کویر و اعمال فرسایشی باد

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: تعاريف متعددی توسط دانشمندان برای كوير ارايه شده که عمدتاً می.توان بر دشواری رويش گياهی به عنوان ويژگی مشترک تمامی كويرها يا بيابان.های واقعی زمین تأکید کرد؛ به سخنی ديگر، كوير پهنه.ای است که در آن «حیات گياهی» با بدترین شرایط برای بقای خويش مواجه است و کمترین توان تولید را در مقایسه با سایر رويشگاه.ها دارد.

دو واژه کوير و بيابان در اصطلاح عمومي، اغلب مترادف يکديگر بکار مي.روند، اما از ديدگاه علمي متفاوت مي.باشند.
کوير يا «پلايا»، در واقع سير قهقرائي بيابان است که در اثر تجمع سيلاب.ها، تبخير فوق.العاده زياد سطحي و بر جاي ماندن املاح قليايي نهايتا به صورت زمين.هاي داراي پوشش سفيد نمکي، نمايان مي.شود. بر حسب ميزان حمل مواد محلول و معلق، توسط سيلاب.ها و هرزاب.هاي حوضه.هاي آبخيز ارتفاعات مشرف به نقاط پست بياباني (كه معمولا توام با املاح قليائي فراواني مي.باشد) چاله.هاي تدفيني بزرگ يا کوچک در آن شکل مي.گيرد.

اين گونه سيلا.ب.ها در مسير حرکت خود.، ممکن است از ساختارهاي مختلف زمين.شناسي ( مانند ساختارهاي گچي.، قليايي و آهکي) عبور نموده و نتيجتا در اثر شستشو و فرسايش مواد.، املاح را با خود به چاله.هاي تدفيني هدايت مي.نمايند. بدنبال اين عمل.، تبخير سطحي آب موجود.، منجر به باقي گذاردن املاح (مخصوصا در سطح.الارض) مي.شود. بنابراين خاک اشباع از املاح شده و امکان زيست را از گياهان سلب مي.کند به همين ترتيب کوير توسعه و گسترش يافته و هر روز بر دامنه آن افزوده مي.گردد.

کويرها، فاقد حيات بيولوژيک بوده در صورتي که بيابان.ها، داراي پوشش گياهي ضعيف مي.باشد و اين پوشش گياهي بسته به شدت محدوديت.هاي اکولوژيکي، ممکن است فقير تا بسيار فقير از پوشش گياهي باشد.

تخریب شیمیایی در كوير به علت کمی رطوبت بندرت انجام می.گیرد. از این جهت بیشتر قطعات و ذرات کانی.ها و همچنین سنگ.ها در كوير دستخوش تغییرات شیمیایی نشده.اند. از انواع تخریب.های فیزیکی که در كوير انجام می.گیرد، می.توان عمل نیروی ثقل (گرانشی)، انرژی باد و تغییرات درجه حرارت را نام برد که از جمله عوامل موثر در تخریب مکانیکی هستند.

تغییرات درجه حرارت سبب انبساط و انقباض سنگ.ها شده و باعث تخریب آنها می.گردد. عدم وجود پوشش گیاهی در كوير موجب می.شود که مواد حاصل از تخریب بوسیله باد به سهولت جابجا و پراکنده شود. گرچه باد از نظر فرسایش، از آب به مراتب دارای اهمیت کمتری است. ولی نقش مهمی را در فرسایش كوير به عهده دارد. در مناطق خشک که رسوبات تخریبی و سست توسط هیچ پوشش گیاهی محافظت نمی.شوند، بادها به آسانی مواد را از جایی برداشته و در جایی دیگر انباشته می.سازند. در نتیجه باد علاوه بر عمل حمل و نقل، عمل تخریب و رسوب.گذاری را نیز انجام می.دهد.

حمل مواد بوسیله باد
باد قادر است ذرات موجود در سطح زمین را برداشته و با خود تا مسافتی حمل نماید. میزان حمل، مقدار جابجایی و سرعت ته نشست مواد بستگی مستقیم به قدرت (سرعت) باد و قطر ذرات دارد. یعنی هرچه سرعت باد بیشتر باشد می.تواند ذرات را به ارتفاع بیشتر و به فاصله دورتر ببرد و همچنین دانه.های درشت.تری را با خود حمل کند.

برای به حرکت در آوردن ذرات خشک سرعت کمتری لازم است تا ذرات مرطوب. بنابراین در صحراهای خشک به علت نبودن رطوبت و پوشش گیاهی حمل مواد بوسیله باد خیلی بهتر و سریعتر انجام می.گیرد. سرعت باد با نزدیک شدن به سطح زمین (در اثر ایجاد اصطکاک) کم گشته ولی با دور شدن از سطح زمین به میزان سرعت آن افزوده می.شود.

سايش بادي
سايش يکي از آثار بسيار جالب توجه فرسايشي بادي مي.باشد که در سنگ.ها ظاهر مي.شود و در آن سطوح سنگ.ها در دوره طولاني تحت اثر باد سائيده مي.شود. ذراتی که توسط باد حمل می.شوند پس از برخورد با موانعی که بر سر راه آنهاوجود دارد موجب سايش آنها می.شود . اين عمل كه در نزديک سطح زمين و توسط ذرات ماسه انجام می.گيرد بهسايش ماسه.ای معروف است. قطعه. سنگ.ها، ساختمان.ها و موانع دست.ساز انسان تحت تاثير ايننوع فرايند قرار می.گيرند.

اگر سطح سنگ از کاني.های با سختی يکسان تشکيل شده باشد سطح آنصاف و صيقلی می.شود. ولی اگر دارای کاني.های با سختی متفاوت باشد سطح آن خراشيده يا نقطهنقطه می.شود. اگر سنگ به هردليلی از چند جهت تحت تاثير سايش قرارگيرد دارای چند سطح صافبا گوشه.های نوک تيز می.شود که به آنبادسابمی.گويند.اگر موانع سنگی منفرد در مسير باد دارای جنس متفاوت با سختی متفاوتباشند باعث بوجود آمدن اشکالی ستونی، مانند قارچ.ها یا سندان کفاشی می.شود.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 163]