مسجد جامع گوهرشاد

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مسجد گوهرشاد يکى از مشهورترين مساجد ايران است. اين بنا که در مجموعه معمارى حرم مطهر امام رضا(ع) واقع است از ضلع شمالى به دارالسياده و دار الحفاظ از سمت جنوب به صحن قدس و از غرب به صحن امام و از جهت شرق به سمت شيخ بهايى محدود است.

مسجد گوهرشاد به همت گوهرشاد آغا، دختر امير غياث الدين ترخان در دوران حکمرانى همسرش شاهرخ بن تيمور گورکانى و فرمانروايى بايسنقر در خراسان در سنه 818 ه. ق توسط معمار چيره دست عصر تيمورى قوام الدين بن زيدالدين بن طيان شيرازى با استفاده از آجر و گچ .پى ريزى گرديد و بعد از سه سال ساختمان آن به اتمام رسيد.
مساحت کل اين مسجد 9410متر مربع مى باشد و داراى گنبد فیروزه ای بزرگ، يک صحن، چهار ايوان و هفت شبستان بزرگ است.
ایوان مقصوره
در دو طرف ايوان مقصوره دو مناره زيبا، .هر يک به بلندى 40 متر قرار دارد. کتيبه اى به خط« بايسنغر» ميرزاى تيمورى که از خوشنويسان مشهور زمان خود بوده است، .در حاشيه دهنه ايوان به يادگار مانده است. در ايوان مقصوره اين مسجد، منبر صاحب الزمان(ع) قرار دارد. اين منبر در سال 1243 ه. ق به شيوه منبت کارى از چوب گردو ساخته شده است و آهن.وميخ.در آن بکار نرفته است.

ایوان شمالی
ايوان شمالى مسجد گوهرشاد يا دار السياده با توجه به کتيبه پيشانى سر در به سال 1087 ه.ق در زمان شاه سليمان صفوى بنا گرديده است.

کتابخانه مسجد گوهرشاد
اين مسجد کتابخانه.ايعمومى نيز دارد که داراى 34650جلد کتاب است. کتابخانه قديمى در ضلع شرقى صحن امام خمينى قرار داشت و سابقه تاسيس آن به سال 618 هجری قمری مى رسيد که به دليل افزايش تعداد کتابها و مراجعين، .ساختمان جديد کتابخانه به نام کتابخانه مرکزى بين بست طبرسى و بست بالا با پيش.بينى 5 ميليون جلد کتاب ساخته شد و در سال 1374شمسى افتتاح گرديد. کتابخانه مرکزى با ظرفيت يک ميليون جلد کتاب (قابل افزايش تا 5 ميليون جلد ) هم اينک متجاوز از نيم ميليون جلد کتاب به 43 زبان رايج دنيا را دارا مى باشد که حدود 32هزار نسخه آن خطى، .1000 نسخه عکسى و بقيه چاپى است. از بين کتب چاپى تعداد 35هزار نسخه آن به زبانهاى خارجى است که علاوه بر آن حدود 27 هزار حلقه ميکروفيلم از نسخه هاى خطى نفيس اين کتابخانه و ساير کتابخانه هاى داخل وخارج کشور از جمله اسپانيا در آن قرار دارد.
اين موزه يکى از زيباترين و غنى ترين موزه هاى ايران به شمار مى رود. ساختمان موزه در ضلع شرقى صحن« امام خمينى» قرار دارد و قدمت اشياء. آن به قرن ششم هجرى مى رسد از آثار بى نظير اين موزه اولين سنگ مرقد امام هشتم (ع) است که به خط کوفى برجسته در سال 516ه. ق با نهايت ظرافت حجارى شده است.
همچنين چندنمونه از کاشيکاريهاى نقش برجسته معروف به کاشى سنجرى از قرن ششم و يک سنگاب بزرگ که در سال 597 ه. ق از سنگ سياه يک پارچه با زيباترين نقوس اسليمى تراشيده شده است در اين موزه نگهدارى مى شود. موزه آستان قدس به جهت انتساب به حضرت امام رضا (ع) هر سال صدها هزار ديدار کننده دارد. مجموعه قاليها، قاليچه ها و زربفت هاى آن که پوشش قبر حضرت رضا (ع) بافته اند و در نوع خود منحصر به فرد است در اين موزه نگهدارى مى شود. اين زربفت ها متعلق به قرون 11و 12و 13 هجرى است. از جمله آثار نفيس اين موزه کتيبه هائى است که بخط عليرضا عباسى نوشته شده است.

عشق گوهر شادى
اول - آورده اند که گوهر شاد خاتون همسر شاهرخ تيمورى زنى مومن و پارسا بود . مى خواست در کنار حرم امام رضا عليه السلام مسجدى بنا کند . چون مى خواست عمل صالحى انجام دهد به همه کارگران و معماران اعلام کرد دستمزد شما را دو برابر مى دهم ولى شرطش اين است که فقط با وضو کار کنيد و در حال کار با يکديگر مجادله و بد زبانى نکنيد و با احترام رفتار کنيد. و اخلاق اسلامى و ياد خدا را رعايت کنيد .
دوم - گفته اند او به کسانى که به وسيله حيوانات مصالح و بار به محل مسجد مى آورند علاوه بر دستور قبلى گفت سر راه حيوانات آب و علوفه قرار دهيد و اين زبان بسته ها را نزنيد و بگذاريد هرجا که تشنه و گرسنه بودند آب و علف بخورند . بر آنها بار سنگين نزنيد و آنها را اذيت نکنيد . اما من مزد شما را دو برابر مى دهم ....
سوم - روايت کرده اند که گوهر شاد روزى طبق معمول براى سرکشى کار ها به محل مسجد رفت . در اثر باد مقنعه و حجاب او کمى کنار رفت و کارگر جوانى چهره او را ديد . جوان بيچاره دل از کف داد و عشق گوهر شاد صبر و طاقت از او ربود تا آنجا که مريض شد و و بيمارى او را به مرگ نزديک کرد.
مادرش که احتمال از دست رفتن فرزند را جدى ديد تصميم گرفت جريان را به گوش ملکه گوهر شاد برساند .وگفت اگر جان خودم را هم از دست بدهم مهم نيست . او موضوع را به گوهر شاد گفت و منتظر عکس العمل گوهر شاد بود.
ملکه با خوشرويى گفت اين که مهم نيست چرا زودتر به من نگفتيد تا از ناراحتى يک بنده خدا جلو گيرى کنيم ؟ و به مادرش گفت برو به پسرت بگو من براى ازدواج با تو آماده هستم ولى فبل از آن بايد دو کار صورت بگيرد . يکى اينکه مهر من چهل روز اعتکاف توست در اين مسجد تازه ساز . اگر قبول دارى به مسجد برو و تا چهل روز فقط نماز و عبادت خدا را به جاى آور. و شرط ديگر اين است که بعد از آماده شدن تو . من بايد از شوهرم طلاق بگيرم . حال اگر تو شرط را مى پديرى کار خود را شروع کن.
جوان عاشق وقتى پيغام گوهر شاد را شنيد از اين مژده حالش خوب شد و گفت چهل روز که چيزى نيست اگر چهل سال هم بگويى حاضرم . او رفت و مشغول نماز در مسجد شد به اميد اينکه پاداش نماز هايش ازدواج و وصال گوهر شاد باشد .
روز چهلم گوهر شاد قاصدى فرستاد تا از حال جوان خبر بگيرد تا اگر آماده است او هم آماده طلاق باشد . قاصد به جوان گفت فردا چهل روز تو تمام مى شود و ملکه منتظر است تا اگر تو آماده هستى او هم شرط خود را انجام دهد .
جوان عاشق که ابتدا با عشق گوهر شاد به نماز پرداخته و حالا پس از چهل روز حلاوت نماز کام او را شيرين کرده بود جواب داد : به گوهر شاد خانم بگو اولا از تو ممنونم و دوم اينکه من ديگر نيازى به ازدواج با تو ندارم. قاصد گفت منظورت چيست ؟ مگر تو عاشق گوهر شاد خانم نبودى ؟؟ جوان گفت آنوقت که عشق گوهر شاد من را بيمار و بى تاب کرد هنوز با معشوق حقيقى آشنا نشده بودم ولى اکنون دلم به عشق خدا مى طپد و جز او معشوقى نمى خواهم . من با خدا مانوس شدم و فقط با او آرام مى گيرم . اما از گوهر شاد هم ممنون هستم که مرا با خداوند آشنا کرد و او باعت شد تا معشوق حقيقى را پيدا کنم . .