اختلاف عميق ميان آمريكا و عربستان سعودي

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: يك تحليلگر مركز مطالعات بگين – سادات در گزارشي به تحليل تضاد ماهوي ارزش.هاي مورد ادعاي ايالات متحده آمريكا و منافع اين كشور در مواجهه با رژيم ديكتاتوري آل.سعود پرداخت.

به گزارش جهان به نقل از اشراف، مركز مطالعات "بگين – سادات" گزارشي را به قلم "دكتر جاشوا تيتلبوم" منتشر كرد كه به بررسي وضعيت و جايگاه ايران، آمريكا و عربستان سعودي در بحبوحه قيام.هاي مردم عرب خاورميانه اختصاص دارد.

بسياري در مغرب.زمين به بهار عربي با خوش.بيني مي.نگرند؛ اما براي حكام رياض، بهار عربي به مثابه برهم خوردن تمامي معادلاتي است كه سياست عربستان سعودي را پس از انقلاب اسلامي ايران در سال ۱۹۷۹ شكل مي.داد. سعودي.ها پيش.تر بر اين باور بودند كه با حمايت آمريكا، رهبري يك ائتلاف سني را بر ضد ايران شيعه.مذهب در دست دارند. در شرايط كنوني سران رياض شاهد آن هستند كه برخي متحدين.شان در برابر ايران سقوط كرده.اند، بحرين در خطر قرار گرفته و حمايت آمريكا از آنان نيز دچار نوسان شده است. در چنين شرايطي، سخنراني روز ۱۹ ماه مه باراك اوباما، رئيس.جمهوري آمريكا نيز نتوانست به حاكمان سعودي آرامش بخشد.

* پيش.زمينه
تهران، به عنوان مركز قدرت شيعي، مدت.هاست كه با رياض به عنوان يك پادشاهاي سني محافظه.كار در منطقه خليج فارس در رقابت بوده است. ايران توانسته است بر اقليت شيعه ساكن در عربستان سعودي كه در جريان خيزش.هاي اخير عربي دست به تظاهرات زده و مسئول بمب.گذاري در برج.هاي "خبر" در سال ۱۹۹۶ بوده است، تاثير گذارد. همچنين در عراق و در پيش چشمان آمريكايي.ها، يك دولت شيعي بر سر قدرت است. اخيرا نيز ايران با همراهي سوريه، رقيب ديرينه عربستان سعودي در جهان عرب، توانست به يك پيروزي در لبنان دست يابد و حزب.الله لبنان، گروه وابسته به ايران، دولت سعداالدين حريري را كه وابسته به عربستان سعودي بود، سرنگون كرد.

با آغاز انقلاب.هاي عربي، عربستان سعودي خود را درگير بازي.اي ديد كه در آن نمي.توانست امتياز بدهد. اين كشور نمي.توانست شاهد تقسيم قدرت در بحرين باشد، جايي كه خاندان آل.خليفه به عنوان پيروان آل.سعود حكومت مي.كنند. سعودي.ها كه از رفتار دولت اوباما در تنها گذاردن حسني مبارك، رئيس.جمهور ضدايراني مصر به شدت خشمگين شده بودند، نيروهاي خود را در ۱۴ مارس وارد خاك بحرين كردند تا متحد خود را در برابر قيام شيعيان حمايت كنند و اين در حالي انجام شد كه آمريكا تا لحظه آخر تلاش مي.كرد سعودي.ها را از اين كار بازدارد. نيروهاي سعودي همچنان در خاك بحرين حضور دارند و اين امر خشم ايران را برانگيخته است. در عين حال، اعلام آمادگي دولت جديد مصر براي ازسرگيري روابط با تهران از يكسو و اقدام اين دولت در ميانجي.گري بين گروه فتح و گروه حماس كه تحت حمايت ايران است، بيش از پيش سعودي.ها را بر آن داشته تا احساس تنهايي كنند.

* روابط ايران و عربستان سعودي
وابستگي عربستان سعودي به بحرين، همچون وابستگي آمريكا به "پرتوريكو" است كه گويي بخشي از خاك آمريكاست! حضور ايرانيان در بحرين از نظر آل.سعود، به.مثابه حضور قواي روسي در پوتوريكو يا موشك.هاي اتحاد شوروي در كوبا است.

همان.طور كه عبدالله بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان سعودي گفته است، امنيت بحرين و عربستان سعودي غير قابل تفكيك است و اين دو كشور به روح واحد در دو بدن مي.مانند.

كشورهاي عرب حاشيه خليج فارس به رهبري عربستان سعودي، در ديدار وزراي خارجه اين كشورها در رياض كه به تاريخ سوم آوريل سال جاري ميلادي برگزار شد، دخالت ايران در بحرين را محكوم كردند.

"شاهزاده خالد بن.سلطان" ضمن صدور دستور آمادگي براي هر اتفاقي، به نيروهاي سعودي گفت: "ايران بايد پيش از آنكه سخن بگويد به دلايل توجه كند. آنچه براي ما مهم است عزم رهبرانمان بر حفظ امنيت مرزهايمان و كل منطقه است." يك نهاد روحاني وهابي كه توسط "شيخ عبدالعزيز الشيخ" اداره مي.شود نيز ايران را به "تزوير و فريب.كاري" متهم و از ايرانيان به عنوان "زرتشتي" نام برد. دين زرتشتي، دين ايرانيان قبل از اسلام است كه عموما از سوي سني.ها براي توصيف شيعيان به كار گرفته مي.شود!

در چنين شرايطي، سيل انتقادات ايران روانه عربستان سعودي و كشورهاي عرب حاشيه خليج فارس شد. در اوايل ماه آوريل، محمود احمدي.نژاد، رئيس.جمهوري اسلامي ايران از عربستان سعودي خواست تا نيروهايش را از بحرين خارج كند. علاءالدين بروجردي، رئيس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي ايران نيز اقدام قواي سعودي در ورود به خاك بحرين را "اشغالگري" خواند. "دانشجويان ايراني" يا احتمالا اعضاي سازمان بسيج كه از سوي دولت ايران حمايت مي.شوند نيز با بمب.هاي آتش.زا به سفارت عربستان سعودي در تهران حمله بردند. كيهان، روزنامه تندروي ايراني نيز سران رژيم آل.سعود را "عبري" خواند و آنان را متهم به اجراي دستورات اسرائيل كرد. اين روزنامه همچنين به رژيم.هاي بحرين و سعودي هشدار داد كه با سرنوشتي مشابه با حسني مبارك مواجه خواهند شد. آيةالله احمد جنتي، از روحانيون سرشناس ايراني نيز به رهبران وهابي عربستان سعودي هشدار داد كه با تهاجم به بحرين مرتكب اشتباهي بزرگ شده.اند.

وب.سايت.هايي ايراني به كرات تصاويري را از تخريب ۸ مسجد شيعيان بحريني و به آتش كشيدن صفحات قرآن به نمايش مي.گذارند. ژنرال سيد حسن فيروزآبادي، رئيس ستاد مشترك نيروهاي مسلح ايران اعلام كرده است كه سعودي.ها قادر به توقف "بيداري اسلامي" نيستند. وي تاكيد كرده است كه عربستان سعودي با ورود نظامي به بحرين اشتباه بسيار بزرگي مرتكب شده است. ژنرال يحيي رحيم صفوي، مشاور نظامي آيةالله خامنه.اي، رهبر عالي ايران نيز هشدار داد: "حضور و عملكرد قواي سعودي در بحرين سابقه بسيار بدي را در مواجهه با رويدادهاي احتمالي آينده ايجاد مي.كند و حتي ممكن است كه عربستان سعودي نيز به دليلي مشابه، روزي مورد حمله نظامي قرار گيرد."

در همين شرايط و با گسترش تظاهرات مردمي در سوريه كه سال.ها عربستان سعودي با آن بر سر مسئله لبنان اختلاف داشته است، رسانه.هاي سعودي نيز ايران را به حمايت از رژيم بشار اسد متهم مي.كنند. در همين حال، ايران نيز عربستان سعودي و اردن را مسئول ناآرامي.هاي سوريه مي.داند.

* روابط عربستان سعودي و مصر
عربستان سعودي به عنوان متحد غرب.گراي مصر از دهه ۱۹۷۰ تاكنون، نگران آينده سياست خارجي اين كشور تحت تدابير دولت انتقالي است اما به هر حال يك واقعيت وجود دارد و آن اينكه مصر تاكنون يكي از ستون.پايه.هاي ائتلاف ضدايراني بوده است. "عربستان سعودي نگران آن است كه رهبران جديد مصر، سياست عمومي خود را با افكار عمومي مردم كشور خود گره بزنند كه به نفع ايران است."
به گزارش اشراف به نقل از انتی وار وقتي كه "عصام شرف"، نخست.وزير موقت مصر در اواخر آوريل از عربستان سعودي ديدار كرد، مهم.ترين موضوع بحث وي با سران سعودي نحوه رفتار با حسني مبارك بود. وي همچنين به دنبال تضمين براي ادامه سرمايه.گذاري عربستان سعودي در مصر و همچنين به دنبال جلب حمايت اين كشور از كانديداتوري "مصطفي الفقي"، نامزد مصري تصدي دبير كلي اتحاديه عرب بود. سعودي.ها نيز قول دادند كه از الفقي در برابر رقيبش كه مورد حمايت قطر بود، حمايت كنند.

با اين حال، شرف در جريان ديدار خود از عربستان سعودي تمايل كشورش را براي نوسازي روابط با ايران بيان داشت. وي با بيان اينكه اين امر به امنيت كشورهاي عرب حاشيه خليج فارس لطمه.اي وارد نمي.سازد چرا كه امنيت اين كشورها براي امنيت ملي مصر نيز مهم است، سعي كرد تا پذيرش اين موضوع را براي اين كشورها ساده.تر كند.

* روابط عربستان سعودي و آمريكا
دولت اوباما با توجه به منافع چندگانه آمريكا در سراسر جهان در خصوص رويكرد خود به بهار عربي از دورن دچار تفرقه و قطب.بندي شده است: يك گروه كه از آنها به عنوان مداخله.جويان ليبرال يا ايده.ئاليست.ها نام برده مي.شود، بر اين باورند كه منافع آمريكا با پيش.برد دموكراسي در جهان گره خورده است اما گروه ديگر كه پراگماتيست يا رئاليست ناميده مي.شوند، معتقدند كه منافع آمريكا گسترده.تر از اين حرف.هاست و فاكتورهاي ديگري را نيز بايد مدنظر قرار داد. اما از سوي ديگر منافع رژيم عربستان سعودي بسيار واضح و روشن.اند و اين رژيم با تهديداتي فوري مواجه است. در اين شرايط سخنراني روز ۱۹ ماه مه اوباما يك پيروزي براي ايده.ئاليست.ها محسوب مي.شد و سعودي ها را نااميد كرد.

آمريكا تلاش كرد تا جلوي ورود نيروهاي عربستان سعودي به بحرين را بگيرد. "جفري فلتمن" (Jeffery Feltman)، معاون وزير خارجه آمريكا در امور خاور نزديك در منامه به سر مي.برد و تلاش مي.كرد تا توافقي را بين رژيم آل.خليفه و گروه.هاي مخالف بحريني آن به نتيجه برساند.

پس از آنكه سعودي.ها تنها گذاشته شدن مبارك از سوي آمريكا را مشاهده كردند حتي به يك تماس تلفني باراك اوباما نيز پاسخ درستي ندادند. همين امر باعث شد تا اوباما رابرت گيتس، وزير دفاع خود را در كنار هيلاري كلينتون در ماه مارس به عربستان سعودي اعزام كند تا قدري تنش.ها در روابط كاهش يابد.

كمتر از يك هفته بعد، "توماس دونيلون" (Thomas Donilon)، مشاور امنيت ملي اوباما راهي رياض شد تا نامه شخصي اوباما به ملك عبدالله را تقديم وي كند. هر چند كه محتويات اين نامه فاش نشد اما اين ديدارهاي پشت سر هم نشانگر آن بود كه دو كشور تمايل دارند تا رابطه خود را به حالت عادي بازگردانند. به گفته يكي از مقامات سعودي، اين ديدارها با هدف "بررسي بهترين اقدام ممكن، با توجه به شرايط پيش آمده براي حفظ منافع دوجانبه" انجام شده است.

دونيلون به "ديويد ايگناتيوس" (David Ignatius)، گزارش.گر واشنگتن.پست گفته است كه اين نامه در خصوص روابط هفتاد ساله عربستان سعودي و آمريكا بوده است كه ريشه در منافع مشترك راهبردي دارد.

با اين حال، سعودي.ها حتي پس از آن نيز نشان دادند كه قصد ندارند همه تخم مرغ.ها را در سبد آمريكا بچينند. سفرهاي "شاهزاده بندر بن سلطان" به كشورهاي چين، هند و پاكستان در همين راستا ارزيابي شد. "بروس ريدل" (Bruce Reidel)، يكي از مقامات سيا كه مشاور چهار رئيس.جمهور آمريكا در حوزه خاورميانه و جنوب آسيا بوده است در اين خصوص مي.گويد كه بندر در سفرهاي خود به دنبال راضي كردن پاكستان براي ارسال نيرو جهت حفظ ثبات رژيم.هاي عربي حاشيه. خليج فارس بوده است. سفر وي به چين نيز با هدف جلب حمايت پكن از رژيم آل.سعود انجام شد. هرچند كه رويكرد عربستان به چين و همچنين روسيه امر تازه.اي نيست اما در دوران رياست جمهوري اوباما افزايش يافته است.

* نتيجه.گيري
اين روزها را بايد روزهاي سخت و پر فراز و نشيب در روابط رياض و واشنگتن دانست. در شرايطي كه آمريكا به دنبال هماهنگ.سازي منافع و ارزش.هاي خود است، به تدريج حمايت از حكومت.هاي پادشاهي اقتدارگرا از آن نوع كه بر بحرين و عربستان حكمفرماست را سخت.تر مي.يابد. اما بايد توجه داشت كه ارزش.ها و منافع به خودي خود در روابط خارجي با يكديگر هماهنگ نمي.شوند. در حالي كه آمريكا مي خواهد با اقتدارگرايي مخالفت كند، رژيم اقتدارگراي آل.سعود به منزله تضميني براي ثبات در جريان نفا براي اين كشور محسوب مي.شود. در اكتبر ۲۰۱۰، آمريكا خبر از يك معامله نظامي با عربستان سعودي داد كه ۶۰ ميليارد دلار ارزش آن بود. در اوايل آوريل سال جاري، نيروي دريايي آمريكا اعلام كرد كه عربستان سعودي خواستار دريافت كشتي.هاي جنگي با سيستم سپر موشكي دريايي و هوايي شده است. بالگرد، ادوات گشت.زني دريايي و تاسيسات ساحلي از ديگر خواسته.هاي عربستان سعودي بيان شد. حتي اگر چنين تجهيزاتي به عربستان سعودي تحويل نشود، اين امر بيان.گر آن است كه بقاي رژيم آل.سعود در درازمدت يكي از اولويت.هاي آمريكا در مواجهه با ايران به عنوان تهديدي مشترك براي هردوكشور است. از اين روست كه سعودي.ها مي.دانند كه سرانجام مي.توانند به سوي آمريكا بازگردند كه دليل اصلي آن، مسائل اقتصادي است.

كساني هستند كه از دولت آمريكا مي.خواهند با سعودي.ها به تفاهمي مشترك برسد، تفاهمي كه سرانجام آن تاسيس سلطنت.هاي مشروطه در منطقه است. اما به نظر مي.رسد كه سعودي.ها تا سال.ها حتي آمادگي صحبت بر سر چنين امري را نداشته باشند. عبدالله، پادشاه كنوني عربستان، ۸۷ سال سن دارد و فلج است، وليعهد وي، سلطان نيز ۸۰ سال سن داشته و از همين بيماري رنج مي.برد. به نظر نمي.رسد كه خاندان سعودي در آينده نزديك بتواند پذيراي هرگونه تقسيم قدرت باشد. با اين حال، آمريكا و عربستان سعودي با وجود ارزش.هاي متفاوت مجبور به ادامه همكاري راهبردي خود هستند. هنگامي كه اوباما در سخنان خود گفت "زماني خواهد رسيد كه منافع كوتاه.مدت و بلند.مدت ما با يكديگر تطبيق نخواهند داشت"، دقيقا روي سخنش با رژيم سعودي بود.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 214]