الگوهاي مديريت در قرآن و اسلام

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: تو گمان مي.كني موجود كوچكي هستي در حالي كه عالم بزرگ در تو خلاصه شده است؟

در بينش قرآني و تعاليم اسلامي از يك سو سايه توحيد الهي بر جامعه انساني افتاده و همه را با هر زبان و نژاد در يك مجموعه قرار داده است و اصولا در اسلام جامعه انساني جدا از مجموعه عالم هستي نيست و جزئي از عالم بزرگ است.
از سوي ديگر در جهان.بيني اسلامي، انسان دنياي كوچكي است كه تمام عالم بزرگ را در خود خلاصه كرده و جاي داده است چنان كه در بيان پيشواي بزرگ. ما امام علي(ع) آمده است:
"تو گمان مي.كني موجود كوچكي هستي در حالي كه عالم بزرگ در تو خلاصه شده است؟"
اين بر اساس تمام اصولي كه در مديريت عالم بزرگ و در مديريت جسم و جان يك انسان حاكم است، بر جوامع انساني حكم.فرماست. اين مسئله مي.تواند الهام.بخش مسائل زيادي گردد و براي يافتن اصول مديريت اجتماعي، سياسي، اقتصادي و آموزشي و غير آن ما را به دنبال جستجوي اصول مديريت الله در عالم هستي رهنمون گردد. براي نمونه امور زير را مي.توان ذكر كرد:

1-مديريت خداوند در جهان هستي بر پايه رحمت عام و خاص اوست، چنان.كه در سوره حمد كه همه روزه آن را در نمازها مي.خوانيم بعد از توصيف خداوند به "رب.العالمين" او را به رحمان و رحيم توصيف مي.كنيم، يعني عالم هستي صحنه اين دو صفت الهي "بخشندگي و مهرباني" است. مديريت ما نيز در تمام زمينه.ها بايد بر اساس رحمت عام (محبت به دوست و دشمن) و رحمت خاص (محبت ويژه به دوستان شايسته) استوار باشد.
بنابراين آنچه مديران را با كاركنان يك مجموعه پيوند مي.دهد، همان پيوند دوستي، صفا، صميميت و محبت است كه يك مجموعه را با قدرت و توانايي تمام به پيش مي.برد.

2-مسئله رحمت عام و خاص خداوند هرگز به معناي رسيدگي نكردن به تخلفات نيست. همان.گونه كه توصيف به "مالك يوم.الدين" (او صاحب روز جزاست) بعد از توصيف به رحمت در سوره حمد گواه اين مدعاست.
واكنش.هاي مطلوبي كه از سوي علل و اسباب جهان به هنگام بي.اعتنايي نسبت به آنها دامان ما را مي.گيرد، نوعي مجازات الهي در عالم آفرينش است. مثلا بيماري كه از مراقبت ويژه و پرهيز لازم، سرباز مي.زند و بيماري.اش شديد مي.شود به طور خودكار محاكمه و جريمه مي.شود، همين امر در مورد تمام مشكلاتي كه دامان ما را مي.گيرد، صادق است و در الگوهاي مديريت اجتماعي ما نيز مي.تواند به صورت يك قانون حاكم باشد.

3-قلب ما را خداوند براي اداره. اين بدن از نظر تغذيه آفريده است با اين.كه شبكه خون.رساني بدن چنان است كه ده ميليون ميليارد سلول.هاي بدن را به آساني تغذيه مي.كند، اما قلب تنها با دو سه شاهرگ سر و كار دارد و به آنها در كار خود اعتماد مي.كند و هرگز با تمام مويرگ.ها ارتباط مستقيم ندارد.
اين الگوها به ما مي.گويد مديريت صحيح تنها در پرتو اعتماد مستقيم، معاونان محدود مورد اعتماد است و اگر مديري بخواهد ارتباط مستقيم خود را با تمام نفرات برقرار سازد، راه خطا پيموده است و درست مثل آن است كه تمام مويرگ.هاي بدن، مستقيما به قلب ارتباط داشته باشند. اين اصل در مورد مديريت مغز و سلسله اعصاب نيز كاملا صادق است.

4-در تكوين نطفه انسان و تمام جانداران و بذر گياهان، نقطه شروع بسيار كوچك است اما هدف در يك مرحله بسيار بالا، با اين.كه قدرت خداوند برترين قدرتهاست، اين الهامي است به همه مديران كه نقطه شروع را كوچك بگيرند و با گسترش آن به اهداف بسيار بالا برسند. مسئله آفرينش عالم هستي در چندين روز (دوران عظيمي كه هر يك ميليون.ها يا ميلياردها سال طول كشيده) نيز تاكيد ديگري بر اين موضوع است.

5-در مديريت الهي، اصل ساخته شدن انسان.هاست و هرگونه دگرگوني را با دگرگوني انسان مرتبط مي.سازد، آيات كتاب آسماني ما، شاهد زنده.اي بر اين مدعاست پروردگار جهان در سوره رعد، آيه 11 مي.فرمايد: "خداوند سرنوشت هيچ ملتي را تغيير نمي.دهد مگر اين.كه خودشان بخواهند."
در مديريت جوامع انساني نيز مسئله. اصلي ساخته شدن انسان.هاست و آنها كه تكيه اصلي را بر ابزار مي.كنند، راه خطا مي.پيمايند، همان.گونه كه با چشم ديديم ابرقدرت.هايي كه پايه تاريخ جامعه انساني را در ايدئولوژي خود بر تحول ابزار توليد قرار دادند و انسان را مقهور آن شناختند، چگونه گرفتار عواقب دردناك سوء مديريت ناشي از اين تفكر گشتند و سرانجام فروپاشي و مجازات خود را در اين جهان ديدند.

6-مسئله سازماندهي و هماهنگي را كه مديريت نقش بسيار مهمي ايفا مي.كند مي.توان در جهان طبيعت و عالم خلقت به عالي.ترين صورت مشاهده كرد و از آن الهام گرفت.
مثلا در برابر يك حادثه ناگهاني و سخت كه براي يك انسان پيش مي.آيد در يك لحظه، تمام نيروهاي جسمي و روحي او با هماهنگي خاصي بسيج مي.شوند. مغز بروز حادثه را درك مي.كند. يك فرمان از طريق اعصاب صادر مي.شود و مقارن آن، ضربان قلب به سرعت بالا مي.رود تا خون را هرچه بيشتر به مغز برساند براي اين.كه عضلات كارهاي بيشتري را انجام دهند، تنفس نيز سرعت مي.گيرد تا خود را با سرعت كار قلب، هماهنگ سازد، هوشياري بيشتر مي.شود، چشم تيزبين.تر و گوش شنواتر مي.شود، معده كار خود را موقتا تعطيل مي.كند و احساس تشنگي و گرسنگي كه يك عامل بازدارنده است، ناگهان از بين مي.رود و جالب اين.كه تمام اينها به صورت خودكار انجام مي.گيرد، يعني اين وظيفه بر عهده بخش ناآگاه اعصاب گذارده شده است نه بخش آگاه.
سازماندهي و هماهنگي در مديريت نيز بايد چنين در عمق تشكلات نفوذ كند تا در برابر حوادث به صورت خودكار عمل كند، در غير اين صورت فرصت.هايي كه هر لحظه. آن سرنوشت.ساز است، ممكن است از دست برود.

7-در جهان طبيعت مجموعه.ها به گونه.اي عمل مي.كنند كه زوائد و فضولات خود را با يك "گردش دايره.اي" به "عناصر فعال" تبديل مي.كنند، مثلا باران مي.بارد، آبها جاري مي.شود و انسان.ها، حيوان.ها و گياهان را سيراب مي.كند، فاضلاب آن در زمين فرو مي.رود و بار ديگر وارد اين مدار مي.گردد.
مديريت.هاي صنعتي بايد با الهام از اين الگوهاي طبيعي چنان كار كنند كه تمام فضولات و زباله.هاي خود را بسازند و وارد مدار كنند، در غير اين صورت كمبودي در آنها وجود خواهد داشت.
بديهي است كاري كه در طبيعت در مورد آب يا مواد غذايي زمين صورت مي.گيرد، اگر ميليون.ها سال به طول انجامد، كمترين تخريبي در محيط زيست ديده نمي.شود و همه سرمايه.هاي حياتي سالم مي.ماند، ولي مي.بينيم كه مديريت ناقص صنعتي امروز بشر كه نتوانسته از آن درس بزرگ طبيعي الهام گيرد، روز به روز محيط زيست را ويران.تر و آينده بشر را تاريك.تر مي.سازد، زيرا عصر آن محدود و بازدهي آن كوتاه است. اينها الهاماتي است كه ما مي.توانيم در ابعاد مختلف مسئله مديريت از طبيعت و جهان خلقت كه بر اساس مديريت مبداء علم و قدرت عالم آفرينش اداره مي.شود، بگيريم و اين يكي از ويژگي.هاي مديريت اسلامي و قرآني است كه مديران را به درس خواندن در دانشگاه طبيعت مي.فرستد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 127]