مکروه و منفی به لفظ منکر تعبیر نموده است. زیرا منکر در لغت به شیئی نامعلوم و ناشناخته گفته می شود و بیان مصداق منکر، خود نیز امری منکر است و از آنجا که خداوند در برابر خلیفه ی خود در زمین، بنای ترویج منکر به دست انسان را نداشته و به عکس عزم به معروف نموده، از همه ی موارد انسداد کمال انسان به لفظ منکر بسنده نموده است و این از شاهکارهای عظیم هنری و معنوی تربیتی در قرآن است.

از این آیات استنباط می کنیم که برای امحای منهیات و نقاط منفی در تربیت انسان ها تنها دفع مسایل منفی کافی نیست بلکه باید نسبت به رفع آن ها اقدام کنیم و در مواردی به جای پیشگیری، به انعدام آن اقدام کنیم و به جای ملاحظه قافیه نسبت به انهدام قیافه بپردازیم.

در این ارتباط ما در عصر تکنولوژی فعلی می توانیم بهترین کاربردهای هنری را در تربیت اعمال کنیم. یکی از مصادیق اصلی در کاربرد هنر، کاربرد هنرهای تصویری و نمایشی است و در واقع هدایت هنری غیر مستقیم به جای هدایت مخاطبه ای و گفتاری مستقیم . در قرآن کریم در باره ی عدم کاربرد هدایت گفتاری وخطابه ای ، خداوند متعال به پیامبرش محمد مصطفی صلی.الله.علیه.وآله.وسلم که دارای خلق عظیم بود می فرماید:
« فذکران نفعت الذکری»
ای پیامبر، اگر تذکر تو سودی دارد (تاثیردارد) تذکر بده والا یعنی تذکر هم نده.
اساساً نیز، قبول حقایق از طریق تصویری و دیداری درعامه ی مردم و جوامع رکود بهتری دارد چنانچه به قول معروف:
شنیدن کی بود مانند دیدن؟
و به قول یک مثل چینی:
یک عکس، ارزش ده هزار کلمه را دارد.

نمونه هایی از این شیوه را در زندگی و بیانات پیشوایان و ائمه دینی هم داریم که به عنوان مثال امام زین العابدین علیه.السلام می فرمایند:
«کونوا دعاة للناس بغیرالسنتکم»
مردم را بدون زبان به اسلام وخوبی ها دعوت کنید.

و در داستانی است که، روزی امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) در دوران کودکی و یا نوجوانی در محلی به اشتباه پیرمردی در وضو گرفتن پی بردند. و برای این که بتوانند او را به اشتباه خود متوجه کنند، تصمیم به یک تذکر هنری (تصویری و نمایشی) گرفتند.
آن حضرت به پیرمرد گفتند:
ای آقا، ما دو نفر می خواهیم وضو بگیریم. لطفاً شما نظارت نموده و قضاوت کنید که وضوی کدام یک از ما بهتر است.
سپس امام حسن و حسین (علیهماالسلام) شروع به وضو گرفتن نمودند. و در پایان پیرمرد به اشتباه خود پی برد و گفت: وضوی هر دوی شما صحیح است و وضوی من اشتباه بود.
در این داستان به یک مساله مهم آموزشی و در واقع هنری و کاربرد تربیتی آن پی می بریم که چگونه با حفظ حرمت و کرامت انسانی، این هدایت هنری اعمال می گردد.
و یا در قرآن کریم یک نمایش هنری در ارتباط با در خواست حضرت ابراهیم علیه.السلام توسط خداوند متعال در ارتباط با تطمین ابراهیم به احیای اموات و معاد در روز قیامت صورت می گیرد و آن داستان ذبح حیوانات چهارگانه و اختلاف گوشت و پوست آن ها و قراردادن بر چهار نقطه ی کوه که به فرمان خداوند دوباره این چهار حیوان حیات مجدد خود را می یابند.
بنابراین، رسالت هنر تبیین عینی حقایق و ایجاد رشد و کمال برای جوامع انسانی است و غیر این معنی از حیطه ی هنر خارج است و به بیان اسکاروایلد: هنر کلید فهم زندگی است.

در حقیقت هنر برای نیل انسان به آمال الهی است. به همین دلیل خداوند متعال همه کائنات و کیهان را در تسخیر و تصرف و عرصه ی تحقیق و تامل انسان قرار داده است و در واقع این همه را ابزار کمال و رسیدن او به یک زندگی و حیات معقول وطیبه که هدف غایی خلقت اوست قرار داده است همان گونه که در قرآن کریم هماره او را به تفکر وجستجوی حقیقت فراخوانده و می فرماید:
«افلاینظرون الی الابل کیف خلقت»
«والی السماء کیف رفعت»
«والی الجبال کیف نصبت»
«والی الارض کیف سطحت فذکر...»
بنابراین هنر انسان متذکر شدن است و این کمال اوست و زیور انسان و به قول ناصرخسرو:
هنر زیور بشر است و بشر زیور کیهان است.
قرآن کریم نیز در عصر نازل گردید که تنها هنر مرسوم رایج در حجاز هنر شعر و بلاغت وفصاحت بود و این کتاب الهی به عنوان آخرین منشور نورانی الهی در واقع هنری ترین اثر هستی رقم خورده به گونه ای که معجزه پیامبر صلی.الله.علیه.وآله.وسلم محسوب می گردد و در آن دوران و همه ادوار آینده هیچ کس نتوانست و نمی تواند چنین کلامی را در بعد فصاحت وبلاغت عرضه نماید به گونه ای که بارها در قرآن این نکته به اشارت رفته است تا جایی که می فرماید: « اگر همه جن و انس با هم متفق گردند مانند این قرآن را بیاورند البته نمی توانند» و نیز حتی توان یک سوره و آیه را نیز ندارند.
«فاتوا بسورة من مثله...»
درقرآن کریم بارها به رسالت وهنر بیان و تبلیغ و حتی چگونگی جدال نیز توصیه شده است چنانچه خداوند متعال به پیامبرش می فرماید:
«وقل لعبادی یقولوا التی هی احسن... ادع الی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة و جادلهم بالتی هی احسن...»

ای رسول ما، خلق را به حکمت و برهان و موعظه نیکو به راه خدا دعوت کن و با بهترین طریق مناظره کن...
در این آیه کریمه سه اصل مهم حکمت موعظه نیکو و جدال احسن که هر سه از امور مطبوع عقل ومنطق می باشند حمایت و وصایت گردیده است و در واقع در جدال احسن و موعظه نیکو دقیقاً عنصر هنر جذب و جلب مردم برای تربیت امت اسلامی لحاظ و تاکید شده است و در واقع منظور این است که حرف خوب زدن به تنهایی کافی نیست. بلکه حرف خوب همراه با خوب حرف زدن مؤثر است و این از بالاترین و والاترین کاربردها و رسالت های هنر است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 290]