گزارش «ايران» از بازار آشفته كتاب هاى كمك آموزشى در هفته كتاب كتاب هاى كمك آموزشى دست نمى گيرند و پا مى كشند

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: گزارش «ايران» از بازار آشفته كتاب هاى كمك آموزشى در هفته كتاب كتاب هاى كمك آموزشى دست نمى گيرند و پا مى كشند
گروه اجتماعى- شهناز سلطانى : به گفته مسئولان وزارت آموزش و پرورش، فقط ۴۰ درصد كتاب هاى كمك آموزشى موجود در بازار كه در طول ۱۰ سال گذشته منتشر شده اند، مورد تأييد است. به اين معنى كه انبوه كتاب هاى كنكور و حل المسائل و بسيارى از كتاب هاى ديگر خارج از مقوله كتاب هاى آموزش استاندارد تعريف مى شوند.
كارشناسان آموزشى معتقدند استفاده از كتاب هاى كمك آموزشى بايد ذهن دانش آموز را به چالش و كنكاش بكشاند و خلاقيت هاى او را شكوفا كند، در حالى كه هم اكنون نه اولياى مدرسه شناخت دقيقى از كتاب هاى خوب و بد در بازار دارند و نه دانش آموزان و خانواده ها. به همين خاطر استفاده از برخى كتاب ها همچون حل المسائل نه تنها كمكى به دانش آموز نمى كند، بلكه اثرات مخرب خود را نيز برجاى مى گذارد، ضمن اين كه كسى ضرورت وجود كتاب هاى كمك آموزشى را انكار نمى كند، چرا كه وجود دانش آموزانى با استعدادها، توانايى ها و دسترسى به امكانات متعدد آموزشى، لزوم استفاده از كتاب هاى متناسب با نياز هر كس را آشكار مى سازد. همه اينها در شرايطى است كه بسيارى معتقدند هنوز با استانداردها و مطلوب ها فاصله زيادى داريم، در حالى كه اگر جايگاه كتاب هاى كمك آموزشى مناسب شناسانده شود، نه تنها در خدمت آموزش قرار مى گيرند، بلكه اوقات فراغت دانش آموزان را غنى خواهند كرد.
«عليرضا حاجيان زاده»، مديركل دفتر انتشارات كتاب هاى كمك آموزشى وزارت آموزش و پرورش، درباره اهميت اين كتاب ها به «ايران» مى گويد: « به خاطر وجود تفاوت هاى فردى در دانش آموزان، نياز به منابع متعددى داريم تا مفاهيم درسى براى بچه ها ملموس تر شود، چرا كه براى برخى از بچه ها بايد مفاهيم درسى ساده تر از آنچه در كتاب آمده، بيان شود در حالى كه برخى ديگر از بچه ها مستعدترند و بايد كتب ديگرى در اختيار آنان قرار گيرد. به همين ترتيب هر كس بر اساس توانمندى خود بايد از نوع خاصى كتاب كمك آموزشى استفاده كند. بنابراين كتاب درسى به عنوان يك منبع متمركز نمى تواند پاسخگوى همه نيازهاى دانش آموزان باشد، ضمن آن كه براى تدريس كتب درسى محدوديت زمان هم وجود دارد. به همين خاطر تجويز كتاب كمك آموزشى در كنار منابع درسى توجه به عدالت آموزشى است كه تفاوت ها در آن لحاظ مى شود. البته همه كتاب هاى موجود در بازار از ويژگى هاى خلاقانه برخوردار نيست، چه بسا برخى از آنها مخرب است و ركود علمى را موجب مى شود مانند حل المسائل ها. برهمين اساس معتقديم اگر كتابى موجب شكوفايى خلاقيت و دانش افزايى شود و به فهم دقيق تر مسائل كمك و دانش آموز را به فعاليت وادارد، كتاب خوب و مفيدى است كه مى توان از آن بهره گرفت. البته نبايد الزامى براى استفاده از كتاب هاى كمك آموزشى وجود داشته باشد، فقط بايد متناسب با ظرفيت و توانايى هاى هر كس آن را توصيه كنيم. »
وى در پاسخ به اين كه آيا وجود كتاب هاى كمك آموزشى به خاطر ضعف موجود در كتاب هاى درسى است و آيا اين مسئله در نظام هاى آموزشى ديگر كشورها هم ديده مى شود، خاطرنشان مى كند: « در برخى كشورها مقوله چندتأليفى مطرح است. به اين معنى كه كتب درسى در اشكال متفاوت تأليف مى شود و دانش آموز حق انتخاب دارد. در جامعه ما هم وجود كتاب هاى كمك آموزشى، بدلى از چندتأليفى است. ضمن آن كه كتاب هاى درسى، بيش از اين گنجايش پرداختن به مسائل مورد نياز دانش آموزان را ندارد. بنابراين وجود و لزوم كتاب هاى كمك آموزشى از وجود ضعف در كتاب هاى درسى حكايت نمى كند. »
مدير كل دفتر انتشارات كتاب هاى كمك آموزشى وزارت آموزش و پرورش درباره حمايت از پديد آورندگان كتب كمك آموزشى اعتقاد دارد: «اگر ناشران و پديد آورندگان آثار توانمندى خود را نشان دهند ضمن تقدير از آنها در جشنواره هاى كتاب هاى آموزشى آثارشان را هم معرفى مى كنيم. در ۱۰ سال گذشته نيز از مجموع ۱۴ هزار كتاب تأليف شده، ۶ هزار عنوان معرفى شده است. البته تعاملى هم ايجاد كرده ايم كه در خريد كتاب براى كتابخانه هاى مدارس از اين عناوين استفاده كنند.» وى در پاسخ به اين سؤال كه آيا كتاب هاى كمك آموزشى به دست دانش آموزان محروم هم مى رسد، توضيح مى دهد: «مجلات رشد قيمت پائين ترى دارد و علاوه بر توزيع در ۳۰ كشور جهان، در اختيار دانش آموزان مناطق محروم هم قرار مى گيرد، اما درباره توزيع كتاب هاى كمك آموزشى در اين مناطق بايد ناشران تصميم گيرى كنند، البته آنان مى توانند با تعديل قيمت ها، اين مسئله را نيز مورد توجه قرار دهند.»
توزيع سالانه ۳۶ ميليون نسخه مجله كمك آموزشى
مدير كل دفتر انتشارات كتاب هاى كمك آموزشى وزارت آموزش و پرورش با اشاره به انتشار ۳۱ عنوان مجله رشد براى كودكان، نوآموزان، دانش آموزان نوجوان و جوان و معلمان و مديران مى افزايد: «دفتر انتشارات كمك آموزشى سالانه ۳۶ ميليون نسخه مجله در مدارس كشور توزيع مى كند كه قيمت آنها بين ۱۷۰ تا ۴۰۰ تومان است. البته استقبال دانش آموزان از اين مجلات موجب مى شود نياز به تجديد چاپ هم داشته باشيم، ضمن اينكه عناوين مجلات رشد در سالهاى قبل از انقلاب شش جلد بود كه هم اكنون به ۳۱ عنوان رسيده است.» حاجيان زاده درباره ضرورت مطالعه و فراهم كردن ابزارهاى آن معتقد است: «با توجه به امكانات جذاب سمعى و بصرى كه براى بچه ها جذاب است، آنان از مطالعه دور شده اند. البته با ورود امكانات جديد ابزار كتاب و مطالعه آن لزوماً كاركردهاى خود را از دست نمى دهد در حالى كه در جامعه ما ورود اين ابزارها مطالعه را تحت الشعاع قرار داده است. بنابراين خانواده ها و اولياى مدرسه بايد شرايط دوستى بچه ها با كتاب را فراهم كنند.»
آسيب شناسى كتاب هاى كمك آموزشى
«سيد امير رون»، مدير اجرايى طرح سامان بخشى كتب آموزشى در بحث آسيب شناسى كتاب هاى كمك آموزشى در گفت وگو با «ايران» معتقد است : دركتب كمك آموزشى در مقطع متوسطه و پيش دانشگاهى مى توان به مقوله كنكور اشاره كرد؛ به اين معنى كه ارزشيابى دانش آموزان بايد در خدمت آموزش قرار گيرد، در حالى كه الآن نظام آموزشى كشور در خدمت نوع خاص ارزشيابى يعنى كنكور قرار گرفته است و براى آن خط مشى تعيين مى كند، بنابراين كتاب هاى كنكور اهميت يافته و كتب آموزشى به اين سمت سوق پيدا كرده است. در واقع اكنون نياز آنى دانش آموزان، سربلند بيرون آمدن از اين آزمون است، لذا بازار كتب آموزشى نيز براساس پاسخگويى به اين نياز مسير را طى مى كند.»
وى مى افزايد: «به علاوه سؤالات تستى آزمون سراسرى در بحث ارزشيابى به عمق آموزش نمى پردازد، به تبع آن كتب موجود در بازار در مقطع متوسطه هم به ابعاد ديگر آموزش و اهداف آن بى توجهى نشان مى دهد كه اين مسئله در واقع يك آسيب جدى تلقى مى شود. بر همين اساس كارشناسان معتقدند بايد فرايند ارزشيابى و ورود به حوزه آموزش عالى طولانى تر و كيفى تر باشد. اگر توجه به رفتارها، استعدادها، مشاهده بچه ها و مصاحبه در مقوله ارزشيابى وارد شود، نياز و خاستگاه تغيير پيدا مى كند و به دنبال آن كتاب آموزشى هم تغيير پيدا مى كند و هماهنگ با اين تغييرات از نظر كمى و كيفى ارتقا مى يابد.»
مدير اجرايى طرح سامان بخشى كتب آموزشى، درباره كتاب هاى آموزشى موجود در بازار در مقطع ابتدايى مى گويد: «در اين مقطع خود دانش آموزان در فرايند آموزش كتاب مشاركت دارند، البته بايد گفت اگر كار تأليف كتاب، گروهى انجام شود، از نظر كيفى كتاب ها رشد مى كند، در حالى كه هم اكنون تأليف گروهى كمتر ديده مى شود، هرچند اين وضعيت كمى بهبود يافته است. ضمن آن كه تأثير و جايگاه تصوير و تصويرسازى نيز در كتب كمك آموزشى اهميت ويژه اى دارد. در مقطع ابتدايى براساس يافته هاى روان شناسى بچه ها مطالب را عينى و ذهنى مى بينند كه بر همين اساس هم اكنون كتب مصورتر شده است، اما همچنان فقط ۵۰ درصد كتاب ها اين مقوله را رعايت مى كنند، ضمن آن كه بايد گفت بحث تصاوير كتب آموزشى براى دانش آموزان مقطع متوسطه هم اثربخش است، در حالى كه در كتب آموزشى آنان اين مسئله مورد غفلت قرار گرفته است.»
مدير اجرايى طرح سامان بخشى كتب آموزشى در آسيب شناسى اين كتب براى دانش آموزان راهنمايى توضيح مى دهد: «براساس يافته هاى پژوهشى، دوره راهنمايى دوره حساسى است كه در آن بچه ها دچار بى هويتى اند. از سال ۶۷ كه ساختار مقطع متوسطه و ابتدايى از اصلاحات متأثر شد، مقطع راهنمايى به خاطر آن كه در طيف وسط قرار گرفته كمتر دچار اصلاحات و تغيير شده است.
هم اكنون بخش عمده اين كتب در اين مقطع، متأثر از كتب درسى است، در حالى كه بايد براساس روان شناسى هويت، دانش آموز را علاقه مند به مطالعه كتب كمك آموزشى كنيم و با ارائه برخى نكات، ذهن دانش آموز را به كنكاش بيشتر واداريم، اما در اين كتاب ها به سؤالات مسئله گرا كمتر پرداخته شده است.»
معلمان نحوه استفاده از كتاب آموزشى را بياموزند
دكتر «محمود امانى تهرانى» ، مؤلف كتاب هاى درسى هم درباره جايگاه كتاب هاى كمك آموزشى در نظام تعليم و تربيت به «ايران» مى گويد: «اين كتاب ها در قالب دو نوع تقسيم بندى جا مى گيرند. يك دسته آنهايى كه كمك درسى و پشتيبان كتاب هاى درسى اند. به اين معنى كه مستقيم به مطالب كتاب آدرس مى دهند و از ساختار كتاب درسى پيروى مى كنند و دسته ديگر كتاب هاى كمك آموزشى هستند، به اين معنى كه پشتيبان آموزش اند و در قالب كتب علمى با موضوعات خاص قرار مى گيرند. اين كتاب ها مى توانند در نظام آموزشى به تثبيت، تعميق و توسعه يادگيرى كمك كنند.»
وى درباره مؤلفه هاى مورد نياز براى يك كتاب آموزشى خوب معتقد است : «احترام يادگيرنده در بسيارى مواقع در كتاب هاى كمك آموزشى رعايت نمى شود. براى مثال كتاب هاى حل المسائل كه در چارچوب كتاب هاى آموزشى تعريف مى شود از اين دسته اند؛ چرا كه در كتاب هاى درسى اگر تمرين و مسئله اى مطرح مى شود هدف از آن وادار به فكر كردن و يافتن پاسخ از طريق تلاش است، اما كتاب هاى حل المسائل با دادن پاسخ، به دانش آموز القا مى كنند كه تو صلاحيت فكر كردن نداريد. اين نوع كتاب ها، دانش آموز را منفعل مى كند و زمينه رشد يادگيرنده را از او مى گيرد. البته در سال هاى اخير براى شناخت كتاب هاى خوب و بد، حركت هايى انجام گرفته، اما هنوز هم حمايت از كارهاى خوب ناكافى است، به همين خاطر كتاب هاى نامناسب در بازار به وفور يافت مى شود.»
امانى تهرانى درباره نحوه استفاده از كتاب هاى كمك آموزشى هم مى گويد: «تا زمانى كه معلمان ما نحوه استفاده از كتاب كمك آموزشى را به خوبى نياموزند و به كار نگيرند، هدف ما از استفاده از اين كتاب ها محقق نخواهد شد. در حالى كه معلم بايد نقش خود را به عنوان يك راهنما و نه مبلغ براى شناخت و استفاده كتاب به كار بگيرد، در اين صورت حوزه يادگيرى بچه ها از فضاى بسته كلاس به ساعات بيرون از كلاس پيوند مى خورد. اما هم اكنون بچه هاى ما، در اوقات فراغت خود نه تنها از آن استفاده نمى كنند بلكه احساس غبن و خسارت هم مى كنند، البته اين موضوع با احياى فضاى خانه با هدف يادگيرى و تغيير نگرش اطرافيان دانش آموز قابل انجام است.»
سه شنبه 28 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 157]