نقاط دیدنی استان زنجان

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: غار تاریخی گلجیک زنجان:

این غار در 35 کیلومتری جنوب غربی شهرستان زنجان در ارتفاعات مشرف به روستای حاج آرش از توابع شهرستان زنجان واقع شده است. در حال حاضر دسترسی سواره به آن امکان ندارد. این غار عظیم به طور طبیعی از فرسایش سنگهای آهکی موجود در غار پدید آمده و با داشتن آب و هوای مناسب، داخل آن مأمن انسان دوران پیش از تاریخ بوده است.
ابعاد آن 700 متر در 100 متر و ارتفاع تقریبی آن 50 متر است. داخل غار آثار زیستی انسان در دوره آشولین تا بردوستین متعلق به شانزده تا سی هزار سال قبل از میلاد را نشان می دهد.
در داخل غار، ابزار، ادوات، تیغه های سنگی و استخوان حیوانات شکاری به مقدار فراوان دیده می شود. آنچه که بیشتر از همه در خور بررسی، مطالعه و اهمیت است، آثار معماری موجود در غار و محصور نمودن فضاهای زیستی و تعیین حریم ها و مطرح بودن مالکیت در آن می باشد که به نظر می رسد احداث حدود 4 کیلومتر راه، دسترسی سواره را جهت انتقال تجهیزات و بررسی دقیق تر سیستماتیک ضروری می نماید تا با سرمایه گذاری در آن به جهت ایجاد اماکن توریستی و سیاحتی مورد بهره برداری قرار گیرد. علاوه بر آن صخره های جنوبی غار از سنگهای مرمر سبز بسیار ارزنده تشکیل گردیده که می تواند مورد بررسی و بهره برداری و استخراج قرار بگیرد.

--------------------------------------------------------------------------------

غار تاریخی کتله خور گرماب

غار کتله خور در دل کوه های آهکی جنوب روستای گرماب واقع شده و از مرکز بخش 10 کیلومتر با استفاده از معبر ماشین رو فاصله دارد. این فاصله در مسیر پیاده رو به دو کیلومتر تقلیل می یابد.
روستای گرماب به عنوان مرکز بخش به همین نام از توابع شهرستان خدابنده در منتهی الیه سمت جنوبی استان زنجان واقع گردیده و از طرف شرق با استان همدان و از جانب غرب با استان کردستان هم مرز است.
این منطقه که به بخش افشار یا قشلاقات افشار معروف است دارای 126 روستای مسسلامه بوده و ساکنان آن را ایل معروف به شاه سون های افشاری تشکیل داده است.
از آثار تاریخی شناسایی شده این منطقه تکمه تپه (تپه خاکریز) واقع در قشلاقات افشار را می توان نام برد که سفال های نخودی رنگ منقوش به نقوش و خطوط هندسی و سیاهرنگ یادگارهایی از زندگی در اوایل هزاره سوم پیش از میلاد موسوم به دوران آغاز ادبیات را معرفی می نمایند. توجیه حد فاصل زمانی سی هزار سال قبل از میلاد (فرهنگ بردوستین) و سه هزار سال قبل از میلاد (فرهنگ سفال نخودی رنگ) در طبیعت کوهستانی مناطق، قابل بحث و بررسی است. در نتیجه این ویژگی مدت زمان فرهنگ دوران سنگ در این منطقه و سایر مناطق کوهستانی را به درازا کشانده است.
غار کتله خور با طول تقریبی 10 کیلومتر ابتدا در سال 1331 هجری شمسی توسط گروه کوهنوردی زنجان مورد بازدید قرار گرفت. این غار به طور طبیعی از شسته شدن و فرسایش آهک و حرکات تکتونیکی ایجاد گردیده و تعیین قدمت آن مستلزم انجام آزمایش های پتاسیم آرگون یا جهت قطب مغناطیسی است.
دهانه این غار در ارتفاع 11 متری از سطح مسیل که مشرف بر آن است قرار گرفته و در وضعیت فعلی قطری معادل 40/1 متر دارد. ابتدای غار تا عمق 150 متری شبیه به راسته بازارهای معمولی است با این تفاوت که عناصر و اندامهای آن اندکی از بازار کوچکتر می باشد. کف این قسمت را لایه ای از خاک و خاکستر پر نموده است. از عمق 150 متری تا عمق 700 متری گشایش نسبتاً زیادی در غار حاصل شده و شعب متعددی بوجود آمده است.
معبر غار پس از عمق 700 متر به طول 60 متر تنگتر و سقف آن کوتاهتر گردیده و به آبراه قنوات شبیه است.
پس از عبور از این منطقه محل وسیع و مسطحی ظاهر می شود که به شبستان مساجد شبیه است. در ضلع شرقی آن برکه آبی به ابعاد 35 متر وجود دارد که دارای آب زلال و گوارا است.
در رابطه با این غار عظیم اطلاعات آمیخته با خرافات در میان اهالی روستاهای مجاور وجود دارد، از جمله اینکه: صدای پتک آهنگران همدان از دل این غار شنیده می شود، در درون ظلمانی غار دریاچه بزرگی وجود دارد و همچنین وجود کوه بزرگ داخل آن از جمله همین شایعات است.
تا عمق 700 متری در فضای ظلمانی غار آثار حیات که به انواع استخوان و سفال محدود می شود قابل رؤیت است.
آثار جمع آوری شده عمدتاً سفال شکسته های سطحی و پراکنده است. قدیمی ترین نوع این آثار، سفال تیره رنگ دود زده با نقش داغدار با دسته ای به روش ساخت افزوده با تمپر گیاهی و دست ساز است و از نظر زمانی متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد می باشد.
دومین نوع از آثار جمع آوری شده، سفال های دست ساز دارای پوشش است. روی سفال به رنگ قرمز متمایل به رنگ قهوه ای و نسبتاً خشن و با سفال های شناخته شده قرون اول تا سوم میلادی قابل مقایسه است.
سومین نوع آثار جمع آوری شده، سفال های دوران جدید است که به شکل کوزه و بشقاب بوده و در مقطع فعلی ارزش تاریخی ندارند.
در نتیجه با توجه به حجم و وسعت غار و مقایسه آن با غارهای تاریخی شناخته شده و همچنین موقعیت مکانی آن و از همه مهمتر وجود لایه تاریخی ضخیم در ابتدای غار تا عمق 150 متری و مطالعه آثار جمع آوری شده، این محل می تواند یکی از پناهگاه های انسانی در دوران سنگ و دوران آغاز ادبیات باشد.
از طرف دیگر این غار با اندکی تغییرات و ایجاد گشاش در بعضی از نقاط آن از نظر تفرجگاه و مسایل مربوط به صنعت توریسم از ظرفیت بالایی یرخوردار است

--------------------------------------------------------------------------------

غار خرمنه سر زنجان

این غار در کوه بلند و سر به فلک کشیده خرمنه سر در سمت شمالی روستای شاه نشین و یا به اصطلاح متداول و معمولی محل (شانیش) واقع گردیده که غار عظیم و با ابهت خرمنه سر نیز در دل این کوه و در ارتفاع 1600 متری از سطح دریا قرار دارد.
برای رسیدن به دهانه غار در ابتدا از بستر رودخانه ای که از کوههای شمالی شانیش سرچشمه می گیرد همچنین از میان درختان سرسبز و زیبای زیتون و انجیر باید گذشت و به سوی ارتفاعات شمالی پیش رفت. در نزدیکی قله کوه خرمنه سر دهانه مشبک و پنجره مانند و در عین حال نسبتاً وسیع غار خرمنه سر واقع شده است. این دهانه ربطی به غار اصلی ندارد و نباید به جای مدخل غار اصلی منظور شود.
پیدا شدن ظروف شکسته سفالین حاکی از این مسأله است که در گذشته های دور این غار محل زندگی یا پناهگاه قوم و قبیله ای بوده است.
مطالعات سطحی دو دوره استقرار کاملاً روشن و متمایز را عرضه می نماید، دوره نخستین شامل ابزار و ادوات سنگی و تیغه های سنگ چخماق متعلق به زندگی غار نشینی انسان پیش از تاریخ است که تعیین قدمت آن با اطلاعات موجود و بدون مقایسه با آثار شناخته شده و انجام آزمایشات لازم کاری بس دشوار خواهد بود ولی آنچه که مسلم است قدمت استقرار دوره نخستین در این غار تاریخی پیش از هزاره پنجم قبل از میلاد است.
دوره دوم آثار زیستی مشخص و روشن است؛ آثار سفالی و ادوات زیستی موجود در اطاقها و دهلیزها، متعلق به اوایل قرن چهارم هجری قمری است.
این غار تاریخی با قلعه شمیران یا سمیران که امروزه به نام مجموعه تاریخی قاسم آباد در ساحل راست رودخانه قزل اوزن قرار گرفته، در ارتباط است به عبارتی دیگر عمال و سرکردگان حکومت کنگریان از این غار به عنوان پناهگاه امنی در مقابل فشارهای ---------- بغداد استفاده می کردند.
به طور کلی این منطقه برخلاف فلات مرکزی ایران که استقرارهای پیش از تاریخ تا دوران آغاز ادبیات لاینقطع قابل تعقیب و بررسی است، به لحاظ کوهستانی و صعب العبور بودن آن یک برزخ و ابهام ده هزار ساله را نشان می دهد، به عبارتی دیگر ادامه و ارتباط تمدن های مستقر در تپه حصار دامغان، تپه سیلک کاشان، تپه چشمه علی شهر ری، سایت تاریخی سگزآباد و تپه زاغه دشت قزوین که اقوام ساکن و بومی در فلات ایران به حیات خود ادامه داده است و پس از طی دوران نو سنگی طریق تعالی پیموده و به تمدن شایانی رسیده است، به طوری که آثار تکنیکی و هنری آنها انسان قرن بیستم را به تعجب و تحسین وا می دارد و با عنوان تمدن فلات ایران و یا تمدن سفال نخودی رنگ مشهور و معروف است، به طور عام و چشمگیر در منطقه وجود ندارد و با بررسی ها به عمل آمده تنها چند مورد در آن دیده می شود که ادامه تمدن دشت قزوین، از اوایل هزاره پنجم تا اواخر هزارعه دوم قبل از میلاد را نشان می دهد.
البته این تنها مورد در منطقه کوهستانی استان زنجان نیست بلکه مناطق کوهستانی دیگر همانند منطقه مازندران، گیلان، کردستان نیز دارای همین ویژگی است. دلیل این مسأله به احتمال زیاد صعب العبور بودن مناطق یاد شده است که ارتباط اقوام مستقر در این نواحی را مشکل نموده و موجب رکود تمدن در استقرارهای انسانی در ناحیه گردیده است. بدین جهت زمان عصر نو سنگی در این مناطق به طول انجامیده و در نتیجه اقوام مستقر در این منطقه تا اواسط هزاره سوم قبل از میلاد به روش شکار ورزی ادامه حیات داده اند.

--------------------------------------------------------------------------------

کاروانسرای سرچم

این کاروانسرا یکی از کاروانسراهای مهم مسیر تجاری ری به آذربایجان در قرن هشتم هجری قمری بوده است. این کاروانسرا که طبق کتیبه سردر آن، رباط نام دارد در روستای سرچم واقع در هشتاد کیلومتری محور زنجان- میانه، در ساحل رودخانه زنجان چای و مشرف به جاده قدیم تبریز در سال 734 هجری قمری در دوره ایلخانی احداث شده است. آثار و بقایای این کاروانسرا نشان می دهد که پلان آن از کاروانسراهای چهار ایوانی بوده و شامل صحن مرکزی و گرداگرد آن حجرات و در ایوان شمالی که مشرف به در ورودی است شاه نشین قرار گرفته است.
در این کاروانسرا حداقل چهار برج در چهار گوشه آن تعبیه شده بود که کلیه ساختمان کاروانسرا به استثنای در ورودی همگی ویران و به تلی از خاک تبدیل شده است، در ورودی شامل دو برج آجری در طرفین و یک دروازه با پوشش قوس جناغی از سنگ سیاه اجرا شده و در بالای آن کتیبه بسیار زیبایی که حکایت از احداثآن در زمان ابوسعید ایلخان و وزیر او به نام غیاث الحق الدین محمد بتاریخ 733 هجری قمری دارد، مزین گردیده است. تزئینات لچکی ها، کاربندی ها و بندکشی در ورودی ناقص م نیمه تمام باقی مانده است.

--------------------------------------------------------------------------------

کاروانسرای نیک پی

این کاروانسرا که به شدت تخریب گردیده و قسمتی از آن باقی مانده، نمایانگر عظمت در دوران برپایی بوده است. این کاروانسرا که اکثریت قریب به یقین مستشرقین در آن سکونت نموده اند، از آجرهایی به رنگ قرمز ساخته شده و از کاروانسراهای به سبک چهار ایوانی بوده است.

کاروانسرای قره بلاغ

کاروانسرای قدیمی قره بلاغ کاملاً تخریب شده و هم اکنون بصورت تپه تاریخی در آمده است. آنچه که مسلم است این است که شکل تپه محل کاروانسرای قره بلاغ چنان است که با احتمال قریب به یقین پلان آن از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی و قابل مقایسه با کاروانسرای سرچم است، با این تفاوت که فاقد برج های دیده بانی بوده است.

پل های قدیمی

استان زنجان پل های قدیمی و تاریخی بسیاری دارد از جمله پل میربهاءالدین زنجان بر روی رودخانه زنجان رود، پل سردار اسددوله ذوالفقاری در جنوب شهر زنجان و پل حاج سید محمد در جنوب شرقس زنجان که از زمان قاجار باقی مانده است.

--------------------------------------------------------------------------------

بنای تاریخی رختشویخانه

بنای رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر که منطبق بر حصار می باشد، در منطقه پر تراکم مسسلامه، موسوم به عباسقلی خان و محل معروف به بابا جامال چوقوری (گودال بابا جمال) احداث شده است، که امروزه خیابان سعدی وسط به فاصله یکصد متری از سمت غربی آن عبور نموده و از طریق کوچه فرهنگ به بنای مزبور مرتبط می گردد.
مجموعه تاریخی رختشویخانه در سال 1319 شمسی ذیل شماره 1198 در دفتر اندیکاتور اداره ثبت اسناد و املاک زنجان به ثبت رسیده است. زمین این بنا در سال 1347 هجری قمری مطابق با 1307 هجری شمسی توسط علی اکبر توفیقی رئیس بلدیه شهر (شهردار) زنجان از باقرخان امجد نظام به قیمت 185 تومان خریداری شده است. محل موصوف قبل از احداث رختشویخانه با هرزآبهای سطحی مملو و به بابا جمال چوقوری (گودال بابا جمال) معروف بوده است.

این بنا توسط دو برادر به نامهای مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بناء) در مدت 15 ماه به اتمام رسیده و سنگهای آن از معدن سنگ روستای اژدهاتو استخراج و پس از حجاری توسط گاری های بلدیه (شهرداری) به محل بنا حمل شده است. آب مجموعه از قنات قلعچه حاجی میر بهاءالدین تأمین می گردیده است. متولی رختشویخانه توسط رئیس بلدیه گمارده می شد و سالیان متمادی شخصی بنام اصغرخان بوده که عیال ایشان به نام معصومه خانم مدیریت آن را به عهده داشته. اصولاً رختشویخانه برای آحاد شهروندان شبانه روز دایر و استفاده از آن مجانی بوده ولی نامبرده مبلغ ده شاهی بابت سرایداری از مراجعین اخذ می نموده است.
در یک بررسی کلی می توان این مجموعه را به دو بخش تقسیم نمود. بخش نخست، سرایداری و محل مدیریت رختشویخانه بوده و شامل حیاط و اعیانی مسسلامه می باشد. حیاط محوطه ای است به شکل مربع و مستطیل به میزان 400 متر مربع (32×12متر) شامل درختکاری و فضای سبز، و اعیانی آن در جبهه شمالی محوطه به مقدار 60 متر مربع شامل دو اطاق و یک ورودی است که این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می نماید. پلان و نمای این واحد مسسلامه دارای بار فرهنگی بوده و به سبک معماری سنتی شناخته شده زنجان احداث گردیده است.
بخش دوم فضاهای مربوط به کار شستشوی رخت است که خود از چهار قسمت تشکیل یافته، قسمت اول خزینه یا محل جمع آوری آب است، این مخزن در منتهی الیه سمت شمالی مجموعه و مشرف به سالن شستشو قرار دارد.
فضای داخل بنا با پرسپکتیو بسیار زیبا طراحی و اجرا گردیده، بدین ترتیب دو ردیف طاق و تویزه بطور متوالی که ستونهای سنگی انها را از یکدیگر جدا می سازد، ساخته شده است. این فضا توسط 11 واحد ستون بطور قرینه سالن را به دو قسمت تقسیم نموده که فاصله ستونها در جهت طولی 17/5 متر است. ستونها به ارتفاع 70/2 متر از کف فعلی قابل اندازه گیری است اما به جهت ایجاد مقاومت لازم و هموژن نمودن بنا ستونها با پایه های سنگی به میزان 40 سانتی متر در داخل پی ها که از شفته آهک است کار گذاشته شده اند، که بدین ترتیب ارتفاع ستونهای سنگی 10/3 متر خواهد بود.
محل شستشوی رخت به طور قرینه از 4 واحد حوضچه و مجاری آب در حد فاصل حوضچه ها تشکیل یافته. آب مورد نیاز ابتدا پس از عبور از یک مجرا به طول یک متر به حوض نخستین داخل شده و از سر ریز آن به حوض دومی سرازیر می گردد. در طرفین شرقی و غربی این حوض دو مجرای آب قرار گرفته تا انتهای سالن به حوض سومی که به قرینه حوض دومی ساخته شده امتداد می یابد. در وسط جبهه طولی این مجرا در هر طرف یک واحد حوض ایجاد شده به طوری که مجرای مورد بحث را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می نماید. در امتداد مجرای موصوف دو ردیف پاشور تعبیه شده که مجرای آب و حوضچه ها را بور قرینه محاط می کند. عناصر و اندامهای مزبور با کار گذاری سنگهای حجاری شده از نوع تراورتن از یکدیگر مجزا شده و شکل یافته اند.
محل شستشوی رخت به چهار قسمت تقسیم شده. ابتدای شستشو که از انتهای جریان آب است حوضچه مخصوص لباسهای بسیار آلوده و لباسهای مربوط به افراد با امراض ساری بوده و مجرای آب واقع در حد فاصل حوضچه دوم و سوم مخصوص لباسهای نسبتاً تمیز و محل آبکشی و حوضچه چهارم مخصوص شستشوی ظروف آشپزخانه و بالاخره حوضچه آخری (اولین حوض از حرکت آب) محل آب تمیز و خوراکی بوده است.

چنین مجموعه ای با عملکرد یاد شده در هیچ جا ایران مشاهده نشده اما سبک معماری، ابعاد و تناسبات رعایت شده در قوسها و تویزه ها، با بناهای عام المنفعه هم دوره شهر زنجان قابل مقایسه اند. سیستم کلی آن را بسادگی می توان با مساجد عباسقلی خان، دروازه ارک، مسجد و تکیه قهرمان مقایسه نمود.

--------------------------------------------------------------------------------

مجموعه تاریخی چلبی اوقلی

در پانصد متری جنوب غربی سلطانیه، بر سر راه سلطانیه- خدابنده آثار معروف بقعه چلبی اوغلی قرار گرفته است. باستان شناسان و محققان این مجموعه را به سلطان چلبی منسوب نموده و تاریخ احداث بنا را سال 728 هجری قمری عنوان کرده اند.
این مجموعه از دو بخش خانقاه و مقبره تشکیل شده است. خانقاه شامل صحن مرکزی بوده و در اضلاع شرقی و غربی آن حجرات قرار گرفته اند. پلان معماری این مجموعه با الهام از عقاید و مراتب صوفیه طراحی و هریک از فضاها با عملکردی خاص، اجرا شده است.
واحد نخستین در قسمت ورودی به مرتبه فقرا اختصاص داشته، طالبان جنت، مرتبه بعدی این فرقه، در زوایای قسمت ورودی جای گرفته اند. حجرات انفرادی صحن مرکزی با دارا بودن درهای کئتاه، محل ریاضت مریدان را با توجه به مراتب انها را تشکیل می داده است. صحن خانقاه محل سماع جمعی بوده که سلطان در وسط و مریدان در گرداگرد ان حلقه می زده اند و بدین ترتیب حلقه ذکر برپا می گردیده است. احتمالاً واحدهای جنوبی خانقاه به عنوان کلاسهای آموزشی و فضای واقع در طرفین ایوان جنوبی محل حلقه ذکر زمستانی بوده است.
طبقه دوم بنا در طرفین ایوان به شدت آسیب دیده و فرو ریخته و گرداگرد ان عنصری شبیه به جان پناه دیده می شود. حاصل اینکه قرینه سازی در کل مجموعه کاملاض رعایت شده است و مصالح اصلی بنا را لاشه سنگها و ساروج تشکیل داده و سقف حجرات و زوایا گنبدی شکل می باشد.
قسمت دوم این مجموعه تاریخی بقعه معروف به سلطان چلبی است. پلان این بنا هشت ضلعی است و هر ضلع آن از نمای خارجی بطول 16/4 متر، به ارتفاع 17 متر و به قطر 5/7 متر با زیبایی خاصی طراحی و اجرا گردیده است.
سبک قبر سلطان چلبی در این آرامگاه اهمیت بسزایی دارد، از این نظر که این قبر، حلقه ذکر صوفیه را تداعی می کند. بدین معنی که داخل مقبره به فضاهایی تقسیم گردیده که جسد سلطان در وسط آن دفن شده و اجساد مریدان با توجه به درجه و مراتب آنها، در گرداگرد آن قرار داده شده اند. بحث در باب انتساب این بقعه به سلطان چلبی هنوز مفتوح است.

--------------------------------------------------------------------------------

عمارت ذوالفقاری زنجان
در مرکز بافت قدیمی، مجموعه تاریخی ذوالفقاری واقع شده است. این مجموعه شامل ساختمانهای اندرونی و بیرونی و قسمتهای اداری است که قبل از احداث خیابان ذوالفقاری (طالقانی کنونی) با یک شبکه ارتباطی در طبقه هم کف و زیر زمین به یکدیگر مرتبط بوده است. هم اکنون این مجموعه تقسیم شده و قسمتهایی از آن از میان رفته است. از جالبترین بناهای باقیمانده این مجموعه بنای تاریخی مرکز مجموعه بیرونی است. این بنا در دو طبقه و یک سردابه ساخته شده، پلان بنا ایرانی و سبک ساختمانی از بناهای گوتیک اروپا تقلید شده است.
در طبقه هم کف، ورودی بنا که یک سقف سر پوشیده با دو ستون تعبیه شده به هشتی منتهی می شود. در این طبقه قسمت امور اداری و دفتری و حسابداری قرار گرفته و سمت شرقی بنا احتمالاً عملکردی غیر اداری و احتمالاً گلخانه بوده است.
در طبقه دوم که دارای دو راه پله است، تالارهای پذیرایی، اطاقهای خواب، اطاقهای نشیمن و سرویسهای بهداشتی قرار گرفته است. هسته مرکزی این بنا به سبک چهار طاقی با سقف گنبدی اجرا شده و جرز و دیوارهای باربر، سنگینی سقف را تحمل می نماید. محدثات جانبی این چهار طاقی با تیرهای چوبی پوشیده شده است. کل مجموعه با پوشش خارجی شیروانی است که تا زمان احداث در این شهر سابقه نداشته است. در بالای هسته مرکزی بنا، نورگیر زیبایی تعبیه شده که به کلاه فرنگی معروف است. این نور گیر با پلان هشت ضلعی با روش گره سازی به فرم گنبد تبدیل گردیده. سقف اطاقها در طبقات به طرز زیبایی لمه کوبی شده و شامل طرحهای هندسی و گره سازی است و در مجموع از موتیفهای ایرانی استفاده شده است. از تزئینات داخل بنا در طبقه هم کف از کاشیکاری به سبک قاجار می توان یاد نمود که طرح معروف لوتوس (نیلوفر آبی) دیده می شود.
پنجره های بنا عموماً دو لنگه و اطراف آن مشبک است که با بکارگیری شیشه های رنگین کنتراست جالبی را در داخل اطاقها ایجاد نموده است. نعل درگاهی پنجره ها در طبقه هم کف مسطح و در طبقه منتهی الیه جنوب غربی حیاط مشرف به خیابان تعبیه شده و طاقنماهای تزئینی در اطراف ورودی دیده می شوند و این قسمت نیز که از خیابان بلاواسطه داخل مجموعه می شود، از معماری اروپا الهام گرفته است.
این بنا در مجموع از بناهای تاریخی و با ارزش شهری است که به سبک بناهای اواخر دوران قاجار ساخته شده است.

--------------------------------------------------------------------------------

گرمابه های قدیمی زنجان

از آثار دیگری که از نظر معماری دارای ارزش و اعتبار می باشد، حمام های قدیمی اند که اساساً به لحاظ رعایت دو عامل تعیین کننده پایین تر از کف معابر در محلات ساخته شده اند. عامل نخستین سوار شدن آب مورد نیاز به سیستم آبرسانی گرمابه و دیگری گرم بودن فضای حمام در زمستانهای سرد منطقه، مدنظر بوده است. طرح و پلان گرمابه ها تقریباً یکسان اجرا شده و درب ورودی آنها عموماً از معابر دارای زاویه 90 درجه است. و بدین ترتیب امکان هرگونه دید مستقیم را از معابر به لحاظ رعایت موازین شرعی سلب می نماید. زاویه سوم به یک هشتی در دار منتهی می شود که این هشتی هم از نظر حفاظت دید و هم نظر ایجاد تعادل در هوای ورود و خروج نقش اساسی را ایفا نموده است. پس از هشتی محوطه رختکن در طرحهای مختلف هندسی با سقف گنبد دار قرار گرفته و در وسط آن حوض و در اطراف سکوهای نشیمن جهت لباس پوشیدن و کندن در نظر گرفته شده است. فاصله فضای رختکن و قسمت اصلی استحمام را دالان اشغال نموده و سرویسهای بهداشتی و نظافت در آن جای گرفته است. وجود این فضا از نظر مسائل سنتی و ایجاد تعادل هوای گرم داخل گرمابه و فضای رختکن امری لازم و ضروری به نظر می رسد که معماران زنجانی با فکر خلاق خود در ایجاد آن توفیق یافته اند. فضای چهارم از ورودی، قسمت استحمام گرمابه را تشکیل داده که شامل یک شاه نشین و دو الی سه باب خلوت نشین و یک خزینه می باشد. از نظر عملکرد این فضاها در قسمت شاه نشین که اندکی بلندتر از فضای گرمابه است، جهت متمولین، که از کارگران گرمابه جهت استحمام استفاده می شده، اختصاص دارد. فضای خلوت نشین به مردم عادی که خود استحمام می نموده اند تعبیه شده است. نوع سقف در فضای اصلی و شاه نشین بصورت گنبد و در فضای خلوت نشین ها از طاق استفاده شده است که نوع آن عموماً از قوسهای خوزی است. تأسیسات جانبی گرمابه های قدیمی عبارتند از آتش خانه یا تن، انبار آب گرم، آب سرد و غیره که فاقد ارزش معماری است.
عموماً گرمابه ها از آجر، سنگ و ملاط ساروج ساخته شده و دارای استحکام و مقاومت لازم در مسایل ایستایی است

--------------------------------------------------------------------------------

بازار قدیمی زنجان

بازار زنجان در قلب بافت قدیمی شهر (خاستگاه اولیه) در راستای راههای ورودی قرار گرفته و از دو قسمت بازار بالا و بازار پایین تشکیل شده است، ولی این دو از نظر عناصر تشکیل دهنده یکسان و قابل مقایسه است.

بازار پایین علاوه بر عرضه داد و ستد تولیدات محلی از طریق دو باب کاروانسرای موجود که محصولات را از قراء و قصبات به آنجا حمل می کرده اند، تغذیه می شده است. کما اینکه تا قبل از توسعه راهها و تردد ادوات موتوری در سالهای اخیر این اماکن با عملکردهای نخستین مورد استفاده بوده و امروزه تبدیل به انبار کالاهای وارداتی شده است. از کاروانسراهای این بازار، سرای گلشن و سرای ملک است که در سال 1345 هجری قمری بازسازی و مرمت گردیده اند. در جهت برطرف ساختن نیاز ساکنین از نظر اجتماعی و مذهبی این مجموعه دو مسجد را در خود جای داده است که عبارتند از مسجد آقا شیخ فیاض و مسجد میرزایی. گرمابه های بلوری و معینی در مجموعه، محل خاصی را اشغال نموده اند.
مجموعه بازار بالا از بازار قیصریه، بازار بزازها، بازار حجت الاسلام، بازار امامزاده و بازار عبدالعلی بیگ تشکیل شده است. این بازار از نظر تولید و عرضه کالا و خدمات جنبی وابسته، بسیار غنی و مهمترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر محسوب می شده است. این مجموعه از نظر تولید و عرضه کالا به هشت راسته زرگرها، بزازها، کفاشها، سراجها، کلاه دوزها، صندوق سازها، رنگرزها، میوه فروشها و جگر پزها تقسیم شده است. این تقسیم بندی و انسجام معقول و منطقی از نظر حفظ حقوق سندیکایی و کنترل قیمت کالاهای عرضه شده حائز اهمیت بوده و والا بودن افکار طراحان و بانیان آن را آشکار می سازد. از نظر اقتصادی هم موجب جلب مشتری در یک محل مخصوص و شناخته شده می تواند رونق اقتصادی را برای کسبه فراهم نماید.
از کاروانسراهای جالب این مجموعه که نقش مؤثری را در عرضه کالاها ایفا نموده کاروانسرای حاج علی قلی و سرای حاجی کربلایی را می توان نام برد که احتمالاً در سال 1300 هجری قمری تکمیل شده است.
این مجموعه پنج مسجد به نامهای چهل ستون، آقا سید فتح الله، مسجد جامع حجت الاسلام و مسجد ملا را در خود جای داده .
__________________

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 263]