قلعه الموت

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

قلعه. الموت در شمال شرقی روستای گازرخان و بر فراز کوهی از سنگ به ارتفاع ۲۱۰۰ متر از سطح دريا قرار دارد.. اين کوه از نرمه گردن (ميان نرمه.لات و گرمارود) شروع شده و به طرف مغرب ادامه پيدا کرده است. صخره.هاى پيرامون قلعه که رنگ سرخ و خاکسترى دارند، در جهت شمال شرقى به جنوب غربى کشيده شده.اند. پيرامون دژ از هر چهار سو پرتگاه است و تنها راه ورود به قلعه در انتهای ضلع شمال شرقی است که کوه هودکان با فاصله.ای نسبتاً زياد بر آن مشرف است. . اين قلعه يکی از جاذبه.های گردشگری استان قزوين محسوب می.شود.
حسن صباح در سال ۴۸۶ هجری قمری اين قلعه را تصرف کرد که اکنون به نام قلعه.ی حسن صباح نيز ناميده می.شود.
قلعه الموت را مردم محل «قلعه حسن» مى.نامند. اين قلعه از دو بخش غربى و شرقى تشکيل شده است. هر بخش، به دو بخش: قلعه پايين و قلعه بالا تقسيم شده است که در اصطلاح محلى، آنها را «جورقلا» و «پيازقلا» مى.نامند. طول قلعه حدود يک صد و بيست متر و عرض آن در نقاط مختلف بين ده تا سی و پنج متر متغير است. ديوار شرقى قلعه بالا يا قلعه بزرگ که از سنگ و ملاط گچ ساخته شده است، کم.تر از ساير قسمت.ها آسيب ديده است. طول آن حدود ده متر و ارتفاع آن بين چهار تا پنج متر است. در طرف جنوب، در داخل صخره اتاقى کنده شده که محل نگهبانى بوده است. در جانب شرقى اين اتاق، ديوارى به ارتفاع دو متر وجود دارد که پى آن در سنگ کنده شده و پشت کار آن نيز از سنگ گچ بنا شده است و نماى آن از آخر مى.باشد. در جانب شمال غربى قلعه بالا نيز دو اتاق در داخل سنگ کوه کنده.اند. در اتاق اول، چاله آب کوچکى قرار دارد که اگر آب آن را کاملاً تخليله بکنند، دوباره آبدار مى.شود. احتمال مى.دهند که اين چاله با حوض جنوبى ارتباط داشته باشد. در پاى اين اتاق، ديوار شمالى قلعه به طول دوازده متر و پهناى يک متر قرار دارد که از سطح قلعه پايين.تر واقع شده است و پرتگاه مخوفى دارد. در جانب جنوب غربى اين قسمت قلعه، حوضى به طول هشت متر و عرض پنج متر در سنگ کنده.اند که هنوز هم بر اثر بارندگى.هاى زمستان و بهار پر از آب مى.شود. در کنج جنوب غربى اين حوض، درخت تاک کهن..سالى که هم.چنان سبز و شاداب است، جلب توجه مى.کند. اهالى محل معتقدند که آن را «حسن صباح» کاشته است.
اين قسمت از قلعه ، به احتمال زياد، همان محلى است که حسن صباح مدت سی و پنج سال در آن اقامت داشته و پيروان خود را رهبرى مى.نموده است. در جانب شرقى قلعه، پاسداران قلعه و افراد خانواده.هاى آنها ساکن بوده.اند در حال حاضر، آثار کمى از ديوار جنوبى اين قسمت باقى مانده است. در جانب شمال اين ديواره، ده آخور براى چارپايان، در داخل سنگ کوه.کنده شده است. گذشته از آثار ديوار جنوبى، ديوار غربى اين قسمت به ارتفاع دو متر هم چنان پابرجاست؛ ولى از ديوار شرقى اثرى ديده نمى.شود. در اين سمت، سه آب انبار کوچک در دل سنگ کنده.اند و چند اتاق نيز در سنگ ساخته شده که در حال حاضر ويران شده.اند. بين دو قسمت قلعه؛ يعنى قلعه بالا و پايين، ميدانگاهى قرار دارد که بر گرداگرد آن، ديوارى محوطه قلعه را به دو قسمت تقسيم کرده است. در حال حاضر، در ميان ميدان آثار فراوانى به صورت توده.هاى سنگ وخاک مشاهده مى.شود که بى.شک باقى مانده بناها و ساختمان.هاى فراوانى است که در اين محل وجود داشته و ويران گشته.اند. به.طور کلى بايد گفت، قلعه.الموت که دو قلعه بالا و پايين را در بر مى.گيرد، به صورت بناى سترگى بر فراز صخره.اى سنگى بنا شده و ديوارهاى چهارگانه آن به تبعيت از شکل و وضع صخره.ها ساخته شده.اند؛ از اين رو عرض آن به.خصوص در قسمت.هاى مختلف فرق مى.کند. از برج. هاى قلعه، سه برج گوشه.هاى شمالى و جنوبى و شرقى هم.چنان برپاى.اند و برج گوشه شرقى آن سالم.تر است. دروازه و تنها راه ورود به قلعه در انتهاى ضلع شمال شرقى قرار دارد. مدخل راه منتهى به دروازه، از پاى برج شرقى است و چند متر پايين.تر از آن واقع شده است. در اين محل، تونلى به موازات ضلع جنوب شرقى قلعه به طول شش متر و عرض دو متر و ارتفاع دو متر در دل.سنگ.هاى کوه کنده شده است. با گذشتن از اين تونل ، برج جنوبى قلعه و ديوار جنوب غربى آن، که روى شيب تخته سنگ ساخته شده است، نمايان مى.گردد. اين ديوار بر دشت وسيع گازرخان که در جنوب قلعه قرار دارد، مشرف است؛ به نحوى که دره الموت رود از آن ديده مى.شود. راه ورود به قلعه با گذشتن از کنار برج شرقى و پاى ضلع جنوب شرقى، به طرف برج شمالى مى.رود. از آنجا که راه ورود آن در امتداد ديوار، ميان دو برج شمالى و شرقى، واقع شده است استحکامات اين قسمت، از ساير قسمت.ها مفصل.تر است و آثار برج.هاى کوچک.ترى در فاصله دو برج مزبور ديده مى.شود. ديوارهاى اطراف قلعه و برج.ها، در همه جا، داراى يک ديوار پشت.بندى است که هشت متر ارتفاع دارد و به موازات ديوار اصلى بنا شده است و ضخامت آن به دو متر مى.رسد. از آنجا که در تمام طول سال، گروه زيادى در قلعه سکونت داشته و به آب بسيار نياز داشته.اند؛ سازندگان قلعه با هنرمندى خاصى اقدام به ساخت آب انبارهايى کرده.اند و به کمک آب.روهايى که در دل سنگ کنده.اند، از فاصله دور، آب را بر اين آب انبارها سوار مى.نموده.اند.در پاى کوه.الموت، در گوشه شمال شرقى، غار کوچکى که از آب رو مجرا .هاى قلعه بوده، ديده مى.شود. آب قلعه از چشمه «کلدر» که در دامنه کوه شمال قلعه قرار دارد، تأمين مى.شده است. مصالح قسمت.هاى مختلف قلعه، سنگ (از سنگ. کوه.هاى اطراف)، ملات.گچ، آجر، کاشى و تنپوشه هايی سفالی به قطر ۱۰ سانتی.متر است.

آجرهاى بنا که مربع شکل و به ضلع بيست و يک سانتى.متر و ضخامت پنج سانتى.مترند، در روکار بنا به کار برده شده.اند. در ساختمان ديوارها، براى نگهدارى ديوارها و متصل کردن قسمت.هاى جلو برج.ها به قسمت.هاى عقب، در داخل کار، کلاف.هاى چوبى به.طور افقى به کار برده.اند. از جمله قطعات کوچک کاشى که در ويرانه.هاى قلعه به دست آمده، قطعه.اى است به رنگ آبى آسمانى با نقش صورت آدمى که قسمتى از چشم و ابرو و بينى آن کاملاً واضح است. امروزه در دامنه جنوبى کوه هودکان که در شمال کوه قلعه.الموت واقع شده است، خرابه.هاى بسيارى ديده مى.شود که نشان مى.دهد روزگارى بر جاى اين خرابه.ها، ساختمان.هاى بسيارى وجود داشته است.
در حال حاضر، اهالى محل خرابه.هاى اين محوطه را ديلمان.ده ، اغوزبن ، خرازرو و زهيرکلفى مى.نامند. همچنين در سمت غرب قلعه، قبرستانى قديمى معروف به «اسبه کله چال» وجود دارد که در بالاى تپه مجاور آن، بقاياى چند کوره آجرپزى نمايان است. در قله کوه هودکان نيز پيه.سوزهاى سفالين کهن به دست آمده است. سال بناى قلعه.الموت در کتاب نزهه.القلوب حمدالله مستوفى، دويست و چهل و شش ه ـ .ق ذکر شده که هم.زمان با خلافت المتوکل خليفه عباسى مى.باشد.

اين قلعه در شوال ۶۵۴ هجری قمری به.دستور هلاکو به آتش کشيده و ويران شد و از آن پس به.عنوان تبعيدگاه و زندان مورد استفاده قرار گرفت. همچنين از سال ۹۳۰ هجری قمری و ابتدای حکومت شاه .طهماسب صفوی تا سال ۱۰۰۶ هجری قمری قلعه کالبدی سالم داشته است.

متاسفانه حفاری.هايی که در دوره.ی قاجار برای يافتن گنج در قلعه.ی الموت انجام شده، سبب ويرانی آن شده.است.
حسن صباح از این قلعه دارو نیز به تمامی شهرهای ایران ارسال می کرده است.