کنوت هامسون؛ برنده نوبل و پدر جریان سیال ذهن

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

دری در سایه ابدی
کتاب تازه ای دست به دست بین خوره.های کتاب می.گردد؛ «گرسنه» نوشته کنوت. هامسون، برنده نوبل و آغازگر جریان سیال ذهن در ادبیات.. هامسون از نویسنده.هایی نبود که کارهایش نظر منتقدها را که شاهکارها را انتخاب و فهرست می.کنند، جلب کند. کسی برای کتاب.هایش تبلیغ نمی.کرد و مترجم.ها در گوشه و کنار دنیا خیلی دیر سراغ ترجمه داستان.هایش رفتند. قدرش را خود نویسنده.ها زودتر و بهتر از هر کس دیگری دانسته.اند. در موردش می.گویند کل مکتب ادبیات مدرن در قرن بیستم از. هامسون نشأت گرفته است. شبیه تأثیری که ادبیات روسیه بر ادبیات قرن نوزدهم داشت.. هامسون را با گوگول مقایسه می.کنند و به همان جمله داستایفسکی ارجاع می.دهند که می.گفت: «همه ما از زیر شنل گوگول بیرون آمده ایم». هرمان هسه، .هامسون را نویسنده محبوبش می.دانست. همینگوی رمان.های او را برای خواندن به اسکات فیتز جرالد پیشنهاد می.داد و آندره ژید او را هم ردیف داستایفسکی قرار می.داد و حتی یک قدم پیش.تر رفته بود و .هامسون را دقیق.تر و ریزبین.تر از داستایفسکی می.دانست. بوکوفسکی، هنری میلر، ... فهرست این اسامی .را همین طور می.توان ادامه داد تا به نویسنگان مدرن معاصر رسید، نویسندگانی نظیر پل آستر که از. هامسون به عنوان یکی از تأثیرگذارترین نویسندگان زندگی.شان اسم می.برند. شاید اگر .هامسون آن همه بی پروا طرفدار فاشیسم نبود، این فهرست طولانی.تر از اینها می.شد.

کنوت .هامسون در واژای نروژ به دنیا آمد، سال 1859 پدرش یک مرد روستایی بود که زندگی فقیرانه اش را با بدبختی اداره می.کرد. پیتر و تورا – پدر و مادر کنوت – فکر می.کردند کنوت مثل برادرانش، کشاورز یا گاریچی شده و کمک خرجی برای خانواده می.شود. در خوش باوری محض هم به فکرشان خطور نمی.کرد پسرکشان روستا را رها کند، سر از آمریکا دربیاورد و سال.ها بعد به خاطر نوشتن داستانی درباره زندگی کشاورزان جایزه نوبل بگیرد. کنوت مثل خیلی از جوان.های شهرستانی رؤیایش رفتن به پایتخت و تحصیل و معاشرت با آدم.های حسابی طبقه بالای اجتماع بود. برای همین با این که مجبور بود کارهایی مثل رفتگری و پادویی بکند، خرده سوادی هم برای خودش دست و پا کرده بود. 18 – 17 سالش بود که در روستایشان شاگرد یک کارگاه طناب بافی شد و از آن موقع کم کم نوشتن را شروع کرد. قطعه.های کوتاه و پرحرارت ادبی می.نوشت و البته هیچ کس نبود که علاقه ای به شنیدن و خواندن آنها داشته باشد. فکر کرد راه حلش این است که به پایتخت برود تا قدرش را بهتر بدانند. بنابراین مدتی بعد به پایتخت نروژ رفت اما هیچ کاری از پیش نبرد. چون تحصیلات ابتدایی خوبی نداشت و هر کاری را که شروع می.کرد، نیمه تمام رهایش می.کرد. تلاش.هایش برای نوشتن داستان نظر کسی را جلب نمی.کرد و مقاله.هایش بین کارهای خواندنی آدم.های معروف گم بود.

رویای آمریکایی
به روستا برگشت. این گمنامی .و ناکامی. چیزی نبود که از خودش انتظار داشت. بالأخره پول مختصری از پدرش قرض گرفت و همه چیز را رها کرد و به آمریکا رفت. 22 سالش بود و به نظرش تا جایی که می.شد ولگردی کرده بود. تصمیم گرفته بود نویسندگی کند و لاغیر. اما یک سال اول زندگی در آمریکا پوستش را کند. اینجا کسانی پیدا می.شدند که به مقاله.های ادبی و هنری ای که می.نوشت اعتنا کنند اما بابت آنها کسی پول حسابی.ای کف دستش نمی.گذاشت. هر چند وقت یک بار کار تازه ای پیدا می.کرد ولی یکی دو ماه بیشتر دوام نمی.آورد، آن را از دست می.داد و سراغ کار دیگری می.رفت. کشاورزی، رانندگی واگن برقی، شاگردی مغازه، روزنامه فروشی، دستفروشی، منشی گری و ... گاهی این طرف و آن طرف در جمع.های کوچک تریبونی به دست می.آورد و از خوانده.ها و دانسته.هایش درباره ادبیات و هنر سخنرانی می.کرد اما این مقبولیت ناچیز نه راضی.اش می.کرد و نه شکم گرسنه اش را سیر.

جنایت و مکافات؛ روایت جدید
زندگی اش در آمریکا تابلوی تمام و کمالی از تصویر یک هنرمند یا روشنفکر آس و پاس بود؛ جیب.هایش خالی بود اما هم عاشق بود و هم نویسندگی برایش جدی.تر از هر کار دیگری شده بود. همین که چند نفر پیدا می.شدند که مقاله.هایش را می.خواندند، برایش قوت قلب بود. بالأخره اولین کارش را نوشت و به آخر رساند؛ داستان کوتاهی بود که اسمش را گذاشته بود «گرسنه». با تواضع و امید یک نویسنده ناشی کار را برای یک مجله سراسری آمریکایی (زمین نو) برد و در کمال تعجب سر دبیر داستان را بیش از آنچه.هامسون تصور می.کرد، پسندید و نه فقط قبول کرد چاپش کند؛ بلکه به. هامسون پیشنهاد داد داستانش را با اضافه کردن چند فصل تبدیل به یک رمان کند و وعده داد خودش ناشر خوبی برایش پیدا می.کند تا آن را چاپ کند. آن داستان کوتاه در مجله چاپ شد و پایین داستان به جای اسم نویسنده فقط کلمه گمنام نوشته شد. اضافه کردن آن چند فصلی که سردبیر گفته بود، دو سال طول کشید. در این مدت. هامسون از آمریکا به مجارستان مهاجرت کرده بود. سال 1885 زندگی روی خوشش را به .هامسون نشان داد؛ «گرسنه» شاید با استقبال پرشور و عجیب و غریب خواننده.ها رو به رو نشد؛ اما محافل ادبی مجارستان کار را تحویل گرفتند و نقدها و بحث.های مفصل و پر شور حول کتاب و نویسنده گمنامش که حالا کم کم داشت مشهور می.شد، به راه انداختند. آوازه.اش به نروژ و آمریکا رسید. سبک تازه. هامسون نویسنده.ها را سر شوق آورده بود. آخر در گرسنه تقریبا ً هیچ اتفاقی نمی.افتاد؛ فقط یک سری شخصیت در کتاب بودند و گفت و گوهای کوتاه بین.شان بقیه کتاب تک گویی شخصیت اول بود؛ انگار خودش روانکاو خودش بود. قلب از .هامسون غولی مثل داستایوفسکی شخصیت.هایی را خلق کرده بود که آنها هم روانکاو خودشان بودند مثل راسکولنیکف کتاب «جنایت و مکافات». فرقش این بود که شخصیتی که. هامسون خلق کرده بود، نه اتفاق عجیبی برایش افتاده بود و نه عذاب وجدانی داشت. پس چه مرگش بود؟ او فقط فکر می.کرد؛ همه جور فکری، در شهری گرفتار شده بود و از دست شهر و مردمش عذاب می.کشید. نوشتن چنین رمانی که با تمام این ساختارشکنی.ها باز هم خواندنی و گیرا بود. منتقدهای با انصاف را وادار کرد که به او لقب داستایفسکی اسکاندیناوی را بدهند.

حسود و بخیل و بیگانه
داستان داشت لباس تازه ای تنش می.کرد و این را بعضی.ها هضم نمی.کردند. نمی.توانستند قبول کنند که داستان می.تواند روایت خطی نداشته باشد؛ روایت خطی به این معنا که ماجراها با نظم و ترتیب پشت سر هم اتفاق بیفتند. یا این که داستان اساسا ً ماجرا (به معنی کلاسیکش) نداشته باشد.. هامسون در جواب این اشکال تراشی.ها گفته بود: «من سعی نکردم یک رمان بنویسم، فقط خواستم یک کتاب بنویسم؛ بدون ازدواج.ها، سفرها و خوشی.های طبقه متوسط. کتابی درباره نوسان.های دلنشین یک روح انسانی و زندگی غرب ذهن و رازهایش در یک بدن گرسنه». گروه مخالفن بدتری هم بودند؛ آنها می.گفتند این طور قصه تعریف کردن و نشان دادن بی.پروای هر چی که در ذهن شخصیت.های داستانی (در واقع در ذهن نویسنده) می.گذرد، خلاف اخلاق و هدف والای ادبیات است. تهدید می.کردند که نمی.گذارند نویسنده گمراهی مثل .هامسون داستان را به ابتذال بکشد و راه را برای امثال خودش هموار کند.

آب راه خودش را می.رود
گروه دیگری از منتقدها بی خیال این شلوغ بازی.ها بارها رمان را خواندند و حسابی نقدش کردند و بالأخره تصمیم گرفتند توی روزنامه.های مختلف اعلام کنند: «داستان گرسنگی شروع ادبیات مدرن قرن بیستم و شروع رمان روان شناختی است». تا قبل از آن هیچ وقت چیزی شبیه تک گویی.های خیالی شخصیت کتاب گرسنه، به این حد از پختگی وجود نداشت و به همین خاطر این رمان به عنوان اولین نمونه جدی «جریان سیال ذهن» در تاریخ ادبیات ثبت شد. طبعا ً.هامسون هم شد پدر جریان سیال ذهن؛ پدری که فرزندانش راهی را که او شروع کرده بود با افتخار ادامه دادند و به ارزش.هایش اضافه کردند.

فاشیسم نمی.گذارد کسی جاودانه شود
نروژی.ها او را مثل ایبسن، .هانس کریستین اندرسن و استریندبرگ دوست دارند اما دلشان همیشه از او چرکین است؛ آخر.هامسون طرفدار هیتلر و عضو حزب نازی بود. معلوم نیست چرا. می.گویند .هامسون فرهنگ آلمانی و آلمانی.ها را دوست داشت و دشمن بریتانیای امپریالیستی و اتحاد جماهیر شوروی بود؛ به همین خاطر در جنگ.های جهانی اول و دوم از آلمان نازی حمایت می.کرد. وقتی ارتش نازی در جنگ، خاک نروژ را اشغال کرد. .هامسون در روزنامه اش نوشت: «نروژی.ها! سلاح.هایتان را زمین بگذارید و به خانه.هایتان برگردید. آلمان.ها برای ما می.جنگند و حکومت ستمگر بریتانیا را که علیه ماست در هم می.شکنند». او یک بار به دیدن هیتلر رفت و جایزه نوبلش را که هنگام دریافت تقدیم ملتش کرده بود، به هیتلر پیشکش کرد. بارها به دیدن گویلز رفت و قبل از مرگش هزاران دلار به ارتش نازی کمک کرد. بعد از مرگ هیتلر تسلیتی برای یکی از روزنامه.ها فرستاد که در آن نوشته بود: «من شایسته گفتن اسم هیتلر با صدای بلند نیستم» گفته بود هیتلر «جنگجوی نوع بشر» بود. بعد از خاموش شدن آتش جنگ، ماه.ها در یک بیمارستان روانی بستری بود. پزشکش اعلام کرده بود فعالیت.های مغزش برای همیشه دچار اختلال شده است.. هامسون سال 1952 در خانه اش در نورهلم فوت کرد. کسانی که به او افتخار می.کردند در مراسمش حاضر نشدند، با این که نویسنده بزرگی بود اما آنها نمی.خواستند به جنازه یک نازی احترام بگذارند.

سرنوشت غم انگیز عشق
گزیده ای از کتابخانه آقای. هامسون.. هامسون تا وقتی زنده بود، تا توانست کتاب نوشت و در یک دوره هم مترجمان ما تا توانستند داستان.هایش را ترجمه کردند.
بنونی: جوانی فقیر و ساده با فروش زمین کوچکش پولی به دست می.آورد و عاشق دختر دردانه کشیش می.شود که ثروتمندترین مالک منطقه است.
پان: کتاب دو بخش دارد. بخش اول فصل.های کوتاهی است که یادداشت.های ستوان گلان را در بر می.گیرد. گلان قید و بندهای ریاکارانه را کنار گذاشت دنبال یک تعادل واقعی است. او فکر می.کند برای رسیدن به این تعادل فقط باید به غریزه اش گوش کند. بخش دوم را از زبان کسی می.شنویم که با گلان آشنا می.شود و سرنوشت غم انگیز او و چگونگی مرگش را تعریف می.کند.
رزا: در این کتاب جوان دانشجوی جویای نامی .وارد زندگی رزا و بنونی می.شود. جوان دانشجو قرار است مدتی را در خانه آنها اقامت کند. او شروع به نوشتن داستان سرگذشت بنونی و ماجرای عاشقانه اش با رزا و زندگی آنها می.کند.

فانوس.های دریایی کهنه
اینها دو نمونه از ترجمه گرسنه هستند؛ یکی مربوط به سال.های دور و یکی محصول این سال.ها.
تموم اتفاقاتی که اینجا برای من پیش اومده وقتی بوده که با شکم گرسنگی تو کوچه.ها و خیابون.های اسلو سرگردون بوده ام. تا توی این شهر عجیب و غریب زندگی نکرده باشه، نمی.دونه چه جهنم دره.ایه. تو اتاق زیر شیروونی بیدار دراز کشیده بودم که صدای زنگ ساعت یه جا تو طبقه.های پایین ساعت شش صبحو اعلام کرد دیگه هوا نسبتا ً روشن شده بود و رفت و آمد تو پلکان داشت شروع می.شد. طرف چپ در اتاق به جای کاغذ دیواری، ورق روزنامه «مورگن بلادت» قدیم چسبونده بودن و من می.تونستم پیام مسئول فانوس.های دریایی رو بخونم. درست کنار اون هم برای یه نون تازه تبلیغ کرده بودن. عکس یه نون تپل و گنده را انداخته بودن و زیرش نوشته بودن نونوایی فایبان السن.
احمد گلشیری/ نگاه/ 1387

این سرگذشت یادگار دورانی است که من با شکم با پشت چسبیده در شهر کریستیانیا (اسلو) در به در و آواره بودم.
هیچ کس نیست که از این شهر عجیب برود و اثری بر لوح ضمیرش نماند. در کلبه محقر خود بیدار دراز کشیده بودم و زنگ ساعت شش صبح را از طبقه زیرین می.شنیدم. روز بود و رفت و آمد در پلکان آغاز می.شد. یک قسمت از در اتاق با شماره.های کهنه روزنامه «مورگن بلاده» پوشیده بود. با کمال وضوح می.توانستم در وسط روزنامه اعلان اداره کل فانوس.های دریایی و در سمت چپ آن با حروف درشت و برجسته آگهی نان تازه «فایبن السن» را بخوانم.
دکتر غلامعلی سیار/ بنگاه ترجمه و نشر کتاب/ 1357

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 494]