برج آجری گنبد کاووس

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: 250px-Gonbad-e_Qabus.JPG

گنبد کاووس یا گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در گنبد کاووس،شمال شرقی ایران قرار دارد. سبک معماری بنا شیوه ی رازی است.
این بنا که یکی از بلندترین بناهای آجری جهان به.شمار می.آید بر فراز تپه.ای خاکی که قریب پانزده متر از سطح زمین بلندتر است قرار دارد. این بنا در سال (۳۹۷ هجری قمری برابر با ۳۷۵ هجری خورشیدی) و در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر و در شهر جرجان که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده، بنا گردیده.است.
پروفسور آرتور پوپ در مورد این بنا چنین نوشته.است:
در زیر سمت شرق کوه.های البرز و در برابر صحراهای پهناور آسیا یکی از بزرگ.ترین شاهکارهای معماری ایران با تمام شکوه و عظمت خود قد بر افراشته.است. این بنا گنبد قابوس بقعه آرامگاه قابوس بن وشمگیر می.باشد و برج آرامگاه از هرگونه آرایش مبراست. جنگنده.ای با نیروی ایمان در نبرد رودرروی، پادشاهی شاعر در نبرد با ابدیت، آیا آرامگاهی چنین عظیم و مقتدر وجود دارد.
و ویل دورانت در مورد آن نوشته.است:
جرجان در قرن ۱۰ میلادی (عصر زیاریان) یکی از ولایت.های بزرگ ایران بود و به امیران روشنفکر اشتهار داشت، مثل شمس المعالی قابوس بن وشمگیرر که ابن سینا را به دربار خود خواند. این شهر گنبدی ۵۲ متری دارد.

مشخصات سازه

گنبد قابوس شامل ۲ قسمت است:
1.پی یا پای بست بنا و بدنه
2.گنبد مخروطی

پی سازی بنا از زمین سفت شروع و تا ارتفاع حدود ۱۵ متری باآجر و مصالح مشابه خود بنا انجام شده.است. درون پای بست سردابی وجود داشته که پا کار طاق آن هنوز بر جای است ولی بر اثر کاوشهای پیاپی کاوشگران که در پی گنج بوده.اند آثاری از کف آن بر جای نمانده.است. بدنه مدور خارجی گنبد قابوس دارای ۱۵ تَرَک (دندانه نود درجه) می.باشد (همانند ستاره ده پر) این ترکها که در اطراف آن و به فواصل مساوی از یکدیگر قرار دارند، از پای بست بنا شروع و تا زیر سقف گنبدی ادامه می.یابد و میان این ترکها با کوهه.ای آجری پر شده.است. راًس این ترکها (به جز در ورودی) به اندازه ۱٫۳۴ متر از یکدیگر فاصله دارند. قطر داخلی گنبد به طول ۹ متر و ۷۰ سانتی متر و قطر آن از قاعدهً ترکها بطول ۱۴ متر و ۶۶ سانتی متر و طول قطر آن از رأس ترکها یا به عبارتی قطر پای بست آن ۱۷ متر و ۶ سانتی متر می.باشد ضخامت میل از پایین به بالا کرنش کمی دارد و در ارتفاع ۳۷ متری گنبد مخروطی بنای برج را تکمیل می.کند.
این گنبد که با آجرهای مخصوص دنباله دار کفشکی ساخته شده.است، دو پوسته.است. گنبد درونی مانند گنبدهای خاکی به شکل نیم تخم مرغی و از آجر معمولی است و پوسته بیرونی با آجر دنباله دار. ارتفاع این گنبد مخروطی ۱۸ متر است و در بدنه شرقی روزنه.ای تعبیه شده که ارتفاع آن یک متر و نود سانتیمتر است. عرض روزنه در قسمت بالا ۷۳ و در وسط ۷۵ و در پایین ۸۰ است. در ضلع جنوبی آن یک ورودی می.باشد که ۵/۱ متر عرض و ۵۵/۵ متر ارتفاع دارد. در درون طاق هلالی سر در آن،مقرنسی است که به نظر می.رسد در مراحل نخستین پیشرفت این نوع تزئینات معماری و گچ بری است. شاید این مقرنس ساده و در عین حال زیبا از اولین نمونه.های مقرنس سازی در بناهای اسلامی .باشد که بتدریج تکمیل شده.است.دکتر ویلسون آمریکایی نماینده دانشگاه پنسیلوانی نیز در بازدید و تحقیقاتی که از این بنا داشته راجع به این مقرنسها چنین نوشته.است: بالای در، داخل هلال مدخل گیلویی مقرنسی است که در مراحل اولیه ترقی می.باشد و این یکی از نمونه.های تزئینی است از اصول یک معماری که بعد اهمیت پیدا کرده.است. دو ردیف کتیبه کوفی بصورت کمر بند وار بدنه را آرایش کرده.است که یک ردیف آن در ۸ متری پای آن و دیگری بالا در زیر گنبد مخروطی قرار دارند. نوع نوشته کوفی کتیبه.ها ساده و آجری است و حروف آن آرایش ندارند. بر جسته و خوانا می.باشد و حاشیه دور آنها قاب مستطیلی شکلی است از آجر .

متن کتیبه ها

متن کتیبه ها نیز این چنین است:

بسم الله الرحمن الرحیم
هذ القصر العالی
الامیر ابن امیر
قابوس بن وشمگیر
امر به بنائه فی حیاتی
سنه سبع و خمسین و ثلثماته قمریه
و سنه خمس و سبعین و ثلثمات

برگردان

به نام خداوند بخشنده ی مهربان
این است کاخ با شکوه
امیر شمس معالی
امیر پسر امیر
قابوس فرزند وشمگیر
فرمان داد به ساخت آن در زندگی خویش
سال سیصد و هفت قمری
و سال سیصد و هفتاد و پنج (خورشیدی)

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 804]