عمارات ومحوطه های باستانی در شهرستان همدان

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: کتیبه های گنج نامه
کتیبه های گنج نامه که یادگاری از دوران داریوش و خشایار شاه هخامنشی است . بر دل یکی از صخره های کوه الوند در فاصله 5 کیلومتری غرب همدان و در انتهای دره ی عباس آباد حکاکی شده است . کتیبه ها هر کدام در سه ستون 20 سطری به زبان های پارسی قدیم ، بابلی و عیلامی قدیم نوشته شده اند. متن پارسی در سمت چپ هر دو لوح قرارگرفته است و پهنایی معادل 115 سانتی متر دارد . متن بابلی در وسط هر دو کتیبه نوشته شده و متن عیلامی در ستون سوم قراردارد
با توجه به سوراخ های کنار کتیبه ، به نظر می رسد که کتیبه ها روپوشی داشته اند که آنان را از گزند باد وباران حفظ می کرده است .
لوح سمت چپ که کمی بالاتر از کتیبه دیگر در کوه کنده شده است مربوط به داریوش بزرگ هخامنشی است . طول آن حدود 290 سانتی متر ، ارتفاعش 190 سانتی متر و دارای متنی به شرح زیر است :
خدای بزرگ است . اهورامزدا که این زمین را آفرید که آن آسمان را آفرید که مردم را آفریدکه شادی را برای مردم آفرید که داریوش را شاه کرد ، شاهی از بسیاری ، فرمانروائی از بسیاری منم داریوش ، شاه بزرگ ، شاه شاهان ، شاه سرزمین ها که نژادهای گوناگون دارند ، شاه سرزمین دور و دراز ، پسر ویشتاسب هخامنشی
کتیبه خشایار شاه نیز در قسمت پائین همین کتیبه است به طول 270 سانتی متر و ارتفاع 190 سانتی مترو متن آن عبارت است از:
خدای بزرگ است اهور مزدا بزرگترین خدایان است که این زمین را آفرید که آن آسمان را آفرید که مردم را آفرید که برای مردم شادی آفرید که خشایار شاه را شاه کرد ، یگانه از میان شاهان بسیار ، یگانه فرمانروا ، از میان فرمانروایان بی شمار. من خشایار شاه ، شاه بزرگ ، شاه شاهان ، شاه کشورهای دارای ملل بسیار ، شاه این سر زمین بزرگ دور دست پهناور ، پسر داریوش شاه هخامنشی .
تپه گیان نهاوند
این تپه در 19 کیلومتری جنوب غربی شهر نهاوند و 2 کیلومتری سرآب گیان و در گنار روستایی به همین نام قرار گرفته است و به عنوان یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی قایل بازدید و تحقیق می باشد. باستان شناسان قدمت این منطقه را 37 قرن قبل از میلاد مسیح (ع) می دانند و مورخان را عقیده بر این است که 5500 تا 5700 سال قبل در این تپه مردمانی می زیسته اند که از اقوام بومی ایران بوده اند و تمدنی شبیه به تمدن بین النهرین داشته اند .ولی بعدها این قوم توسط اقوام اروپایی و آسیایی از بین رفته و قوم جدید تمدن درخشان جدیدی را به وجود آورده اند که با تمدن بین النهرین شباهتی نداشته است . برای اولین بار یکی از مورخین به نام " هرتسفلد" در تپه گیان یک نوع سفال منقوشی می بیند که بنا به اظهار وی نمونه هایی از آن سفال ها را در سال 1936 میلادی نزد عتیقه فروشان همدان دیده است . لذاچند سال بعد موزه لور پاریس به پرفسور رومن گریشمن و ژرژ کنتنو ماموریت می دهد تا کاوش های وسیع تری را در این محل انجام دهند . این کاوش ها در سال 1310 انجام شد و نتیجه مطالعات آنها در کتاب " کاوش در تپه گیان نهاوند" منتشر گردید.
او و هیئت همراه تپه گیان را تا عمق 19 متری حفاری نمودند و در نتیجه تحقیقات خود به 5 طبقه با خصوصیات متما یز برخورد نمودند که نشانگر وجود 5 دوره از تمدن قدیم بود و نشان می داد که این منطقه دارای قدمتی در حدود 5700 سال است . به شرح زیر:
طبقه پنجم ( دوره هم عصر با تمدن عیلام 5700 سال قبل ) . قدیمی ترین آن طبقات بود که بین عمق 19 متر و 5/7 متری قرار داشت ودر آن سفالی با زمینه زرد یا سبز کمرنگ با نقوش سیاه به دست آمد طرح این نقوش عبارتند از : خطوط هندسی مانند د ندانه . خطوط شکسته . مثلث هایی که از یک طرف به هم متصل می باشند . تبر دوسر . صلیب مالت ( صلیبی که چهار بازوی آن مساوی است ) لوزی . چهارخانه و دوایری که داخل آنها تزئین شده است . بعلاوه روی این سفال موضوع هایی نباتی نیز نقش شده بود و از چهارده متر به پایین مارها و ردیف مرغان آبی و بز کوهی و پلنگ نیز دیده می شد. در سفال منقوش طبقه پنجم گیاهان حد فاصل میان سفال ناحیه شمال هستند.
طبقه چهارم ( دوره هم عصر با تمدن شوش 5500 سال قبل ) از 9 متر تا 5/7 متر به زحمت از بالای طبقه پنجم تشخیص داده می شود و مرکب از گورستان وسیعی است که 117 قبر از قبرها تحت مطالعه قرار گرفته و شامل سفل منقوش زرد رنگی است که خمیر آن خوب پخته شده و گاهی رنگ آن نزدیک به رنگ آجری می شود و نقوش سیاه رنگ است . شکل ها و مضوع نقوش آن چندان متنوع نیست . مهمترین این ظرف از حیث شکل خمره های دهانه گشاد است که دارای نقش روی گردن و شانه ظرف است . این نقوش عبارت است از خطوط افقی دندانه دار و خطوط موج دار که بیشتر روی گردن ظرف است و یک نوار پهن که روی شانه ظرف قرار گرفته .موضوع نقاشی ها معمولا" پرنده و شانه است . ردیف مرغان آبی که پهلوی هم قرارگرفته اند و در نقش شباهت به شانه پیدا کرده اند گاهی نیز یک عقاب با بالهای باز یا مرغان آبی در حال شنا نشان داده شده اند. در این طبقه فلزات فراوان است . برنز برای ساختن آب خورها و دستبندهای بازوسرنیزه هاو تبرهایی که یک طرف آن مارپیج است به کار رفته در این طبقه نقره نیز موجود است .
طبقه سوم ( دوره هم عصر با جزایر اژه و بالکان 4000 تا 4500 سال قبل) از 5/7 تا 6 متر و قبرهای شماره 83 تا 101 تمدن قبلی مدتی ادامه می یابد و پس از اندک مدتی رو به زوال می گذارد . سفال قرمز آجری رنگ با نقش سیاه خصوصا" در ظروف سه پایه ای . تنگهای شکم دار و پایه دار . فنجان های دسته دار. دیزی ها و روغن داغ کن ها ادامه می یابد . نقوش منحصر به مثلثها. هاشورها و خطوط افقی موج دار می باشد. از بین اشیا برنزی خنجرها. سنجاقهای بلند و ظروف برنزی قابل ذکر می باشد.
طبقه دوم ( دوره آثار بنایی3400 تا 3800 سال قبل ) از 6 تا 4 متر و قبرهای 64 تا 82 شامل : آثار ابنیه و ساختما نها می باشد . سفال منقوش هنوز تحت تاثیر سبک سفالهای منقوش دوران پیش از ایرانی است . ظروفی که خمیرشان زرد مایل به خاکستری است و نقوش سیاه دارند و دارای اشکال مختلف هستند مانند: تنگ های شکم دار و پایه دار . سبد و فنجان دسته دار مزین به نوارهای چهار خانه و گل پنج پر با خورشید و غیره بنابر این در این نقوش که به صورت مجالس ترتیب داده شده سبک نقش حیوانات مجددا" مرسوم گردیده است ولی علاوه بر این سفال یک نوع ظروف گلی دیگرنیز پیدا شد که از جهاتی با آن اختلاف دارد مانند: ظروف و آب خوری هایی که از حیث جنس خمیر با آنها شبیه است و نقوش آنها فقط خطوط افقی است که به اشکال مختلف نقش شده است . نوع اخیر به سفال محدوده بین النهرین شباهت پیدا می کند . در این طبقه فلزات چندان زیاد نیست و بیشتر شامل پیکانها. دشنه ها و سنجاقهای بلند بدو سریا با سر می باشد .
طبقه اول ( دوره ظهور آهن 3100 تا 3400 سال قبل) از عمق 4 متربه بالا قبرها 1 تا 63 سه قشر از آثار دیده می شود . در قشر اول که از همه قدیمی تر بود آب خوری های بلندی قرار داشت که منقوش به خطوط هندسی یا تزئینات دیگر بود مانند مرغابی یا گیاهانی که به صورت مصنوعی در آمده است . این سفال با سفال " نوزو". در بین النهرین شباهت زیاد دارد . در قشر وسطی که آن را قشر نام نهاده اندسفال بدون نقشی پیدا شده که هیچ شباهتی به سفال قبلی نداشت . این سفال سیاه درخشان یا خاکستری سیاه رنگ یا قرمز رنگ است و با سفال گورستان در تپه سیلک قابل مقایسه است . در قشر جدید دو قبر پیدا شد . آسیایی که درآن دوقبر بوده شباهت به اشیاء قبرهای استان لرستان و کورهای سیلک داشت.
لازم به ذکر است اشیا پیدا شده در تپه گیان هم اکنون در موزه " لوور" پاریس و موزه " ایران باستان " نگهداری می شود . در زمان هخامنشیان به ویژه دوران حکومت خشایار شا . نهاوند به صورت یکی از مراکز لشکری و سوق الجیشی در می آید و مقارن با انقراض هخامنشیان و حمله اسکندر این شهر مورد حمله قرار می گیرد که به علت داشتن دژ و باروهای محکم در امان می ماند.
ستون های معبد لااودیسه
از جمله آثار به جای مانده از سلوکیان در نهاوند آثار معبدی است که منسوب به سلوکیان است و به معبد " لاوادیسه " معروف بوده است . مکان دقیق این معبد مشخص نیست اما آثاری که نواحی تپه مرکزی شهربه نام تپه دوخواهران به دست آمده این احتمال را قوت می بخشد که محل معبد این مکان بوده است . این معبد را آنتیو کوس ( آنتیو خوس ) سو پادشاه سلوکی در این شهر برای همسر خود ملکه لااودیسه بنا کرده است . درحفاریهای سال 1325 ( 1946 میلادی) کتیبه بزرگی به ابعاد 36*85 سانتیمتر در 33 سطر به خط یونانی پیدا شد. که مربوط به انتیو کوس سو است . ترجمه این کتیبه توسط " لویی روبرو" در شماره هفتم مجله " هلینکا " انتشار یافت. این کتیبه از دو قسمت متمایز تشکیل شده است : قسمت اول نامه ای است از مندموس که فرمان شاه را به اهالی نهاوند ابلاغ و از آنان در خواست می کند به فرمان وی را روی سنگی نقش نموده و در معبد اصلی شهر نصب کنند . قسمت دوم کتیبه عین نامه آنتیو کوس سوم به مندموس است که به خاطر ملکه لااودیسه نگاشته و بنیانگذاری یکی از شعائر مذهبی را به ملکه یاد آوری می نماید که ملکه به سمت کاهنه بزرگ از حقوق مسلم و مزایای مخصوص حوزه حکومتی مندموس برخوردار گردد.
ترجمه قسمت اول کتیبه : مندموس به " اپلودوروس " و به کلیه صاحب منصبان شهر لااودیسه درود می فرستد که پس از این اعلامیه می بایست مواد فرمانی که شاه به وی ( مندموس) نوشته است ضمیمه گردد. و روی سنگی از آن سوادبردارید و سپس نوشته ای که مقرر داشته اند مطابق نموده و آن را محفوظ نگه دارید و سنگ را در معروف ترین زیارتگاه شهر نگهداری کنید . خوش باشید. سال 119 دهم ماه یانه مدس .
ترجمه قسمت دوم( عین نامه آنتیو کوس سوم ) شاه آنتیو کوس به مندموس سلام می رساند و دستور می دهد که به شئونات خواهر ما ملکه لااودیسه بیافزائید و از او قدر دانی کنید چه این امر برای ما بسیار ضروری است . نه تنها برای اینکه اودر زندگانی اش با مهر ومحبت و مراقبت شدید خود را نشان داد بلکه او هنور نسبت به خدایان دارای عشق و احترام بی پایان است . بنابیر این ما به مهر و علاقه دستور می دهیم و موافقت خود را با این امر اعلام می داریم که به جاست او از جانب ما به این افتخار نائل گردد . خصوصا" مصمم هستیم همان طوری که در تمام قلمرو ما انتخاب کاهنین بزرگ از طرف ما انجام می شود بدین نحو: در این محل کاهنه هایی از طرف ملکه ادویسه تعیین گردد. در حالی که حامل تاج های طلا و تصاویر او خواهند بود سپس نام آنها در بعد از کاهنین نیاکان ما و خود ما ثبت گردد و خلاصه بعد از آنکه نام ملکه لاادویسه در تمام قلمرو تو به عنوان کاهنه بزرگ معروف و مشهور گردید و کلیه کارها بر طبق گفتار ما انجام گرفت مفادفرمان را برروی سنگی ثبت نمایید تا وقف این مکان مقدس گردد. و بالاخره این عمل بسیار پسندیده ای نسبت به خواهر ما انجام دادیم نتایج آن در حال و آینده آشکار خواهد شد .
در سال 119 از ماه کاند یکوس" در این محل چهار مجسمه کوچک مفرغی نیز پیدا شده که یکی از این مجسمه ها . الهه ای را نشان می دهد که سرش هلال خورشید است و گل زنبقی در میان آن قرار گرفته و در دستهایش شاخه ای پر از میوه است . احتمال دارد این مجسمه ملکه لاادویسه باشد. علاوه بر کتیبه مذکور دو کتیبه کوچک دیگر هم در این محل پیدا شده که یکی از آنها تقریبا" سالم است وترجه آن به این شرح است . " مندموس عامل مخصوص شاه به ساترابی عالی شاه منصوب گردید و به سبب اطاعت محض خود نسبت به شاهان و کارهای برجسته ای که در قلمرو خود برای مردم انجام داده به این افتخار بزرگ نایل آمد سال 130 سلوکی" .
از دیگر آثار باقی مانده از این معبد ستون سر ستون ته ستون و تکه سنگهای فراوانی است که در بعضی از منازل و جلو درب برخی مغازه های شهر و اطراف شهر پراکنده است . از جمله یکی در بازار نهاوند و دو تای دیگر در طبقه زیرن پاساژ جاجیان است که به عنوان تزئین محل مورد استفاده قرار گرفته است . کتیبه بزرگ معبد سلوکی هر چند که مربو ط به استیلای قومی بیگانه در ایران است اما به علت روشن نمودن بخشی از عقاید مذهبی پادشاهان سلوکی که خود را جانشین خدایان و یا درزمره خدایان می دانستند و نشانگر انحطاط اخلاقی و مذهبی در تمدن این دوره بوده دارای اهمیت است. محل معبد به شماره 374 مورخه 3/12/1327 در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است و کتیبه ها هم اکنون در تالار بزرگ موزه ایران باستان نگهداری می شوند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 300]