کارتوگرافی؛ از هنر تا جنگ

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: در بسیاری از کشورها هنوز هم نقشه های جغرافیایی از طبقه بندی محرمانه برخوردارند. اگرچه برنامه گوگل Earth این طبقه بندی کلاسیک را بی معنا ساخته اما هنوز هم حساسیت روی نقشه ها وجود دارد در زمانهای قدیم نقشه فقط برای فرماندهان درجه اول و یا پادشاهان و رهبران تهیه می شد و محرمانه نیز نگهداری می شد.اما امروزه نقشه به راحتی در اختیار همگان قرار دارد حتی نقشه های با مقیاس های بسیار حساس که در آن حتی میله مرزی و یا سربازان قابل مشاهده است

در بازدید از موزه نقشه های قرون گذشته انسان ناخود آگاه در برابر شاهکار، دقت ، هنر و آراستگي نقشه نگاران باستان چنان شيفته می ماند که از هدف واقعي آنان که تقديم نقشه به پادشاهان و امرا که قلمرو سرزمینی را اختيار اداره و دفاع از آن را بر عهده داشته است فراموش می شود.
چند سال سپري می شد تا اين نقشه ها مزین می شدند به تصاویر مملو از فرشتگان کوچک شيپور نواز و ناوهاي تجاري و جهازاتي که با بادبان هاي برآماسيده از وزش باد، اقيانوس ها را لابلاي نپتون الهه درياها و پرياني درمي نورديدند که در جذر و مد آب ظاهر مي شدند.
امروزه با کنجکاوی اين طرح ها و مرزها و قاره ها را ناشیانه می بینیم درنقشه جهان آنها حتی هیچ اثری از قاره آمریکا و استرالیا و قطب جنوب نیست، اما باز هم حیرت زده می شویم که بسیاری از آنها بدون وجود ابزار ابتدایی و بدون رصد ماهواره ها، به ابعادي غالبا نادقيق اما به اشکال همانند اصل حيرت آوري را ترسيم کرده اند. مثلا نقشه جهان 1660 فليپ ايكبرخت (Philipp Eckebrecht)اگرچه اقیانوسیه رادرزمره کره جهان در برندارد اما از نظر دقت فوق العاده است.
سازمان ملل متحد و کنفرانس یکسان سازی نامهای جغرافیایی آن در طی قطعنامه ها و يادداشت هایی پرحجم به قصد ارائه فهرست جامعي از توصيه هائي براي نقشه نگاري سرزمين ها به چاپ رسانده است. براي نمونه در آن تصريح شده است که در نقشه ها بايد صحراي باختري که تا سال 1976 در تملک اسپانيا بود را با خط ممتدي از مرکش جدا کنند موضوعی که خشم مراکشی ها را بر انگیخته است.
چند نمونه از جدال های نقشه ای
روز 29 نوامبر سال 2005 حضور یک نقشه در کنار سالنی که مراسم سالگرد روز همبستگی سازمان ملل با فلسطین را برگزار می کرد منجر به یک دردسر بزرگ در مدیریت سازمان ملل شد . این نقشه که متعلق به دهه 1960 بود نقشه فلسطین بود بدون هیچ اثری از وجود اسرائیل ، جان بولتون سفیر آمریکا فردای آنروز نامه شدید اللحنی به کوفی عنان نوشت و ضمن اعتراض به وجود این نقشه علت امر را جویا شد .
در رد و بدل شدن یکسری مکاتبات میان مقامات اداری سازمان ملل و سفارت آمریکا مشخص شد که این نقشه سال ها است که در سازمان ملل قرار داشته و در سالروز همبستگی با فلسطین به نمایش گذاشته می شده است. اما آنچه امسال حساسیت برانگیز شده بود سخنان محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران بود که گفته بود اسرائیل باید از روی نقشه محو شود. سفارت آمریکا باید مطمئن می شد که نمایش این نقشه در راستای آن سخن نبوده است.
در دی ماه 1383 تندر خشم ایرانیان مقیم خارج با ارسال طوماری اعتراضی با یکصد هزار امضا از سوی فرهیختگان از یکسو و ضربه عملی تهران از سوی دیگر بر مجله بین المللی معتبر نشنال جئوگرافي که در اطلس تازه چاپ خود، به جاي نام تدبير گرانه و تاریخی «خليج فارس»، «خليج عربي» نوشته بود فرود آمد.
بدنبال آن مدير رسانه هاي خارجي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي که نظارت را بر نشريات اعمال مي کند اعلام كر:"ما ديگر براي روزنامه نگاران مجله نشنال جئوگرافي رواديد ورود به کشور صادر نخواهيم کرد و مادام که اين اشتباه را تصحيح نکرده اند اجازه نخواهيم داد اين مجله در ايران پخش شود".
سخنگوي دولت هم در کنفرانس مطبوعاتي تکرار کرد که :"ما از هويت تاريخي خليج فارس صيانت خواهيم کرد، هيچ گونه جعل کردني را نخواهيم پذيرفت و به اقدامات قانوني دست خواهيم زد ".
دبیرخانه سازمان ملل 7 بار بطور مکتوب توصیه کرده است که نام خلیج فارس را تنها نام معتبر این پهنه آبی می داند.
یکی از قدیمی ترین دعواهای جدی در مورد نقشه ها به دعوای ایران براى اثبات حاكميت خود بر سه جزيره ابوموسى و تنب بزرگ و تنب كوچك است که علاوه بر استناد به اسناد تاريخى، با توجه به نقشه‏هاى رسمى دولت انگليس نقشه‏هاى وزارت جنگ و وزارت دريانوردى كه در سال 1888 به شاه ايران تقديم شده بود، ناصرالدین شاه این نقشها را سند قرار داد و همچنین بعدها نیز به نقشه‏هاى لرد كرزن در سال 1892 و نقشه وزارت هند بريتانى در سال 1897) استناد شد.
در سال ٢٠٠٢ در پراگ در پايان اجلاس بين الملل اقتصادي پيرامون مديريت منابع آب در دو قاره پيوسته آسيا و اروپا نماينده جمهوري آذربايجان تازه نقشه اي از قفقاز را کشف کرده بود که مرزها به شکل ترسيم شده در آن مي توانست الحاق سرزميني که موجب جنگ مرگباري ميان آذري ها و ارامنه شد، يعني قره باغ عليا به ارمنستان را به ذهن متبادر کند.
مي دانيم که دولت باکو آن را خطه اي تسخير شده و بخش جدائي ناپذير آذربايجان به شمار مي آورد و هرگونه بازنمائي ديگري جز اين را غير قانوني تلقي مي نمايد. لذا با سخنان اعتراض آمیزی جلسه را ترک کرد .
قضيه مي توانست به همين جا ختم شود. رئيس جلسه حتي پيشنهاد کرد که کنفرانس به حالت تعليق درآيد تا در آن فاصله سند مزبور را ناپديد سازند، البته روي عدم واکنش برق آساي متخاصم ديگر حساب کرده بودند. اما نمايندگي ارمنستان کوچکترين تغييري، حتي يک ويرگول، را هم نمي پذيرفت.
بر خلاف آداب چنين مجامعي که اينگونه پرده دري ها معمول نيست، دشنام و فرياد بر سر رئيس اجلاس باريدن گرفت که خود و سازمانش را متهم به غرض ورزي جانبدارانه کردند و از وي خواستند هرچه زودتر دنبال شغل ديگري براي خود بگردد. ساعت هاي طولاني لازم بود تا دوباره آرامش برقرار و چند قلم سفيد مصحح بر روي مرزها پيش از چاپ دوباره نقشه کشيده شود و آنگاه کار اجلاس را دنبال گيرند .
در فوريه سال ٢٠٠١ هنگام اجلاس سالانه وزيران برنامه بوم زيستي ملل متحد، نمايندگان جمهوري خلق چين در برابر چشمان ناباور مجموع هيئت هاي نمايندگي، جلسه عمومي را نيمه کاره رها کردند، از تالار اجلاس بيرون رفتند و ادامه مباحثات را تحريم کردند، زيرا در نقشه و سند اجلاس جزيره فرمز کشوري مستقل قلمداد شده بود.آنها براي باز گشت به تالار اجلاس مصرا خواستند که آن "ورقه ها" را از دور خارج کنند.
مراکش و صحراي باختري، کره جنوبي و ژاپن، ايران، هند، يونان و اسرائيل آشکارا از گروه هاي فشاري پشتيباني مي کنند که رويه هاي سفت و سخت و کم و بيش بازدارنده اي را به کار مي گيرند تا چگونگي نامگذاري و معرفي سرزمين هاي ملي خود را به "جامعه بين الملل" بقبولانند.
در نوامبر سال ٢٠٠٢ رجب طیب اردوان نخست وزير کنوني ترکيه پس از شرکت در جشن سالگرد تأسيس جمهوري ترک نشين قبرس شمالي در هواپيمائي که وي را از نيکوزيا به آنکارا باز مي گرداند طرح تازه سازمان ملل متحد به چاره جوئي مسئله قبرس را به دقت بررسي مي کرد. وي به روزنامه نگاران گفت که "هرچند مي توان پيرامون طرح پيشنهادي مذاکره کرد اما نقشه ها نفرت انگيزاند".
اين گونه پيشامدها گاه به رويارويي با هم مي انجامد و حتي به امر حياتي دولتي تبديل مي گردد.
در جريان اجلاس سران پيرامون کره خاک در ژوهانسبورگ در سال ٢٠٠٢ بر سر نقشه اي که ناروا تشخيص داده بودند کار به کتک کاري ميان اسرائيلي ها و فلسطيني ها هم رسيد.
و از دعواي کهنه ميان کره جنوبي و ژاپن پيرامون نام دريائي که آندو را از هم جدا مي سازد چه بايد گفت، که يکي درياي خاوري و ديگري درياي ژاپن مي نامد. وزارت خارجه هر دو کشور به سهم خود اطلس هایی منتشر نموده و در صفحه آغازين سامانه هاي اينترنتي ، به شيوه اي خودنمايانه کاربران را به بازديد از پرونده بال و پر داده شده اي مي خوانند که تاريخچه اين مسئله را روايت مي کند.
غالبا نقشه نگاران مطبوعات و انتشارات براي پرهيز از نامه هاي بازخواست کننده سفارتخانه ها ترجيح مي دهند که ديگر نامي بر اين پهنه دريا ميان دو کشور ننهند. اين بدان معني است که اندکي بيم در دل ها انداختن سرانجام به ثمر مي نشيند: بجاي آنکه خطر مميزي (و همراه آن از دست دادن سهم خود در بازار) يا برخورد ديپلماتيک را برخود هموار سازند، بسياري از ناشران ترجيح مي دهند هر اشاره اي که شايد خشم کسي را برانگيزد حذف کنند.
بانک جهاني تا آنجا پيش رفته است که در پايان سال ١۹۹٠ از دايره نقشه نگاري خود بخواهد که به شيوه اي که هند و پاکستان به دليل درگيري بر سر کشمير پيش گرفته اند، ديگر نقشه هائي که نمايانگر سرزمين هاي حساس هستند را به چاپ نرساند.
اگر شما بازدیدی از نمایشگاه کتاب در هریک از کشورهای عربی داشته باشید متوجه می شوید که اصولا در سالهای اخیر انتشارات و کارتوگرافی های عربی تقریبا همگی نام خلیج عربی را برای نقشه ها و اطلسهای خود بکار می برند.
در غرفه های امارات وجود کتاب هایی بنام جزایر سه گانه اشغال شده چاپ مرکز مطالعات استراتژیک ابوظبی شگفت آور نیست. اما جای تعجب است که چرا انتشارات کشورهای دوست مانند سوریه و لبنان در مواردی احواز و محمره و یا عربستان و جزایر با نام جعلی و متعلق به امارات ترسیم می نمایند .
از جمله موسسه انتشارات و کارتوگرافی دارالشرق العربی در سوریه - حلب است که در چندین نقشه از این نامهای مجعول استفاده نموده است و انتشارات دارالقلم - سوریه - حلب در کتاب موسوعه فی کتاب "الجدید الاطلس الاسلامی الجغرافی" در تمام نقشه خلیج عربی بکار برده و جزایر سه گانه را نیز به رنگ امارات مخصوصا در ص 23 ترسیم کرده است.
در کتابی بنام "الموسوعه الجغرافیه العالمیه المصوره دول العالم" نویسنده نبیل تللو . انتشارات دار علاء الدین سوریه در صفحه 70 علاوه بر اینکه در متن جزایر را اماراتی دانسته است در نقشه ای از خلیج فارس ترسیم و زیر نام هرکدام از جزایر سه گانه نوشته است جزایر اماراتی طنب،ابوموسی و .. نام جعلی خلیج عربی هم در بالای آنها آورده است .

در کتاب موسوعه تاریخ خلیج عربی بخش دوم . محمود شاکر . دار اسامه اردن- عمان نویسنده در مبحث اهواز و بخش جزایر سه گانه ادعاهای واهی مطرح و جزایر را متعلق به امارات و خوزستان را متعلق به وطن عربی نامیده که قبل از اشغال دولتی مستقل بوده است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 313]