آشنايي با پروژه مطالعات شهر مجازی تهران (بخش اول)

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: 1. مقدمه
1.1. چارچوب نظری
ظهور جهان دوم که از آن تعبير به فضای مجازي مي.شود، ظرفيت.هاي مستقل و در عين حال، ترکيب های بسيار گسترده.اي را فراهم آورده است که قدرت و ظرفيت «جهان جديد» و «شهرهاي جديد» را به صورت گسترده و خيره..کننده.اي افزايش داده است. براي فهم اين فضاي تازه، شناختن خصایص اصلي اين فضا از جمله «غيرمرکزي.بودن»، «به.هم.پيوستگي»، «ديجيتالي.بودن»، «قابليت دسترسي» و «حافظۀ مجازي» اهميتي اساسي دارد. با فهميدن ظرفيت.هاي اين فضا مي.توان با نگاه پارادايمي دوفضايي.شدن، ارتباط ترکيبي «تکاملي- تعاملي» ميان دو فضاي فيزيکي و مجازي برقرار کرد که به توسعه فیزیکی- مجازي تمام ابعاد زندگي بشري خواهد انجاميد. اساساً توسعۀ شهري يک هدف مطلوب در حوزۀ نظري جامعه.شناسي شهري در همه سنت.هاي فکري پيشين بوده و در همه دوره.هاي تاريخ بشري حتي در ميان اقوام بدوي نيز يک مطلوب مورد انتظار بوده است. از اين منظر، دوفضايي. کردن شهر نيز يک نوع توسعۀ کلان فضاي شهري محسوب مي.شود. از لحاظ نظري، دوفضايي.شدن شهر در ارتباط عميق با پارادايم «دو فضايي..شدن.ها» است. پارادايم دوفضايي..شدن.ها بر اين نظريه تأکيد مي.کند که صنعت ارتباطات به طور عام شرايط سرعت.يافته.اي را براي حرکت جمعيت، ارتباطات بين.فردي و نزديک شدن فضاها فراهم آورده است. اين روند در دو فضاي واقعيِ فيزيکي و واقعيِ مجازي صورت مي.گيرد

2.1. برنامه.ریزی راهبردی
برنامه.ریزی راهبردی برای ایجاد شهرهای مجازی ضرورتی اجتناب.ناپذیر است، چرا که این شهرها ساخته می.شوند نه این که به مرور و خود به خود ایجاد شوند. از این رو توجه به ساختارهای برنامه.ریزی راهبردی و همچنین تهیۀ برنامه.های راهبردی و الگوهای پیاده.سازی بر مبنای این ساختارهای برنامه.ریزی، امری اجتناب.ناپذیر است. ساخت.های فضای مجازی به طور عام و شهرهای مجازی به طور خاص نیازمند تعریف و تدوین برنامه.های راهبردی و الگوهای پیاده.سازی هستند تا هم چشم.اندازهای اجرا را در نظر داشته باشند و هم مأموریت.ها و اهداف در آن مشخص شوند و با تبیین راهبردهای اجرایی و الگوهای پیاده.سازی، به تحقق زنجیره.ای شهر مجازی کمک کنند. شهرهای مجازی از آنجا که به صورت یکپارچه ساخته می.شوند، نیازمند نگاهی راهبردی برای ایجاد، توسعه و نگهداری هستند که از طریق برنامه.ریزی راهبردی می.توان به امر دست یافت.

3.1. شهر تهران
تهران در مسیر حیات اجتماعی و سیاسی خود به منظور احراز هویت یک کلان شهر، و کسب عنوان پایتخت ایران و مرکزیت سیاسی کشور چندین مرحله مشخص تاریخی را پشت سر نهاده، تا به مقام و موقعیت امروزی رسیده است. [آشنايي با تاريخ تهران]

این دوره.ها را در یک دسته.بندی می.توان به (1) تهرانِ روستایی؛ تهران باغ و چنار، (2) تهرانِ عهد ناصری؛ تهران عمارت و کاخ، (3) تهرانِ عصر مشروطیت، (4) تهرانِ دوران پهلوی، و (5) تهران در عهد نظام جمهوری اسلامی، تقسیم کرد.
تهران دارای چهل مرکز آموزش عالی، چهل درصد جمعیت دانشجویی، پنجاه درصد اعضاء هیئت علمی دانشگاه، کتابخانه.های بزرگ ملی، تالارهای بزرگ کشور، موزه.ها و پارک.های اصلی کشور، و فرهنگ.سراهای متعدد و متنوع است که چهره.ای فرهنگی و هنری به شهر داده است.
همچنین تهران با داشتن هجده درصد جمعيت كشور، سی درصد خانه.هاي كشور، بیست و چهار درصد مصرف آب، برق و گاز و اختصاص بیست و نُه درصد عمده.فروشي وخرده.فروشي.ها و رستوران.ها و هتل.هاي كشور و چهل و چهار درصد خدمات مالي و چهل و هشت درصد امور اداري كشور و همچنين سی و چهار درصد کارمندهای اداري كشور، پنجاه و شش درصد ماشين.هاي نمره شدۀ کشور، چهل و شش درصد پروازهاي كشور به مقصد تهران و سی و پنج درصد خطوط ارتباط تلفنی، به عنوان بزرگترين بازار توليد و مصرف اقتصادي ايران، جايگاه مهم شهري را به لحاظ اقتصادي، سياسي و فرهنگي به خود اختصاص داده است.

2. مسأله
استفاده از فضاي مجازي و درگير شدن با ظرفيت.هاي اين جهان، موجب شده است تا اين گونه شهرها به مثابه بخشي جدانشدني از زندگي روزمره درآيند. استفاده از فضاي مجازي در جهت تسهيل امور و فعاليت.ها باعث شد تا به کارگيري اين فضا به عنوان يک ضرورت در زندگي امروز نمود پيدا کند. بر اين اساس مي.توان برخي از مسایلی که نیاز به شهر مجازي را ضرورت می.بخشد را مورد اشاره قرار داد.

1.2. عدم دسترسی سریع به امکانات و خدمات
شهر تهران، کلان.شهری بسیار گسترده با پیچیدگی.های شهری خود است که امکانات آن در نقاط مختلف شهر پراکنده شده.اند. برای استفاده از برخی خدمات و امکانات حیاتی شهر گاه باید مسافت.های زیادی را پیمود. این امر خود موجب ایجاد ترافیک، آلودگی. هوا و همچنین از بین رفتن زمان مفید زندگی افراد می.شود. میزان جذب و تولید سفر 12 میلیون و 500 هزار سفر روزانه در شهر تهران، می.تواند گواهی بر این ادعا باشد. می.توان گفت دسترسی سریع به خدمات و امکانات از خواست.های اصلی تمامی شهروندان تهرانی است که متأسفانه به علت تراکم بیش از اندازه خیابان.ها و نبود شیوه.های دسترسی جایگزین، به یکی از مسایل اساسی شهروندان تبدیل شده است.

2.2. فرسایش منابع در فعالیت.های غیرضروری
بسیاری از نیروها، منابع و سرمایه.های انسانی، اقتصادی و اجتماعی شهر تهران در حال حاضر یا در ترافیک.های پیچیدۀ شهری در حال اتلاف است و یا در سطح مدیریت ترافیک و آلودگی هوا از بین می.رود. از سوی دیگر زمان به عنوان مهمترین مسأله، در زندگی شهروندان تهرانی که بیشتر وقت خود را در خیابان.ها و ترافیک به سر می.برند، امری بی.معنا شده است. تهران از منابع و ظرفیت.های گسترده بسیاری برخوردار است. اما به علت مشکلات بیش از حد در تهران از جمله ترافیک و آلودگی هوا، این منابع برای حل این مشکلات صرف می.شود تا برای ایجاد شهری نمونه و مطابق با استانداردهای زندگی امروزه.

3.2. ترافیک و تراکم شدید حرکتی در بخش.های حساس شهر
ترددهای شهری، در بخش.های مختلف شهر، به منظور استفاده از امکانات و خدمات متنوع ارائه شده در سطح شهر انجام می.گیرد. تراکم.های شهری را می.توان به صورتی نظام.مند در جهت آسایش و آرامش شهروندان مدیریت کرد. در حال حاضر تراکم. حرکت.های شهری تنها به منظور انجام کار است که این تراکم بیش اندازه و ناموزون نه تنها کارها را با وقفه و کارآیی نامناسب روبرو می.سازد، بلکه موجب فرسایش نیروها و منابع در امور غیر ضروری نیز می.شود. ترافیک در تهران ریشۀ بسیاری از مسائل و مشکلات دیگر شهر و شهروندان است. ایجاد شیوه.های جایگزینی که بتواند باری هر چند کوچک را از دوش ترافیک شهر بردارد، می.تواند بسیاری دیگر از مشکلات تهران از جمله مهم.ترین آنها، آلودگی هوا، را نیز تا حدودی حل کند. در حال حاضر میزان سفرهای روزانۀ شهر تهران در حدود 12 میلیون و 500 هزار سفر است که بر اساس پیش.بینی.های صورت گرفته در طرح جامع حمل و نقل و ترافیک شهر تهران، در سال 1404، میزان سفرهای روزانه در حدود 18 تا 20 میلیون سفر خواهد بود.

4.2. اتلاف زمان در انجام امور
زمان از مهم.ترین منابع و شاید مهم.ترین منبع برای افراد یک جامعه باشد. ایجاد فضایی که بتوان در آن امور را با سرعت بیشتر انجام داد و زمان مفید زندگی را به جای اتلاف در ترافیک و صف.های اداره.ها و سازمان.ها و مراکز خرید، به آسایش و استراحت اختصاص داد، می.تواند دغدغۀ مهمی را در ذهن افراد پاسخگو باشد. اگر میزان هر سفر درون.شهری را 4 دقیقه در کیلیومتر فرض کنیم، با میزان 12 میلیون و 500 هزار سفر روزانه، تقریباً زمانی برابر با 835 هزار ساعت زمان شهروندان در سفرهای روزانه صرف می.شود. این آمار بدون در نظر گرفتن مدت زمانی است که صرف امور اداری می.شود. هر چند که زمان شهروندان می.تواند صرف کارهای مفیدتری شود، اما همین امر که زمان افراد در ترافیک.های پیچیدۀ شهری و یا در فرایندهای دیوان.سالارانۀ ادارات تلف نمی.شود و فرسایش ذهنی برای شهروندان ایجاد نمی.شود خود می.تواند نقطۀ قابل تأملی در ایجاد روش.های جایگزینی برای انجام امور و فعالیت.های اداری باشد.

5.2. سرمایه.گذاری منتهی به تخریب محیط.زیست
یکی از مهم ترین نکته.ها در مورد وضعیت فعلی شهر تهران، تخریب اندک محیط.زیست شهری باقی.مانده برای احداث ساختمان.هایی است که نه تنها کمکی محیط.زیست شهر نمی.کند، بلکه با ایجاد تراکم.های غیرضروری برای انجام اموری که به نحوی شایسته.تر قابل انجام بوده.اند، منجر به آلودگی.های زیست.محیطی خطرناک.تر همچون آلودگی هوا می.شوند. در سال 1386 23 میلیون و 540 هزار و 979 متر مربع، اسکلت بنای پروانه.های ساختمانی، تخریب و نوسازی در شهر تهران بوده است. همچنین 23 میلیون 731 هزار 296 متر مربع، میزان کل مساحت طبقات پروانه.های صادره در شهر تهران بوده است. سرمایه.گذاری در عمران شهری امری قابل قبول است. اما زمانی که این سرمایه.گذاری برای انجام اموری است که با هزینه.های کمتر نیز قابل اجرا هستند، سرمایه.گذاری.های این چنینی مشکلی برای تهران و شهروندان تهرانی خواهند بود.

6.2. آلودگی هوا
آلودگی هوا را نیز می.توان یکی از مسایل اساسی تهران دانست که ناشی از عوامل مختلفی همچون ترافیک و صنایع در تهران است. مسألۀ صنایع تا حدودی در سال.های اخیر در حال حل.شدن است. اما آلودگی هوا ناشی از ترافیک یکی از مسایل حیاتی شهر است که نیاز به برنامه.ریزی.های چندبعدی با استفاده از فناوری.های روز چه در سطح فیزیکی و چه در سطح مجازی دارد. آلودگی به صورت عام و آلودگی هوا و آلودگی صوتی می.توانند موجبات تخریب روح و روان مردم را ایجاد کنند. شهر تهران در سال 86 در 6/0 درصد روزها از نظر وضعیت بهداشتی منوکسید کربن، در حالت بسیار ناسالم قرار داشته است. همچنین در 7/15 درصد روزهای سال نیز در حالت ناسالم بوده است. از لحاظ وضعیت بهداشتی ذرات معلق هوا نیز در 01/10 درصد روزهای سال نیز در حالت ناسالم قرار داشته است.

3. ساختار سیاست شهر مجازی تهران
شهر مجازي از خصلت.هاي نظامند بودن، دسترسي آسان به خدمات، فراگيري خدمات شهري و به نوعی غيرمرکزي کردن خدمات شهري همراه با چندرسانه.اي بودن، تاريخي بودن و توجه به تنوع.هاي قومي و ديني برخوردار است. شهر مجازي، شهر نظام بخشيدن به ارزش.هاي ديني و فرهنگي جامعه ايراني است. شهر مجازي، ظرفيتِ ساختن ايده.آل.هاي زندگي را در يک فضاي شهري فراگير و مبتني بر چارچوب.هاي قانونمند، اخلاقي و الهي را دارد. شهرمجازي، شهر شهرهاست که قدرت ساخت شهرهاي هزار طبقه را دارد. شهر مجازي در منطق الگوريتمي شهر، شهری تغيير پذير، متنوع و مبتني بر هنر و معماري والاست. شهر مجازي، شهر متغيرها و فرامتغيرها است؛ شهري است که هم به جزئيات و هم به کليت امر زندگي توجه مي.کند. شهر مجازي، شهر ساختن بدون تخريب محيط زيست و ساختن با بهره.وري متمايل به بي.نهايت است. شهر مجازي، شهر رياضي و منطق رياضي است که بر مبناي آن مهندسي.هاي مجازي جديدي متولد مي.شوند که از ذات «تغييرپذيري» و «سيال.بودن» برخوردارند. زمان در شهر مجازي از مفهومي هندسي و غيرخطي برخوردار است و فرايندهاي مبتني بر زمان مجازي در محيطي بدون فاصله و در نتيجه متفاوت از حيث «حرکت و سرعت» بررخوردار است. اين بدان معناست که ما در عين تحرک از امکان ثبات برخورداريم.

1.3. چشم.اندازها
چشم.انداز به خروجي.هاي برنامه در پايان زمان تعيين شده توجه مي.کند. چشم.انداز شهر مجازي تهران به افقي معطوف است که در پايان برنامه پنج سالۀ شهرداري تهران قابل وصول خواهد بود. چشم.اندازهای شهر تهران بر اساس چهارده تبدیل اساسی که در انتقال از شهر تک.فضایی به شهر دوفضایی صورت می.گیرد، قرار گرفته است. چشم.اندازهای شهر مجازی تهران عبارتند از:

1.1.3. کاهش آلودگی محیط.زیست تهران که در اثر فعالیت.های فیزیکی ایجاد می.شود؛
2.1.3. کاهش ترافیک شهر تهران، تراکم حرکت و ترددهای کاری شهروندان برای انجام امور اداری شهر؛
3.1.3. انتقال همۀ خدمات شهری قابل انتقال به فضاهای مجازی و دوفضایی کردن خدمات؛
4.1.3. الکترونیک و دجیتال کردن تمام اطلاعات مرتبط با شهر مجازی تهران؛
5.1.3. سرمایه.گذاری کاری بیشتر در فضای مجازی و کاهش هزینه.های جانبی در فضای فیزیکی؛
6.1.3. سرمایه.گذاری در ظرفیت.های طبیعی، تاریخی و فرهنگی تهران برای رشد و توسعۀ آرامش؛
7.1.3. استفاده از منابع جهانی در شهر و جهانی.کردن شهر تهران از طریق فضای مجازی؛
8.1.3. ایجاد دسترسی همه.جایی به تمامی امکانات و خدمات شهر به صورت دوفضایی؛
9.1.3. اصلاح و سرعت.بخشی در فرایندهای کاری و اداری و صرفه.جویی در زمان شهروندان؛
10.1.3. رفع نابرابری در تولید درآمد، توزیع منابع و ارائه و مصرف خدمات؛
11.1.3. کاهش فرسایش منابع انسانی، طبیعی، اقتصادی و اجتماعی شهر در فعالیت.های غیرضروری؛

2.3. نگاه راهبردی
نگاه کلان یا نگاه راهبردی، ديدگاه کلاني است که بر رابطه فضاي فيزيکي با فضاي مجازي شهر سايه افکنده است و به نوعي پارادايم برنامه.ريزي دوفضائي توسعه شهري را منعکس مي.کند. نگاه کلي طراحي شهر مجازي تهران متکي بر پارادايم و نگاه دوفضائي.شدن شهر و حکمرانی شهر خوب است. بر مبناي اين نگاه کلان، نگرش.هاي توسعه.اي شهر، امکانات و روندهاي شهر، دوفضائي ديده مي.شود که بخشي از آن در فضاي فيزيکي تأمين و بخش ديگر به فضاي مجازي منتقل مي.شود. بر مبناي اين نگاه، همه روندهاي تکرار شونده و همه روندهايي که مستلزم توسعه سفرهاي درون شهری و بين.شهری و توسعه بورکراسي اداري و همه مقوله.هايي که به نوعي «زحمت شهروندي» را موجب مي.گردد، به فضاي مجازي و سامانه نظام.مند خدمات منتقل مي.شود. از سوی دیگر نگاه کلان حکمرانی شهر خوب با خصیصه.هایی محوری همچون (1) موثر بودن، (2) شفافیت اطلاعاتی، (3) پاسخگوئی (4) مسئولیت پذیری، (5) مشارکت اجتماعی و (6) سلامت اجتماعی، به دنبال ایجاد شهرِ دوفضایی خوب و زندگی سالم و کارآمد برای شهروندان و کارگزاران است.

3.3. سیاست.های کلان
سياست.هاي کلان فرامتغيرهايي هستند که بر همه برنامه.ها، تصميم.ها و لايه.هاي شهر مجازي اثر مي.گذارند. تمامی عملکردها، فعالیت.ها و روند.ها برای طراحی، آماده.سازی، ایجاد و توسعۀ شهر مجازی تهران باید در قالب سیاست.های هشت.گانۀ «عدالت.گرایی»، «دین.گرایی»، «ایرانی.گرایی»، «مردم.گرایی»، «تاریخی.گرایی»، «قدرت.گرایی»، «جهانی.گرایی» و «ساده.گرایی» باشد.

4.3. مأموریت.ها
ماموريت اشاره به وظايف مشخصي دارد که به نوعي جمع.بندي وظايف اصلي را منعکس مي.کند. وظايف و مأموریت.ها در سه سطح برای شهر مجازی تهران قابل تعریف است: 1) خدمات نقطه به نقطه سازمان.ها و نهادهای رسمی شهری از طریق جایگاه فیزیکی و حضوری و فضای وبگاه.های مستقل و یا وبگاه.های وابسته؛ 2) فضاهای عمومی که در محیط لایه.های شصت و هفت گانه شهر مجازی نمود پیدا می.کنند؛ 3) فضاهای مربوط به بخش خصوصی و سازمان.های غیردولتی. وظایف شهر مجازی تهران در سطح کلان، مأموریت.های این شهر را تشکیل می.دهد که اهداف اصلی شهر مجازی تهران را منعکس می.کند:
1.4.3. کاهش ساخت و ساز برای انجام فعالیت.های اداری؛

2.4.3. انتقال خدمات قابل انتقال و اطلاع رسانی کامل برای جلوگیری از تردد جهت در یافت خدمات؛
3.4.3. توسعۀ دفاتر شهر مجازی تهران برای توسعۀ دسترسی به اطلاعات و خدمات شهر؛
4.4.3. توسعۀ اطلاعات و خدمات شهر مجازی تهران برای کاهش ترددها؛
5.4.3. ایجاد بسترهای قانونی برای انجام امور اداری از طریق فضای مجازی؛
6.4.3. ایجاد بسترهای فنی برای مدیریت خدمات شهر؛
7.4.3. تعریف خدمات اداری جدید مبتنی بر فضای مجازی؛
8.4.3. دیجیتال کردن تمام اطلاعات اداری برای قرار گرفتن در شهر مجازی تهران؛
9.4.3. دیجیتال کردن تمام اطلاعات مرتبط با شهر تهران در شصت و هفت لایۀ شهر مجازی تهران؛
10.4.3. یکپارچه.سازی منابع و زیرساخت.های ارتباطات و اطلاعات موجود در شهر؛
11.4.3. توسعۀ سرمایه.گذاری بخش خصوصی در فناوری اطلاعات و ارتباطات شهر تهران؛
12.4.3. ایجاد خدمات جدید و توسعۀ خدمات موجود به فضای مجازی شهر؛
13.4.3. استفاده از هزینه.های صرفه.جویی.شده عمرانِ اداریِ فیزیکیِ شهر در توسعۀ فضاهای تفریحی؛
14.4.3. ایجاد سامانه.های گردشگری مجازی برای توسعۀ گردشگری و جذب گردشگران خارجی؛
15.4.3. گسترش سازه.های عمومی فرهنگی و هنری برای ایجاد رفاه و آرامش؛
16.4.3. انتقال ظرفیت.های فرهنگی، تاریخی و هنری شهر تهران در بستر فضای مجازی شهر؛
17.4.3. ایجاد سامانه.های اینترنتی و موبایل شهر مجازی در پایانه.های و خودروهای حمل ونقل عمومی؛
18.4.3. ارائۀ نسخۀ موبایل شهر مجازی تهران؛
19.4.3. ایجاد سامانه.های خدمت.رسانی پیامک؛
20.4.3. توزیع منابع انسانی رهاشده در اثر ارایۀ خدمات مجازی در شهر برای خدمت.رسانی سریع.تر؛
21.4.3. ایجاد سامانه.های اطلاع.رسانی و خدمت.رسانی از طریق تلفن همراه؛
22.4.3. ایجاد فرصت.های شغلی تازه در کنار شهر مجازی تهران همچون دفاتر شهر مجازی؛
23.4.3. ایجاد سامانه.های حمل ونقل برای جابه.جایی کالاها و خدمات؛
24.4.3. انتقال خدمات اداری شهر تهران به فضای مجازی شهر؛
25.4.3. سرمایه.گذاری برای آغاز فعالیت.های اداری تازه در شهر مجازی؛

5.3. فرامتغیرها
فرامتغیرها، متغیرهایی هستند که در تمامی حوزه.ها و لایه.ها اثرگذار هستند و محدود به حوزه و لایۀ خاصی نیستند. به این معنا که در ساختار شهر مجازی تهران، متغیرها و فرامتغیرهایی وجود دارند که در سطح میانی سیاست قرار دارند. متغیرها، لایه.هایی هستند که اطلاعات و خدمات را به صورت نظام.مند به کاربران ارائه می.کنند. فرامتغیرها در واقع همان خدماتی هستند که به صورتی کلی در تمامی لایه.های شهر موجود هستند. فرامتغیرهای شهر مجازی تهران عبارتند از: (1) فرامتغیر کاربران خاص، (2) فرامتغیر موبایل، (3) فرامتغیر ویکی، (4) فرامتغیر وب 2 و وب معنایی و در نهایت (5) فرامتغیر مرتبط با استانداردهای فضاهای وبگاهی مانند امور مربوط به طراحی، محتوا، کاربرپسندی، تعاملی بودن و فناوری.

6.3. لایه.ها
لايه يک محيط مجازي است که همه عناصر مرتبط با آن در يک محيط يکپارچه گرد هم مي.آيند. به عبارتي مي.توان گفت لايه خود يک «شهر موضوعي» است که بر اساس موضوع خود، مصاديق مرتبط را گرد هم مي.آورد. در واقع شهر مجازي، شهری افقي و عمودي است. در سطح عمودي، لايه.هاي شهر قرار دارند و در سطح افقي، عناصر درون هر لايه، قرار مي.گيرند. بنابراين شهر لايه.ها يعني «شهر شهرها» که در سطح عمودي با ساير لايه.هاي شهر مرتبط مي.شود و در سطح افقي با عناصر مرتبط با موضوع خاص يک لايه ارتباط برقرار مي.کند و همه اجزاء و خدمات مرتبط با موضوع لايه پیاده.سازی مي.شوند.
شهر مجازی تهران در شصت و هفت لایه طراحی شده است که این شصت و هفت لایه در هشت حوزۀ «فرهنگ»، «اجتماع»، «اقتصاد»، «مدیریت شهری»، «خدمات»، «امور بنیادین شهر»، «اطلاع.رسانی» و «گردشگری» قرار گرفته.اند. لایه.های شهر مجازی تهران با نگاه راهبردی «دوفضایی.شدن» طراحی شده.اند. به این معنا که این لایه.ها از سویی در ارتباط کامل با فضاهای مجازی مرتبط در دیگر لایه.ها و در سوی دیگر در تعاملی موازی با مسایل مرتبط با فیزیک شهر تهران قرار دارند.

7.3. برنامه عمل
برنامۀ عمل زبان اجرایی برنامۀ راهبردی است. خدماتی که در برنامه.های عمل تشریح شده.اند، در حقیقت چارچوب کلی اجرای هر لایۀ شهر مجازی تهران هستند. در این برنامه.های عمل، خدمات منتخب هر یک از شصت و هفت لایه.ای را که در گزارش «لایه.های شهر مجازی تهران» آمده بودند به طور مفصل تشریح و تبیین شده.اند. در شهر مجازی تهران، 227 برنامۀ عمل تعریف شده است. برنامه.های عمل فرامتغیرهای کاربران خاص و موبایل در برنامۀ راهبردی شهر تهران ذکر شدند. در مجموع 844 مورد از خدمات پیشنهادی لایه.ها، در قالب این برنامه.های عمل تعریف برنامه.ای شده.اند.
خدمات پیشنهادی در لایه.های شهر مجازی تهران بر اساس پنج عامل اساسی انتخاب شده.اند: (1) مطالعات کارکردی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شهر تهران؛ (2) تجربه.های وبگاه.های موفق در حوزۀ هر لایه؛ (3) تجربۀ خدمات ارائه شده در بیست شهر مجازی برتر جهان؛ (4) بررسی اسناد بالاسری و تجربه.های سازمانی حوزۀ هر لایۀ؛ (5) و نتایج مطالعات پیمایشی و پژوهش میدانی کاربران و کارگزاران تهران.

4. روش.شناسی پژوهشی
انجام مطالعات پژوهشی پروژۀ شهر مجازی تهران نیازمند شناخت وضعیت قانونی و تجربه.های انجام گرفته در حوزۀ فناوری اطلاعات و شهرهای مجازی در جهان بود. بر این اساس اولین مرحلۀ پژوهشی پروژه، به جمع.آوری، مطالعه، بررسی، استخراج خروجی.های متناسب با پروژه و در نهایت تلخیص و گزار.ش.نویسی اسناد بالادستی سازمان.ها و نهادهای بین.المللی و همچنین سازمان.ها و نهادهای کشورهای پیشرفته، اختصاص یافت.
در مرحلۀ دوم مطالعات پیمایشی امکان.سنجی، نیازسنجی و مشکل.سنجی در دو سطح کاربران و کارگزاران و همچنین مطالعات ثانویۀ داده.های سامانۀ مدیریت خدمات شهری 137 و سامانۀ نظارت همگانی 1888 صورت گرفت. شهروندان کاربران نهایی پروژه هستند و بدین خاطر ضروری بود تا نیازها و مسایل که برای آنها مهم است در پژوهش منعکس شود. از سوی دیگر کاگزاران، اداره.کنندگان شهر هستند و در سطحی کلان.تر به مسایل و نیازها و امکانات اشراف کامل.تری دارند. مطالعات آمایشی 137 و 1888 نیز در جهت آشنایی با نیازهای و مشکلات مردم و دسترسی به مبنای مستحکم.تری برای تحلیل مورد بررسی قرار گرفتند.
در مرحلۀ سوم ساختار شهر مجازی تهران، بر اساس مطالعات صورت گرفته، با روش طراحی لایه.ها با توجه به رویکرد متغیری و فرامتغیری انجام شد. در این مرحله، ابتدا نسخۀ اولیۀ لایه.های اصلی شهر بر اساس کارکردهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شهر تهران طراحی شد و در آنها تعاریف مفهومی، تعاریف فضای مجازی، تجربه.های لایه در فضای مجازی و همچنین پیشنهادهای اولیۀ خدمات لایه ارایه شد که به تدریج و با تکمیل نتایج دیگر مراحل پروژه، ساختار لایه.ها نیز تکمیل و به صورت نهایی درآمد.
در مرحلۀ چهارم پروژه، بیست شهر مجازی منتخب مورد تحلیل خدمات و اطلاعات قرار گرفتند و در نهایت رابطۀ این شهرها با شهرهای فیزیکی.شان با توجه منطق.های چهارگانۀ شهرهای مجازی تبیین شد.
در مرحلۀ پنجم مطالعات اسناد بالادستی ابتدای پروژه و مطالعات اسنادی تکمیلی در لایه.های طراحی شده منعکس شدند.
در مرحلۀ بعد، هزینه/فایدۀ شهر مجازی تهران مورد بررسی قرار گرفت تا با مقایسۀ این برآورد با وضعیت شهر فیزیکی تهران، توجیه عملی برای اجرای پروژۀ شهر مجازی تهران تبیین شود.
در ادامه برآورد اثرات زیست محیطی شهر مجازی تهران انجام گرفت تا از بعدی دیگر اجرای شهر مجازی تهران توجیه شود.
در نهایت نیز برنامه.های عمل شهر مجازی تهران از میان خدمات پیشنهادی لایه.های شهر مجازی تهران، بر پایۀ معیارهای مهم انتخاب که عبارت بودند از اولویت.های کاربران، کارگزاران و همچنین حوزۀ اجرایی خدمات تعریف شدند. در پایان این مرحله نیز برنامۀ راهبردی شهر مجازی تهران تدوین شد تا شهر مجازی تهران سندی به عنوان پشتوانه اجرایی داشته باشد.

5. گزارش کار
پروژۀ شهر مجازی تهران با همت شهرداری تهران و همکاری علمی دانشگاه تهران، تحت مدیریت دکتر سعیدرضا عاملی آغاز شد. کارگروه پژوهشی فضای مجازی دانشگاه تهران شامل مشاورین ارشد در زمینه.های شهرهاي مجازي، جامعه اطلاعاتی، روابط عمومي و رسانه.ها، فناوري، برنامه.نويسي و اينترنت، به همراه شانزده نفر کارشناس پژوهش، دارای مدارک کارشناسی.ارشد و کارشناسی، با 17 .هزار ساعت کار مفید کارشناسی و نزدیک به 1000 ساعت کار مشاوره ای، در این پروژه فعالیت داشتند.

1.5. گزارش اسناد بالادستی
گروه فعال در پروژه طراحی الگوی مناسب برای شهر مجازی تهران در یکی از قدم.های اول فعالیت خود، مجموعه.ای از اسناد این حوزه را با حجم بیش از 10 هزار صفحه، از منابعی چون اتحادیة اروپا، سازمان ملل، سازمان.های مرتبط با دولت آمریکا و منابع دیگر جمع.آوری کرده، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد تا طرح اختصاصی شهر مجازی تهران را بر پایة مستحکمی از ادبیات و تجربیات موجود در این حوزه قرار دهد.
در این راستا، مطالب گرفته شده بر اساس محتوای آن.ها به گروه.های مختلف تقسیم شدند که برخی از آن.ها عبارتند از : «دولت الکترونیک و خدمات عمومی»، «شهرهای مجازی»، «جامعة اطلاعاتی»، «طرح.های راهبردی فناوری اطلاعات»، «امنیت فضای مجازی»، «دولت الکترونیک: طرح.ها، برنامه.ها و گزارش.ها»، «اخلاق در فضای مجازی»، «اینترنت»، «گزارش.های سالانة گروه.عمل فناوری اطلاعات و ارتباطات سازمان ملل»، «هویـت الکترونیک و امـضای دیجیتال»، «هویت مؤلـف در فضـای دیجیتال»، «اینترنت و دین»، «تجارت و فناوری اطلاعات»، «کاربردها و تجربه.های فناوری اطلاعات» و غیره.
این اسناد معمولاً در برگیرندة پژوهش.ها و تحلیل.هایی است که به طور کاربردی و با ملاحظة کشورهای مختلف، به مسایل و مشکلات و چشم.اندازهای این کشورها می.پردازند و به شکل.های مختلف از قبیل «برنامة عمل»، «مطالعة موردی»، «برنامة راهبردی» و موارد دیگر ارایه می.شوند. مزیت این مطالب آن است که مستندی به مطالعات موردی و تحلیل شرایط عملی کشورهای مختلف هستند و طیف گسترده.ای از مسایل تجربه شده و راه.حل.های به کار رفته یا پیشنهاد شده در مورد آن.ها را در بر می.گیرند. این مطالب در مجموع اسناد مهمی از برنامه.های استراتژیک کشورهای توسعه.یافته جهان در حوزة فناوری.های ارتباطات و اطلاعات، فضای مجازی و مفاهیم مرتبط با این حوزه را در بر می.گیرند.

2.5. گزارش پیمایش امکان.سنجی، نیازسنجی و مشکل.سنجی
1.2.5. پیمایش کاربران
به منظور کسب اطلاع از اولویت.های مردم تهران در استفاده از فضای مجازی پرسشنامه.ای طراحی و هم به شکل آنلاین و هم به شکل دستی در میان مردم تهران توزیع شد. علاوه بر سؤالات دموگرافیک و یک پرسش باز، در طراحی سایر پرسش.ها از طیف لیکرت استفاده شد و در هر پرسش از پاسخگو خواسته شد که مشخص کند ارایه شدن گونه.ای از خدمات، چه میزان برای او به عنوان یک شهروند اهمیت دارد.
با توجه به این که مبنای بررسی خدمات در این پژوهش «لایه.ها»ی تعیین شده برای آن هستند، پس هدف ما این خواهد بود که اولویت و اهمیت لایه.ها و خدمات مربوط به آن.ها را برای مردم مشخص کنیم. پرسشنامة کاربران با عنوان «اولویت.سنجی اطلاعات و خدمات الکترونیک برای کاربران شهر تهران»، شامل الف- شش پرسش دموگرافیک (سن، جنسیت، طبقة اجتماعی، شهر محل زندگی، زبان مادری و مدرک تحصیلی)، ب- یک پرسش باز در مورد مشکلات شهروندان با خدمات دولتی و ج- دو مجموعه پرسش به ترتیب به تعداد 42 و 33 پرسش است. در ارایة خدمات الکترونیک به لحاظ نوع تعاملی که میان کاربر و دارندة وبگاه برقرار می.شود، دو گروه عمدة خدمات را می.توان تشخیص داد. گروه اول، خدمات مبتنی بر اطلاع.رسانی یک.سویة دارندة وبگاه به کاربر هستند. گروه دوم، گسترة متنوعی از خدماتی را در بر می.گیرد که در آن.ها اطلاعات به صورت دوسویه بین کاربر و وبگاه منتقل می.شود.
در نهایت، مقایسة رتبه.بندی خدمات با جدول تناظر خدمات و لایه.ها، طبقه.بندی اولویت لایه.ها را از دید جمعیت هدف نشان می.دهد. در این زمینه دو طبقه.بندی مختلف به دست می.آید، یک طبقه.بندی از مقایسة جدول تناظر خدمات و لایه.ها با رتبه.بندی به دست آمده برای خدمات مبتنی بر اطلاع.رسانی و دیگر از مقایسة جدول تناظر خدمات و لایه.ها با رتبه.بندی به دست آمده برای خدمات مبتنی بر تعامل. وجود این دو جدول را به این شکل می.توان توضیح داد که مردم در اغلب موارد در زمینة کسب اطلاعات از طریق اینترنت یک اولویت.بندی و در زمینة بهره.مندی از خدمات مبتنی بر تعامل اولویت.بندی دیگری دارند. طبیعتاً طراحان شهر مجازی در راستای ارایة خدمات مبتنی بر اطلاع.رسانی باید جدول اول و در راستای ارایة خدمات مبتنی بر تعامل باید جدول دوم را مد نظر قرار دهند.
2.2.5. پیمایش کارگزاران
این مطالعه، پیمایشی است جهت کسب دانش در زمینة «خواسته.ها»، «مشکلات»، «اولویت.ها» و «دانش» کارگزاران فضای مجازی شامل افراد فعال در رده.های مدیریتی در شهرداری تهران و سازمان.های زیرمجموعة آن. داده.های مورد نیاز این مطالعه از طریق توزیع پرسشنامه میان سازمان.های مورد اشاره جمع.آوری شد و با توجه به اکتشافی بودن مطالعه، بخش عمده.ای از یافته.های پژوهشی که ماهیت کیفی دارند از طریق استخراج مقولات به دست آمد. تعدادی از پرسش.های پرسشنامه و شیوة انتخاب شده برای استفاده از داده.های جمع.آوری شده، امکان تحلیل کمّی داده.ها را نیز فراهم کرد.
یافته.های «کیفی» بخش اول از این پیمایش نشان می.دهد که کارگزاران در پنج حوزه مختلف قوانین و مقررات موجود را ناکارآمد می.دانند از این جهت که این قوانین و مقررات نمی.توانند حذف کامل حضور فیزیکی افراد را تأمین کنند. این حوزه.ها عبارتند از: «امور مالی»، «تشکیل پرونده»، «مذاکرات»، «تحویل مدارک صادر شده به متقاضی» و «موارد متفرقه».
اما در مورد اینکه «کارگزاران این حوزه تا چه اندازه شناخت مورد نیاز برای سرمایه.گذاری در زمینة توسعة فضای مجازی و علم لازم برای حرکت در جهت درست را دارند؟»، در دو بخش نگرش.سنجی و دانش.سنجی یافته.های پیمایش مورد بررسی قرار گرفت. در بخش نگرش.سنجی، یافته.های کیفی نشان می.دهد که ظهور اینترنت از دید مدیرانی که پرسشنامه.ها را پر کرده.اند، دست.کم 9 دسته آسیب و خطر در پی دارد که به شرح زیر هستند: آسیب.های اجتماعی، آسیب.های فردی، آسیب.های فرهنگی، آسیب.های اخلاقی، آسیب.های سیاسی، آسیب.های اقتصادی، آسیب.های اطلاعاتی، آسیب.های جسمی و روانی، آسیب.های شبکه.ای. از سوی دیگر، کارگزارانی که به پرسشنامه.ها پاسخ داده.اند، فوایدی برای اینترنت قائل شده.اند که آن.ها را می.توان در 7 دسته مقوله.بندی کرد: افزایش رفاه و عدالت اجتماعی، فواید اقتصادی و توسعه.ای، فواید فرهنگی، فواید اطلاعاتی، فواید ارتباطی، فواید علمی و آموزشی، فواید سازمانی. از سوی دیگر کارگزاران 35 اقدام توسعه.ای و 4 اقدام محدودکننده را که از نظر ایشان دولت باید در زمینة اینترنت و فناوری.های جدید انجام دهد، پیشنهاد داده.اند. در سوی دیگر، یافته.های کمّی پیمایش کارگزاران نشان می.دهد که که 77.78 درصد از مدیران، هم به آسيب.ها و هم به فوايد استفاده از اينترنت در ايران اشاره كرده.اند و 12.96 درصد آنان تنها به فوايد استفاده از اينترنت در ايران اشاره كرده.اند. تنها 9.26 درصد از كارگزاران پاسخ.دهنده، فقط به آسيب.هاي استفاده از اينترنت در ايران اشاره كرده.اند. در ضمن، بررسی پیشنهادات کارگزاران نشان می.دهد که 79.63 درصد از پاسخگويان، در زمينه اقدامات دولت در زمينه اينترنت تنها پيشنهادات توسعه.اي ارایه داده.اند و 16.66 درصد از آنان، هم پيشنهادات توسعه.اي و هم پيشنهادات محدودكننده ارایه کرده.اند. این یافته.ها نیز آشکارا نشان.دهندة دید مثبت مدیران شرکت.کننده در این مطالعه نسبت به فضای مجازی است. همچنین حدود 90 درصد از كارگزاران «كاملا موافق» یا «موافق» اين امر هستند كه آشنايي كامل با رايانه و اينترنت و فناوري.هاي ارتباطات و اطلاعات بايد به عنوان يك شاخص مهم در استخدام نيروهاي جديد در شركت.ها و سازمان.ها در نظر گرفته شود. حدود 93 درصد از كارگزاران پاسخگو با اين امر كه برگزاري كلاس هاي آموزش فناوري.هاي ارتباطات و اطلاعات براي كارمندان ناآشنا با اين فناوري.ها بايد فورا در دستور كار قرار گيرد «كاملا موافق» یا «موافق» هستند. 27.78 درصد از كارگزاران پاسخ.دهنده با اين امر كه خدمات مختلف مالي و شهري از قبيل صدور گذرنامه پرداخت قبض.ها و غيره نه.تنها بايد از طريق اينترنت ميسر گردد بلكه بايد انجام آن.ها با مراجعه حضوري افراد متوقف و ممنوع شود، «كاملا موافق» هستند و 24.07 درصد از آنان «موافق» و 27.78 درصد از آنان با اين امر «تا حدي موافق» هستند.
اما در سطح دانش.سنجی کارگزاران، یافته.های کیفی شامل عناوین نرم.افزارهای «عام»، «نیمه.تخصصی» و «تخصصی» که کارگزاران استفاده می.کنند. یافته.های کمّی این بخش از مطالعه نیز نشان می.دهد که حداکثر 6 درصد از کارگزاران از اینترنت و رایانه استفاده نمی.کنند و 42 درصد آنان از نرم.افزارهای تخصصی یا نیمه تخصصی بهره می.گیرند. مدیران مورد مطالعه در این پیمایش، به طور متوسط 14.8 ساعت در هفته در زندگي شخصي خود از اینترنت و رایانه استفاده مي.كنند و بطور ميانگين 15.15 ساعت در هفته در محل كار خود از اینترنت و رایانه استفاده مي.كنند. این یافته.ها نشان.دهندة آشنایی مناسب کارگزاران با اینترنت و رایانه است.
در بخشی دیگر در مورد مسألۀ «بزرگترین مشکلات مدیران و سازمان.ها» و «چگونگی کمک از فضای مجازی برای رفع کامل یا نسبی آنها»، این مطالعه نشان می.دهد که کارگزاران مورد مطالعه، جدی.ترین مشکلات خود را در زمینة استفاده از فضای مجازی در یک یا چند مورد از هشت مورد «جمع.آوری. و سازمان.دهی داده.ها و اطلاعات و گزارش.دهی»، «مشکلات ارتباطات میان همکاران»، «زمان.بر بودن گردش مکاتبات اداری / زمان.بر بودن امور اداری»، «مشکلات ارزیابی و نظارت»، «ضعف کارمندان در استفاده از سیستم.های رایانه.ای جدید»، «گردش کار نامناسب»، «محدودیت دسترسی به اطلاعات»، و «محدودیت مالی جهت تهیة رایانه و سایر سیستم.های مورد نیاز و به.روز ساختن آن.ها»، می.بینند.
این مطالعه نشان می.دهد که اولویت.های کارگزاران جهت استفاده از خدمات فضای مجازی مربوط به 18 لایه از لایه.های طرح شده در این پژوهش است. مهمترین این لایه.ها، چهار لایة «خدمات شهرداری»، «علوم و پژوهش»، «حمل.ونقل و تحرکات جمعیتی» و «امور مالی و بانکی» هستند. این لایه.ها عبارتند از 1. لایة خدمات شهرداری، 2. لایة علوم و پژوهش، 3. لایة حمل.ونقل و تحرکات جمعیتی، 4. لایة امور مالی و بانکی، 5. لایة شهرداری، 6. لایة محیط.زیست، 7. لایة روابط عمومی، 8. لایة تفریح و سرگرمی، 9. لایة ورزش، 10. لایة بازار، 11. لایة آموزش، 12. لایة سینما، 13. لایة گردشگری، 14. لایة نظرسنجی، 15. لایة شهروندی، 16. لایة قوانین و مقررات، 17. لایة شبکه.های اجتماعی و 18. لایة امور خیریه و خدمات داوطلبانه. در ضمن این مدیران، ارایة 11 خدمت را به عنوان موارد ضروری پیشنهاد می.دهند: 1. تهیة بایگانی الكترونيكي پرونده.ها و اسناد، 2. برقراري ارتباطات الكترونيكي بين سازماني، 3. فراهم ساختن شرايط مديريت پويا مبتني بر اطلاعات اينترنتي، 4. راه اندازي اتوماسيون اداري و الزام واحدها به استفاده از اين سيستم، 5. راه اندازي سايت اينترنتي اختصاصي سازمان و برنامه.ريزي براي مكانيزاسيون كامل سازمان، 6. ثبت درخواست.های درون.سازمانی و برون.سازمانی از طریق سیستم.های ارتباطات و اطلاعات جدید، 7. امكان ارائه پيگيري درخواست.ها به صورت برخط، 8. استفاده از پورتابل شهرداري تهران در زمینة امور درون.سازمانی و برون.سازمانی، 9. دسترسي به سوابق پرونده.ها و افراد برای تسهیل رسیدگی به پرونده.های مختلف، 10. راه.اندازی سيستم نوبت.دهي براي مراكز خدماتي و 11. راه.اندازی سیستم.های رایانه.ای مديريت كارها و آموزش افراد برای استفاده از این سیستم.ها.
همچنین به نظر کارگزاران مشکلات دیگری همچون «کاربرد تشریفاتی فضای مجازی»، «پرهیز برخی از مدیران یا کارشناسان سازمان.ها از شفاف.سازی»، و «ریشه.دار بودن فرهنگ پیگیری رودررو» بر سر راه عملیاتی شدن شهر مجازی تهران هستند.

3.5. گزارش تدوین لایه.های شهر مجازی تهران
لايه.هاي شهر مجازي تهران با رويکرد اساسي برخواسته از رويکردهاي دو فضایي به «ساختار و خدمات شهر» و نگاه «حکمراني خوب و پسنديده» به «محتواي شهر» طراحي شده است. به لحاظ کلي، معماري شهر مجازي تهران در قالب لايه.بندي هفت قلمرویي و در ظرف 67 لايه طراحي شده است. لايه.ها با نگاه متغيری و فرامتغيري مدل.سازي شده.اند. فرامتغيرها به عنوان متغيرهایي فرض شده.اند که بر همه لايه ها اثر مي.گذارند. لذا ممکن است وجهي از شهر مثل تلفن همراه يا نظارت همگاني يا لايه کاربران خاص، ضمن اين که يک لايه از شهر مجازي را تشکيل مي.دهند، به عنوان فرامتغير در ساير لايه.ها عمل کنند. فرایند دست.یابی به خروجی.های طراحی شهر مجازی تهران در نمودار صفحه بعد منعکس شده است. نسخه اول لایه.های شهر مجازی چهار نوع کار متفاوت یعنی مفهوم.سازی، مرور ادبیات مربوطه، مرور وبگاه.های مربوطه و تعریف خدمات الکترونیک را در برداشته است. در این روند به دو فرا.متغیر یعنی فرا.متغیر روشندلان و فرا.متغیر خدمات موبایل توجه شده است که به اختصار در ذیل توضیح داده می.شوند

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 246]