استاد شهریار

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

سید محمدحسین بهجت تبریزی (۱۲۸۵-۱۳۶۷) متخلص به شهریار (پیش از آن بهجت) شاعر ایرانی اهل آذربایجان بود که به زبان.های فارسی و ترکی آذربایجانی شعر سروده. است. وی در تبریز به.دنیا آمد و بنا به وصیتش در مقبرةالشعرای همین شهر به خاک سپرده شد. در ایران روز درگذشت این شاعر معاصر را «روز شعر و ادب فارسی» نام.گذاری کرده.اند.
مهم.ترین اثر شهریار منظومهٔ حیدربابایه سلام (سلام به حیدربابا) است که از شاهکارهای ادبیات ترکی آذربایجانی به.شمار می.رود و شاعر در آن از اصالت و زیبایی.های روستا یاد کرده.است.
شهریار در سرودن انواع گونه.های شعر فارسی مانند قصیده، مثنوی، غزل، قطعه، رباعی و شعر نیمایی تبحر داشته.است. از جملهٔ غزل.های معروف او می.توان به علی ای همای رحمت و «آمدی جانم به قربانت» اشاره کرد. شهریار نسبت به علی بن ابی.طالب ارادتی ویژه داشت و همچنین شیفتگی بسیاری نسبت به حافظ داشته.است.
شهریار در سال ۱۲۸۵ در شهر تبریز متولد شد. دوران کودکی را در روستای مادری.اش -قیش.قورشاق- و روستای پدری.اش -خشگناب- در بخش تیکمه.داش شهرستان بستان.آباد در شرق استان آذربایجان شرقی سپری نمود. پدرش حاج میرآقا خشگنابی نام داشت که در تبریز وکیل بود. پس از پایان سیکل اول متوسطه در تبریز، در سال ۱۳۰۰ برای ادامهٔ تحصیل از تبریز عازم تهران شد و در مدرسهٔ دارالفنون تا سال ۱۳۰۳ و پس از آن در رشتهٔ پزشکی ادامهٔ تحصیل داد.
حدود شش ماه پیش از گرفتن مدرک دکتری به.علت شکست عشقی و ناراحتی خیال و پیش.آمدهای دیگر ترک تحصیل کرد. پس از سفری چهارساله به خراسان برای کار در ادارهٔ ثبت اسناد مشهد و نیشابور، شهریار به تهران بازگشت. در سال ۱۳۱۳ که شهریار در خراسان بود، پدرش حاج میرآقا خشگنابی درگذشت. او به.سال ۱۳۱۵ در بانک کشاورزی استخدام و پس از مدتی به تبریز منتقل شد. دانشگاه تبریز شهریار را یکی از پاسداران شعر و ادب میهن خواند و عنوان دکترای افتخاری دانشکدهٔ ادبیات تبریز را نیز به وی اعطا نمود.
در سال.های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۰ اثر مشهور خود -حیدربابایه سلام- را می.سراید. گفته می.شود که منظومهٔ حیدربابا به ۹۰ درصد از زبان.های اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی ترجمه و منتشر شده.است. در تیر ۱۳۳۱ مادرش درمی.گذرد. در مرداد ۱۳۳۲ به تبریز آمده و با یکی از بستگان خود به.نام «عزیزه عمیدخالقی» ازدواج می.کند که حاصل این ازدواج سه فرزند -دو دختر به نام.های شهرزاد و مریم و یک پسر به نام هادی- می.شود.

شهریار پس از انقلاب ۱۳۵۷ شعرهایی در مدح نظام جمهوری اسلامی و مسئولین آن -از جمله روح.الله خمینی، سید علی خامنه.ای و اکبر هاشمی رفسنجانی- سرود. وی در روزهای آخر عمر به.دلیل بیماری در بیمارستان مهر تهران بستری شد و پس از مرگ در ۲۷ شهریور ۱۳۶۷ بنا به وصیت خود در مقبرةالشعرای تبریز مدفون گشت.
وی اولین دفتر شعر خود را در سال ۱۳۰۸ با مقدمهٔ ملک.الشعرای بهار، سعید نفیسی و پژمان بختیاری منتشر کرد. بسیاری از اشعار او به فارسی و ترکی آذربایجانی جزء آثار ماندگار این زبان.هاست. منظومهٔ حیدربابایه سلام که در سال ۱۳۳۳ سروده شده.است، از مهم.ترین آثار ادبی ترکی آذربایجانی شناخته می.شود.
گفته می.شود شهریار دانشجوی سال آخر رشتهٔ پزشکی بود که عاشق دختری شد. پس از مدتی خواستگاری نیز از سوی دربار برای دختر پیدا می.شود. گویا خانوادهٔ دختر با توجه به وضع مالی محمدحسین تصمیم می.گیرند که دختر خود را به خواستگار مرفه.تر بدهند. این شکست عشقی بر شهریار بسیار گران آمد و با این.که فقط یک سال به پایان دورهٔ ۷ سالهٔ رشتهٔ پزشکی مانده.بود، ترک تحصیل کرد. شهریار بعد از این شکست عشقی که منجر به ترک تحصیل وی می.شود. به.صورت جدی به شعر روی می.آورد و منظومه.های بسیاری را می.سراید. غم عشق حتی باعث مریضی و بستری.شدن وی در بیمارستان می.شود. ماجرای بیماری شهریار به گوش دختر می.رسد و به عیادت محمدحسین در بیمارستان می.رود. شهریار پس از این دیدار، شعری را در بستر می.سراید. این شعر بعدها با صدای غلامحسین بنان به.صورت آواز درآمد.
شهریار این تخلص را از تفألی به دیوان حافظ گرفت و شهریار در تلفظ اصلی شهردار و لقب حاکمان بوده است.
شهریار در دیوان سه جلدی خود با اشاره به اینکه تبریز خاستگاه زرتشت پیامبر است، مردم این دیار را از نژاد آریا می.داند و نسبت به اشاعة سخنان تفرقه انگیز که بوی تهدید و تجزیه از آنها به مشام می.آید، هشدار می.دهد و خطاب به آذربایجان می.گوید:
تو همایون مهد زرتشتی و فرزندان تو

پور ایرانند و پاک آئین نژاد آریان
اختلاف لهجه ملیت نزاید بهر کس
ملتی با یک زبان کمتر به یاد آرد زمان
گر بدین منطق ترا گفتند ایرانی نه ایی
صبح را خواندند شام و آسمان را ریسمان
( دیوان – ج ۱ – ص ۳۵۲)
**********
شهریار قطعه شعر فوق را «جوش خون ایرانیت» خویش می.داند و می.گوید:
**********
این قصیدت را که جوش خون ایرانیت است

گوهر افشان خواستم در پای ایران جوان
شهریارا تا بود از آب، آتش را گزند
باد خاک پاک ایران جوان مهدامان
(دیوان – ج ۱- ص ۳۶۵)
نمونه.ای از قصیده.های شهریار:
آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا؟

بی.وفا حالا که من افتاده.ام از پا چرا؟
نوشدارویی و بعد از مرگ سهراب آمدی

سنگدل این زودتر می.خواستی حالا چرا؟
نازنینا ما به ناز تو جوانی داده.ایم

دیگر اکنون با جوانان ناز کن با ما چرا؟
آسمان چون جمع مشتاقان پریشان می.کند

در شگفتم من نمی.پاشد ز هم دنیا چرا؟
در خزان هجر گل، ای بلبل طبع حزین

خامشی شرط وفاداری بود غوغا چرا؟
شهریارا بی.حبیب خود نمی.کردی سفر

این سفر راه قیامت می.روی تنها چرا؟
نمونه.ای از غزلیات شهریار:
امشب ای ماه! به درد دل من تسکینی

آخر ای ماه، تو همدرد منِ مسکینی
کاهش جان تو من دارم و من می.دانم

که تو از دوری خورشید، چه.ها می.بینی
…

شهریارا! اگر آیین محبت باشد

چه حیاتی و چه دنیای بهشت.آیینی
**********
غزل علی ای همای رحمت
علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را

که به ماسوا فکندی همه سایه.ی هما را
دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین

به علی شناختم من به خدا قسم خدا را
…

همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی

به پیام آشنائی بنوازد و آشنا را»
ز نوای مرغ یا حق بشنو که در دل شب

غم دل به دوست گفتن چه خوشست شهریارا

**********
گفته شده که شهاب.الدین مرعشی نجفی از فقهای شیعه درست در لحظهٔ سرودن شعر (علی ای همای رحمت) توسط شهریار در خواب آن را شنیده .است.
**********
کسی نیست در این گوشه فراموشتر از من
وز گوشه نشینان توخاموشتر از من
هر کس به خیالیست هم آغوش و کسی نیست
ای گل به خیال تو هم آغوشتر از من

می نوشد از آن لعل شفقگون همه آفاق
اما که در این میکده غم نوشتر از من
افتاده جهانی همه مدهوش تو لیکن
افتاده تر از من نه و مدهوشتر از من
بی ماه رخ تو شب من هست سیه پوش
اما شب من هم نه سیه*پوشتر از من
گفتی تو نه گوشی که سخن گویمت از عشق
ای نادره گفتار کجا گوشتر از من
بیژن تر از آنم که بچاهم کنی ای ترک
خونم بفشان کیست سیاوشتر از من
با لعل تو گفتم که علاجم لب نوشی است
بشکفت که یارب چه لبی نوشتر از من
آخر چه گلابی است به از اشک من ای گل؟
دیگی نه در این بادیه پرجوشتر از من
**********
در بهاران سری از خاک برون آوردن
خنده ای کردن و از باد خزان افسردن
همه این است نصیبی که حیاتش نامی
پس دریغ ای گل رعنا غم دنیا خوردن
مشو از باغ شبابت بشکفتن مغرور
کز پیش آفت پیری بود و پژمردن
فکر آن باش که تو جانی وتن مرکب تو
جان دریغست فدا کردن و تن پروردن
گوتن از عاج کن و پیرهن از مروارید
نه که خواهیش به صندوق لحد بسپردن
گر به مردی نشد از غم دلی آزاد کنی
هم به مردی که گناه است دلی آزردن
صبحدم باش که چون غنچه دلی بگشائی
شیوه ی تنگ غروبست گلو بفشردن
پیش پای همه افتاده کلید مقصود
چیست دانی دل افتاده به دست آوردن
بار ما شیشه ی تقوا و سفر دور و دراز
گر سلامت بتوان بار به منزل بردن
ای خوشا توبه و آویختن از خوبی ها
و ز بدیهای خود اظهار ندامت کردن
صفحه کز لوح ضمیر است و نم از چشمه ی چشم
می توان هر چه سیاهی به دمی بستردن
از دبستان جهان درس محبت آموز
امتحان است بترس از خطر واخوردن
شهریارا به نصیحت دل یاران دریاب
دست بشکسته مگر نیست وبال گردن

**********
به خاک من گذری کن چو گل گریبان چاک
که من چو لاله به داغ تو خفته ام در خاک
چو لاله در چمن آمد به پرچمی خونین
شهید عشق چرا خود کفن نسازد چاک
سری به خاک فرو برده ام به داغ جگر
بدان امید که آلاله بردمم از خاک
چو خط به خون شبابت نوشت چین جبین
چو پیریت به سرآرند حاکمی سفاک
بگیر چنگی و راهم بزن به ماهوری
که ساز من همه راه عراق میزد و راک
به ساقیان طرب گو که خواجه فرماید:
اگر شراب خوری جرعه ای فشان بر خاک
ببوس دفتر شعری که دلنشین یابی
که آن دل از پی بوسیدن تو بود هلاک
تو شهریار به راحت برو به خواب ابد
که پاکباخته از رهزنان ندارد باک

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 149]