بخش هفتم و پاياني/بررسي نسبت اساطير‌الاولين با آيات قرآن

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: بخش هفتم و پاياني/بررسي نسبت اساطير‌الاولين با آيات قرآن
گروه خبرنگاران افتخاري / احمد صالحي نژاد: قرآن در بسيارى از موارد عقايد گذشتگان را رد كرده است و در پاره‌اى از موارد به‌صورت مقايسه‏اى عمل كرده است تا مردم معرفت‏ يابند، سياق آيات در جهت رد و طرد اين‌‌گونه انديشه‏هاى باطل است.
تاكنون شش قسمت از اين مقاله را مطالعه كرديد، نويسنده در قسمت‌هاي قبلي به بررسي مفاهيم اساطير در لغت و اصطلاح، انواع و اقسام اساطير، انديشه قائلين به افسانه بودن قرآن در دوره معاصر پرداخت. اكنون قسمت هفتم و پاياني اين مقاله از نظرتان مي‌گذرد.

پاسخ چهارم: اين‌كه در بعضى از تفاسير آمده است: «نضر بن حارث» در مسجدالحرام پس از پيامبر مى‌نشست و مى‏گفت: اى مردم بيائيد به سخنان من گوش فرا دهيد، آن‌چه را محمد آورده است افسانه است و افسانه‏هايى كه من براى شما مى‏گويم از افسانه‏هاى او بهتر است. آن‌گاه افسانه‏هاى ايرانى رستم و اسفنديار را براى مردم نقل مى‏كرد.
قسمت قبلي مقاله را اين‌جا بخوانيد!

اين مورد هم نمى‏تواند دليلى بر مدعاى آنان باشد، زيرا اولا ذكر اين مورد از باب بيان مصداق و نمونه است چون در اكثر آيات مورد بحث صيغه جمع آمده است فقط در سه آيه به‌صورت مفرد آمده است: 1 ـ سوره احقاف آيه 17، 2 ـ سوره قلم آيه 15، 3 ـ سوره مطففين آيه ‏13

ثانيا: اقدام نضر بن حارث در مقابل رسول‏الله(ص) به‌منظور مقابله با قصه‏هاى قرآن نبوده است، بلكه هدف او و تمامى همفكرانش، دور ساختن مردم از پيامبر(ص) و جلوگيرى از شنيدن سخنان آن حضرت بوده است و يكى از ابزارهايى كه مى‏توانستند به‌وسيله آن مردم را سرگرم سازند، نقل افسانه‏ها بود و براى آن‌كه گفته‌‌هاى پيامبر را كوچك و بى‏اهميت جلوه دهند با افسانه‏هاى خود مقايسه مى‏كردند.

پاسخ پنجم: اگر شما پذيرفتيد كه مشركان از روى اعتقاد مسلم و خدشه ناپذير به قصه‏هاى قرآن نسبت افسانه بودن را داده‏اند و آن‌را دليل بر ادعاى خود وجود افسانه در قرآن قرار داديد، چرا در ساير نسب‌هاى مشركان (شعر، سحر، جنون، كهانت، اضغاث احلام و ...) اين سخن را نمى‏گوئيد؟ چه تفاوتى ميان نسبت افسانه به قرآن با موارد ديگر است؟ آيا جز اين است كه خواسته‏ايد براى تز جديد خود (افسانه بودن قصه‏هاى قرآن) دليلى دست و پا كنيد؟، لكن دليلى جز سخن مشركان نيافتيد به همان تشبث كرده و سخن آن‌ها را حق دانستيد، اما كلام ذات احديت را در رابطه با قرآن و قصه‏هاى آن ناديده گرفتيد كه مى‏فرمايد: 1 ـ لا ياتيه‏الباطل من بين يديه و لا من خلفه تنزيل من حكيم حميد. (فصلت/42)؛ 2 ـ و بالحق انزلناه و بالحق نزل ... (اسراء / 105)؛ 3 ـ انا انزلنا اليك الكتاب بالحق (نساء/ 105)؛ 4 - هذا كتابنا ينطق عليكم بالحق ... (جاثيه / 29)؛ 5 ـ ام يقولون افتراه بل هو الحق من ربك ... (سجده / 3)؛ 6 ـ ان هذا لهو القصص الحق ... (آل عمران / 62)؛ 7 ـ واتل عليهم نبا بنى‏آدم بالحق ... (مائده / 27)؛ 8 ـ و لا ياتونك بمثل الاجئناك بالحق و احسن تفسيرا (فرقان / 33)؛ 9 ـ نتلوا عليك من نبا موسى و فرعون بالحق ... (قصص /3)؛ 10 ـ ده‌ها آيه ديگر كه از حق بودن قرآن و قصص آن به صراحت‏سخن گفته ‏است.(54) چگونه با اين همه آيات كه نفى هر گونه باطل مى‏كند، شما گفته مشركان را مى‏پذيريد؟

پاسخ ششم: اين ادعا كه «قرآن در جهت نفى اسطوره از خود نيست، بلكه در جهت نفى نسبت قرآن به شخص رسول‏الل(ص)، لذا مى‏گويد: بل انزله الذى يعلم السر... و تهديدهاى پروردگار هم به‌خاطر نسبت اساطير به قرآن نبوده، بلكه به‌خاطر نسبت قرآن به پيامبر(ص) بوده است‏». سخنى باطل است، زيرا: اولا: خداوند از حق بودن قرآن به معناى كامل آن سخن گفته است و آن‌را به خود نسبت داده است. (بل انزله) يعنى اين سخن مشركان دروغ است و باطل، زيرا اين كتاب (آيات، قصص و دستورها) كه به حق نازل شده است، ما فرستاديم و از سوى پيامبر(ص) نيست.

آيا مى‏توان گفت ‏خداوند تمام قرآن را به حق نازل كرده، لكن قصه‏هاى آن‌را بصورت باطل و افسانه نقل كرده است؟ به چه دليلى مى‏توان قصه‏هاى قرآن را از حكم كلى (لاياتيه‏الباطل) استثنا كرد؟ ثانيا: سياق آيات مورد بحث (نه آيه‏اى كه در آن واژه اساطير آمده است) سياق نقل موضع‏گيرى مشركان در مقابل حق است. خداوند مواضع آن‌ها را در مسايل اصولى بيان مى‏كند و به‌صورت كلى هم رد مى‏كند. به همين جهت آن‌ها استحقاق عذاب دارند، زيرا به قرآن و اصول دعوت پيامبر(ص) نسبت دروغ و باطل داده‏اند، حال آن‌كه تمام آن‌ها از جانب پروردگار نازل شده است و خود به آن اذعان دارند.

ثالثا: مشركان چون مى‏دانستند كه نسبت دادن افسانه و باطل به خداوند، مورد پذيرش مردم قرار نمى‏گيرد، و خودشان هم قبول داشتند كه خداوند افسانه نمى‏گويد، اما مع‏الوصف به هدف دور ساختن مردم از پيامبر(ص ) بود نسبت افسانه را به شخص پيامبر(ص) دادند نه به خداوند متعال. از طرف ديگر چون محمد(ص) امى بود و خواندن و نوشتن نمى‏دانست، قطعا براى مردم سؤال برانگيز بود كه چنين شخصى چگونه اين سخنان زيبا و پرمعنى و منظم را مى‏گويد؟ مشركان براى اين‏گونه سؤال‌ها نيز چاره‏انديشى كرده و گفتند: «اكتتبها فهى تملى عليه بكرة و اصيلا» براى او (از كتابهاى مقدس) نوشته‏اند و هر صبح و شام بر او املاء مى‏شود. بنابراين بايد گفت مشركان آن عصر خيلى باشعورتر از كسانى بودند كه در جامعه امروز نسبت افسانه را به ذات احديت پروردگار مى‏دهند.

پاسخ هفتم: مقصود از وجود افسانه در قرآن چيست؟ آيا مقصود آنست كه خداوند از افسانه‏ها و قصه‏هاى خرافى كه ساخته و پرداخته ذهن انسان‌ها و رايج در ميان مردم بوده است‏ به هدف هدايت مردم نقل كرده است؟ يا مقصود آن است كه افسانه‏ها ساخته و پرداخته خداوند است؟ اگر مقصود قسم اول است، لازمه آن اين است كه خداوند براى هدف عالى از ابزارى باطل و پوچ و دروغ و خرافه و خيالى استفاده كرده باشد اين همان (الغايات تبرر المبادى) است.

در حالي‌كه روح اسلام و احكام و قوانين و دستورهاى اخلاقى اجتماعى آن با اين نظر مساعد نيست. اسلام هرگز اجازه نمى‏دهد براى رسيدن به هدف از وسايل نامشروع بهره گرفته شود. آيا ممكن است كه خداوند بندگانش را از چنين كارى برحذر دارد، لكن خود از همان وسيله بهره‏ گيرد؟ آيا با پذيرش چنين سخنى، قداستى براى دين، قرآن و احكام آن باقى مى‏ماند؟ و اگر مقصود قسم دوم است، لازمه‏اش آن است كه خداوند همچون مخلوقات داراى قوه وهميه و خياليه باشد كه در ذهن و خيال خود چنين افسانه‏هايى را ساخته و پرداخته است؟ (نعوذ بالله) اين سخن بطلانش اظهر من‏الشمس و ابدى من‏الامس است و هيچ خردمندى آن را نمى‏پذيرد.

پاسخ هشتم: استناد به گفتار برخى از مفسران علوم قرآنى (فخر رازى، رشيد رضا، عبده، شلتوت و ...) صحيح نيست. اولا: از سخنان آنها اعتقاد به وجود افسانه در قرآن، استفاده نمى‏شود، بلكه تمام آن‌ها در ذيل آيات مربوطه به رد كلام مشركان و نفى اسطوره از قرآن پرداخته‏اند. ثانيا: برخى از آن‌ها گفته‏اند قرآن اعتقادات باطل و خرافى مشركان يا كافران يا يهود و نصارى را نقل كرده است، لكن همان‌جا گفته‏اند كه قرآن قبول ندارد، گرچه در پاره‏اى موارد بصراحت رد نكرده است، ولى اين سخن هم دليلى بر وجود افسانه و خرافه در قرآن نيست به دلايلي كه عبارتنداز:

قرآن نقل تاريخ اعتقادى، اخلاقى، اجتماعى امت‌هاى پيشين و جامعه زمان نزول وحى را براى تفكر و انديشه و درس‏آموزى نسل بعد انجام داده است؛ قرآن در بسيارى از موارد عقايد آ‌ن‌ها را رد كرده است؛ قرآن در پاره‌اى از موارد به‌صورت مقايسه‏اى عمل كرده است، يعنى در مقابل حركت انحرافى و باطل، حركت صحيح و حق را بازگو مى‏كند، تا مردم معرفت‏ يابند؛ سياق آيات در جهت رد و طرد اين‌‌گونه انديشه‏هاى باطل است.

مواردى به‌صورت مثل آمده است كه لازم نيست مثل عين مثل باشد، بلكه آن‌چه مهم است نتيجه آن است كه همان جهت تمثيل (وجه شبه) است و آيه «كما يقول الذى يتخبطه الشيطان من المس...بقره / 275» حالت رباخواران را در قيامت ترسيم مى‏كند كه همچون جن‏زدگان، گيج، آشفته‏حال و پريشان محشور شوند. بطلان اين حالت (جن‏زدگى) ثابت نشده است. علاوه بر آن قرآن درصدد بيان تمثيلى براى حالت رباخواران در روز قيامت است، لذا براى فهم مردم مثالى مى‏زند.

فخر رازى و سايرين (از مفسران و ...) بسيارى از موارد آرا و عقايد مختلف ديگران را در تفسير نقل مى‏كنند و گاهى در ميان آن‌ها اسرائيليات و مطالب خرافى و باطل هست، اما مقصود آن‌ها پذيرش آن نظريه‏ها نيست، بلكه جهت آگاهى و اطلاع بر اقوال مختلف آن‌ها را نقل كرده‏اند، چه بسا مراجعه‏كننده‏اى به تفسير رجوع كند و يكى از آن اقوال را ببيند و پندارد كه نظريه مفسر است؛ سخنان بعضى از اين دسته ايهام دارد و يا نتيجه‌اش ممكن است اعتقاد به افسانه بودن برخى از مطالب قرآن باشد، لكن بر فرض كه آن‌ها هم قائل به وجود افسانه باشند، به صواب نرفته‏اند.
متن كامل مقاله را اين‌جا بخوانيد!
دوشنبه 27 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 110]