بافت‌هاي فرسوده و سكونت گاههاي نامناسب شهري

واضح آرشیو وب فارسی:سياست روز: بافت‌هاي فرسوده و سكونت گاههاي نامناسب شهري

فريبرز درجزي- وسعت بافت‌هاي فرسوده و تاريخي شهرهاي ايران قابل توجه است اما سابقه پرداختن به اين موضوع چندان طولا‌ني نبوده و حتي از كشورهاي در حال توسعه نيز عقب‌تر مانده‌ايم. همين امر ضرورت بازنگري و بررسي بيشتر و عميق‌تر اين موضوع را در همه حال نشان مي‌دهد.
اساسا بافتگستره‌اي هم پيوند است كه از بناها، راه‌ها، مجموعه‌ها، فضاها، تاسيسات و تجهيزات شهري و يا تركيبي از آنها تشكيل شده باشد. تداخل بافت‌هاي تاريخي و فرسوده و نحوه دخالت در آنها اما مدت‌هاست كه مورد بحث مديران شهري، ميراث فرهنگي و شركت‌هاي مختلف عمران و بهسازي است.
دراين ميان بي‌توجهي به ارزش‌هاي كالبدي، تاريخي و هويتي برخي بافت‌ها از سوي بعضي شركت‌هاي مداخله كننده در امر نوسازي و بهسازي ونيز تعلل سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در تعيين محدوده‌هاي تاريخي و تدوين ضوابط و سياست‌هاي جديد در نحوه مداخله در آنها، بيش از پيش اين عناصر ارزشمند را در انزوا فرو برده است. مثال بارز اين امر، بروز اتفاقاتي نظير آنچه در اصفهان براي خانه صفوي رخ داد، مي‌باشد.
در حال حاضر براي بافت فرسوده حدود 30 شهر طرح نوسازي، و بهسازي تهيه شده كه پس از ابلا‌غ به شهرداري‌ها، اجرايي مي‌شود و اصولا‌ پيرو تصميماتي كه در برنامه‌هاي پنج‌ساله سوم و چهارم گرفته شد، دولت موظف به نوسازي و احياي بافت‌هاي فرسوده شهري طي اجراي اين دو برنامه است.
طبق آمار حدود 100 هزار هكتار بافت فرسوده شناسايي و ثبت شده و اگر شهرهاي كوچك باقيمانده راهم درنظر بگيريم چيزي نزديك به 150 هزار هكتار بافت فرسوده در كشور وجود داشته ولذا با تراكم خالص جمعيت دراين بافت‌ها، تعداد 80 نفر در هر هكتار در نظر بگيريم حدود 12 ميليون نفر در چنين بافت‌هايي ساكن هستند. با توجه به آمار بالا‌ي تهديد زلزله و آسيب‌هاي قهري در كشور مي‌توان تصور نمود كه در صورت بروز چنين پديده‌هايي، چه فجايع جبران ناپذيري بروزمي‌نمايد. بدين سبب حتي بافت‌هاي فرسوده‌اي كه فاقد ارزش حفاظتي هستند نيز با تجميع پلا‌ك‌هايشان، نوسازي و بهسازي شده، هرچند كه از نظر شهرسازي و معماري داراي هيچگونه هويتي نباشند و گر نه در مورد بافت‌هاي كهن و تاريخي ضوابط به گونه‌اي ديگر است و دانش حفاظتي و مرمتي درباره‌شان اجرا مي‌شود.
در تهران نزديك به پنج‌هزار هكتار بافت فرسوده يا كهنه وجود دارد و به خاطر اهميت مركز كشور، تهيه طرح تفصيلي ويژه جهت اين بافت، ضروري است. هريك از مناطق شهرداري به اندازه يك شهر وسعت داشته و نوسازي آن توسط مالكين به تنهايي و بدون دخالت دولت ميسر نيست و اقدام دولت نيز بدون فرهنگ‌سازي و دعوت مردم به مشاركت فعال در آن منجر به جابجايي جمعيت و افزايش حاشيه‌نشيني و دربسياري از موارد موجب از هم گسيختگي تعاملا‌ت اجتماعي خواهد شد.
بخش‌هايي از بافت شهري كه حاصل ساخت‌و سازهاي قبل از سال 1300 شمسي بوده و عمدتا خود سازمان يافته هستند، بافت كهن خوانده مي‌شوند. اين بافت‌ها نمايانگر هويت تاريخي شهرها و لذا داراي ارزش مكاني‌اند و نه تنها نيازي به تخريب و بازسازي آنان نيست كه بايستي با دقت، حفظ هم بشوند. اغلب بافت‌هاي كهن شهري را با بافت‌هاي فرسوده يا كهنه اشتباه مي‌گيرند كه گاهي هم نتايج غير قابل جبراني در پي دارد.
بافت‌هاي نابسامان ومسئله‌دار كه بعد از سال 1300شمسي توسعه يافته و بدون رعايت حداقل موازين معماري و شهرسازي ايجاد شده‌اند، در زمره بافت‌هاي فرسوده شهر هستند. در ارديبهشت سال 1385 تهيه طرح تفصيلي پنج هزار هكتار بافت فرسوده تهران در دستور ارديبهشت سال 1385 تهيه طرح تفصيلي پنج هزار هكتار بافت فرسوده تهران در دستور كار شركت عمران و بهسازي شهر تهران قرار گرفت و از آن پس با همكاري شهرداري تهران (شهرداري‌هاي مناطق) شناسايي و بازسازي بافت‌هاي فرسوده آغازيدن گرفت.
با استخراج ويژگي‌هاي ساختاري و استخوان‌بندي بافت در برنامه جامع اجرايي( طرح تفصيلي ويژه) پروژه‌هاي محور شهري در راستاي شكل‌گيري يا احيا و بازسازي محورهاي شهري به منظور تقويت استخوان بندي بافت و ايجاد تسهيلا‌ت براي احياي هر چه بهتر پيرامون آن اجرا مي‌شوند. همچنين پروژه‌هاي ايجاد پويايي از طريق بازيافت زمين‌هاي بلا‌ استفاده يا اماكن مخروبه موجود در بافت وجهت تقويت فعاليت‌ها و روابط اجتماعي همچون فضاي گذران اوقات فراغت، تفريح، اشتغال محله‌اي و... اجرا مي‌گردند.
در اين پروژه‌ها عناصر وابنيه ارزشمند بافت، به واسطه ارزش وجودي خود و با هدف احياي بافت متناسب كاربري‌هاي مورد نياز بافت ومحله مرمت مي‌شوند. مرمت استحفاظي صرفا به منظور استحكام بخشي و جلوگيري از ايجاد آسيب‌هاي بيشتر به بناي با ارزش تا هنگام تعيين و اجراي طرح نهايي بنا اجرا شده و مرمت جامع با در نظر گرفتن تمامي جوانب امر و طرح متناسب تهيه شده براي مرمت و با عنايت به كاربري پيش‌بيني شده نسبت به مرمت و بازسازي كامل بنا و مهيا ساختن امكان بهره‌برداري از آن اجرا مي‌شود.
عرصه‌هاي مداخله سازمان عمران و بهسازي شهري، بخش‌هايي از بافت شهر است كه داراي نابساماني‌هاي متاثر از معضلا‌ت ومشكلا‌ت كالبدي، كاربردي، اجتماعي، فرهنگي و يا اقتصادي است كه با توجه به موضوعيت يافتن طرح‌هاي موضعي در سلسله مراتب طرح‌هاي توسعه شهري و ماموريت محوله به اين سازمان به سه دسته كلي بافت‌هاي كهن، بافت‌هاي نابسامان ومسئله‌دار و گستره‌هاي با كاربري نامتجانس و ناكارآمد تقسيم مي‌شود( بافت‌هاي نامتجانس و ناكارآمد نوعي ديگر از بافت شهري‌اند كه كاربري‌شان با كاركرد شهري مغايرت داشته باشند همچون زندان‌ها، پادگان‌ها، صنايع مزاحم و برخي گستره‌هاي طبيعي.)
تهيه طرح‌مرمت و احيا، مطالعات و پيشنهاداتي را شامل مي‌شود كه به ارائه طرح و برنامه در خصوص ابنيه و فضاهاي ارزشمند بافت و باز زنده‌سازي ساختار كالبدي و تعيين كاربري جديد منطبق با نيازهاي امروز مي‌پردازد و همچنين مجموعه مطالعات و پيشنهاداتي كه در مقياس شهرسازي در رده طرح‌هاي تفصيلي موضعي به ارائه راهكارهاي اجرايي مي‌پردازد را طرح بهسازي مي‌نامند.
شنبه 2 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سياست روز]

[مشاهده در: www.siasatrooz.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 52]