مهندسی پرتوپزشکی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مهندسی پرتوپزشکی

تاریخچه پرتوپزشکی: یكی از روشهای تشخیصی و درمانی ارزشمند در طب، پزشكی هسته ای می باشد. كه تبلور آن از ابتدا تا كنون تلفیقی از كشفیات مهم تاریخی بوده است. اولین جرقه در سال 1895 با كشف اشعه X و در 1934 با كشف مواد رادیواكتیو زده شد. اولین استفاده كلینیكی مواد رادیواكتیو، در سال 1937 جهت درمان لوسمی در دانشگاه كالیفرنیا در بركلی بود. بعــــــد از آن در 1946 با استــــــفاده از این مواد توانستند در یك بیمار مبتلا به سرطان تیروئـــــید از پیشرفت این بیماری جلوگیری كنند.

البته تا 1950 كاربرد كلینیكی مواد رادیواكتیو بطور شایع رواج نیافت و مسكوت ماند. طی سالهای بعد از آن متخصصین و فیزیكدانان به این واقعیت پی بردند كه می توان از تجمع رادیو داروها در ارگان هدف تصاویری از آن تهیه نمود و یا به درمان بافت آسیب دیده كمك نمود. بطوریكه در اواسط دهه 60 مطالعات بسیاری در خصوص طراحی تجهیزات لازم آغاز گشت. در دهه 1970 توانستند با جاروب نمودن از ارگانهای دیگر بدن مانند كبد و طحال، تومورهای مغزی و مجاری گوارشی تصاویری را تهیه نمایند. و در دهه 1980 از رادیو داروها جهت تشخیص بیماری های قلبی استفاده نمودند و هم اكنون نیز با ضریب اطمینان بسیار بالایی از پزشكی هسته ای در درمان و تشخیص و پیگیری روند درمان بیماریها استفاده می گردد.

پرتوپزشکی چیست؟
پرتوپزشکی شاخه.ای از پزشکی است که در آن تشعشع خواص هسته.ای نوکلیدهایرادیواکتیو و نوکلیدهای پایدار ، هم برای تشخیص و هم برای درمان امراض بکارمی.روند. این امر می.تواند یا با پرتودهی مستقیم مریض با یک چشمه تشتعشع خارجی یابا تزریق داروهای نشاندار با رادیواکتیویته به مریض تحقق یابد .
*رادیو داروداروهای نشاندار رادیواکتیو که به مریض تزریق یا خورانده می.شوند، به نام رادیوداروها معروف هستند. دارویی هسته.ای یا رادیو فارماکولوژی روش دارویی خاصی است کهبا ترکیبات ، آزمایش یا تزریق مناسب رادیو دارو به مریض ارتباط دارد.
کاربردرادیوداروها

*روشهای تشخیص زندهروشهای تشخیص زنده آن روشهایی هستند کهدر آنها یک رادیو دارو در سیستم یک مریض زنده ، بطریق خوراندن ، تزریق ، یا بااستنشاق وارد می.گرددم اشعه گامای نشر شده بوسیله رادیو داروها برای تامین اطلاعاتمورد نیاز بر روی صفحه کامپیوتر قابل مشاهده هستند.
روشهای تشخیص غیر زندهروشهای غیر زنده آنهایی هستند که روی نمونه.های برداشته شده از یک مریض انجاممی.گیرد. تعدادی از این روشها مستلزم بکارگیری رادیو داروها است. ولی مهمترین آنهاروش رادیو ایمونواسی (RIA) می.باشد.
رادیو ایمونواسی و تاثیر آن در پزشکی
رادیو ایمونواسی نوعی تجزیه بطریق رقیق کردن ایزوتوپی (IDA) ، جزو استو کیومتریاست که در آن عنصر مورد تجریه نشاندار و غیر نشاندار برای پیوند با مقادیر محدودمولکولی که بطور خاص با عنصر مورد تجزیه پیوند می.دهد، رقابت می.کند. RIA بطورگسترده در آزمایشگاههای پزشکی برای تعیین هورمونها ، داروها ، ویروسها ، و دیگرگونه.های آلی در سطح جهان بکار می.رود. شروع RIA به سالهای 1950 ، با بررسی S.Berson و R.Yalow برروی متابولیسم انسولین B1I در مریض.های دیابتی برمی.گردد.

Berson و Yalow دریافتند که مریض.های دیابتی موادی در سرم خوندارند که با انسولین پیوند می.دهند. آنها مشاهده کردند که انسولین نشاندار وغیرنشاندار با این ماده پیوند دهنده رقابت کرده، و این مقدار انسولین غیرنشاندارموجود ، مقادیر انسولین نشاندار را که پیوند داده متاثر می.کند. آنها در این مطالعهتوانایی روش ، جهت ارزیابی انسولین را دریافتند. RIA از آن زمان تا کنون پیشرفتهایگسترده.ای را در روشهای پزشکی با کاربردهای وسیع برای اندازه گیری مقادیر بسیار کمبسیاری از بیو مولکولهای مهم نموده است.
کاربردهای درمانی تشعشعکاربردهای درمانی تشعشع و رادیو داروها نسبت به کاربردهای تشخیص محدودتر هستند. زمانی که تشعشع برای درمان بکار می.رود، مقصود نابود نمودن یک قسمت خاص از نسوجمریض با تشعشع است. چشمه تشعشع می.تواند داخلی و خارجی باشد.
چشمه.های مورداستفاده در درمانچشمه.های خارجی تشعشع در حال حاضر اساسا در شکل باریکه.هایالکترونی یا اشعه ایکس است. بسیاری از دستگاهها می.توانند برای تولید این تشعشعاتبکار روند. ولی شتابدهندهای خطی کوچک بیشترین کاربرد را دارند. الکترونهای باانرژیهای 4 تا 15 میلیون الکترون ولت برای درمان سرطانهایی که نزدیک سطح بدن هستند،مانند سرطانهای پوست ، سینه ، سر و گردن بکار می.روند.
زمانی که نفوذبیشتری از تشعشع لازم باشد، اشعه گاما از یک چشمه بسته رادیو نوکلید مورد استفادهقرار می.گیرد. 60Co بطور گسترده.ای برای این منظور بکار رفته است، ولی در حال حاضر 137Cs ترجیح داده می.شود. علاوه بر تشعشع خارجی یک عضو ممکن است، یک سوزن یا دانهرادیواکتیو را در داخل بدن مریض کاشت و لذا تنها مقاطع خاصی را که باید نابود شوند،پرتودهی نمود. در این رابطه کاشتهای 198Au و 125I متداول است.

تصویر برداری در پرتوپزشکیمشکل تصویربرداری از بدن انسان این است که ماده ای کدر و غیر شفاف است، نگاه کردن درون بدنانسان نیز بطور کلی دردناک است. در گذشته روش معمول دیدن درون بدن انسان جراحی بود! اما امروزه با استفاده از انبوهی از روشهای جدید دیگر نیازی به این روشهای وحشتناکنیست. تصویر برداری اشعه X، MRI، تصویر برداری CAT و مافوق صوت برخی از این تکنیکها هستند. هر کدام از این تکنیک ها مزایا و معایبی دارند که باعث می شود برای شرایطمختلف واعضای مختلف بدن مفید باشند.تکنیک های تصویر برداری پزشکی هسته ایروشهای جدیدی را برای نگاه کردن به درون بدن انسان برای پزشکان فراهم می کند. اینتکنیک ها ترکیبی از استفاده از کامپیوتر، حسگرها و مواد رادیواکتیو است. این روشهاعبارتند از:
• توموگرافی با استفاده از تابش پوزیترون (PET)
• اسپکت SPECT
• تصویر برداری قلبی – عروقی
• اسکن استخوان
هر کدام ازاین روشها از یکی ازخصوصیاتعناصر رادیواکتیو برای تولید یک تصویر استفاده میکنند.تصویر برداری در پزشکی هسته ای برای شناسایی موارد زیر بسیار مفیداست:
• تومورها
• آنوریسم Aneurysms
• نارسایی سلول های خونی و اختلال درعملکرد دستگاههای بدن مثل غده تیروئید و ریه
استفاده از هر کدام از این روشهایخاص یا مجموعه ای از آنها بستگی به علائم بیمار و نوع بیماری دارد.
پرتوپزشکی و درمان بیماریها

پرتوپزشکی از صرف هزینه های سنگین درمان جلوگیری می کند

هم اکنون اغلب مواد اولیه مربوط به تهیه تجهیزات مربوط به پرتوپزشکی وارد کشور می شود ، در صورتی که اگر مواد اولیه هسته ای در مرکز انرژی هسته ای و یا مرکز تحقیقاتی وابسته به دانشگاهها تولید شود می توان از مشکلات اقتصادی بخش درمان جلوگیری کرد.

پرتوپزشکیدر ایران ریشه قدیمی دارد چون سالهای زیادی استکه در ایران با مواردی نظیر اسکن، رادیوتراپی برای درمان بیماران سرطان از آناستفاده می شود.متاسفانه چون تکنیک ها و وسایلموجود در این زمینه قدیمی هستند کشور در مقایسه با کشورهای پیشرفته به لحاظ پزشکیهسته ای فاصله دارد.هم اکنون تعداد دستگاه ها و تجهیزات پزشکی در این زمینهدر کشور بسیار اندک است به گونه ای که فقط در تهران و چند شهر دیگر این تجهیزاتوجود دارد و این برای بیماران مشکل ایجاد کرده چون باید از نقاط مختلف کشور برایدرمان به این چند شهر خاص سفر کنند.

پرتوپزشکیدر ایران از جایگاه مطلوبی برخورداراست و فقط در صورتی که وسایل جدید در کشور فراهم شود به گونه ای که برخی از مواد کهامکان تولید از طریق هسته ای وجود دارد ساخته شود می توان این زمینه به پیشرفت هایمطلوبی رسید.

به طور حتم وسایل جدید مربوط پرتوپزشکیدر دنیا وجود دارداما علاوه بر اینکه تهیه آنها هزینه زیادی در بر دارد طول عمر این وسایل نیز بسیارکم است.

مهندسی پرتوپزشكی چیست؟
رشتۀ مهندسی پرتوپزشكی كه را می توان به سه حوزۀ زیر تقسیمكرد:

:Bionuclear Instrument -1 در این حوزه كلیۀابزارها و دستگاههای تشخیصی (تصویربرداری) و درمانی (پرتودرمانی) از لحاظ ساختار،فیزیك دستگاه و نحوۀ عملكرد مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند. شتاب دهنده ها وحفاظهای پرتویی نیز در این حوزه قرار دارند. بطوركلی میتوان این حوزه را سخت افزاررشتۀ پرتوپزشكی نامید.

:Bionuclear Modeling or Processing -2 این حوزه شامل مطالعات و برنامه نویسی نرم افزاری در زمینۀ مدل كردنپدیده های هسته ای، رادیولوژیكی و رادیوبیولوژیكی می باشد. همچنین نرم افزارهایپردازشی مربوط به بهبود و فشرده سازی سیگنالهای تصاویر پزشكی و استخراج ویژگی هایآنها بمنظور طبقه بندی و تشخیص بیماریها و یا ارزیابی نحوۀ درمان در این حوزه قرارمی گیرند.

: Radio Pharmaceutical or Biological -3اینحوزه شامل فیزیك و نحوۀ تولید رادیو داروها و رادیوایزوتوپها و چگونگی تأثیرپرتوهای مختلف بر بافتهای زنده و بیو لوژیكی میباشد.

تحصیل در رشته پرتوپزشکی:
1-مقطع کارشناسی:
این رشته در حال حاضر در مقطع کارشناسی فقط در واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی با ظرفیت 50 نفر در هر سال دانشجو می پذیرد.
معاون آموزشی و امور دانشجویی وزارت بهداشت با تشریح اولویتهای آموزش پزشکی در سال تحصیلی جدید، از تاسیس رشته های جدید در زمینه پزشکی هسته ای خبر داده است.2-مقطع کارشناسی ارشد:

[FONT=tahoma]مهندسی پرتو پزشکییکی از زیر مجموعه.هایمهندسی هسته.ایمی.باشد. نام رشته.های کارشناسی که می.توانند در آزمون کارشناسی ارشد این رشته شرکت کنندعبارتند از: مهندسی هسته ای،مکانیک،مواد،مهندسیشیمی،برق،فیزیکومهندسی پزشکی.
موادامتحانی و ضرایب آنها: زبان عمومی و تخصصی با ضریب 1 ریاضیات با ضریب 2 کنترل با ضریب 3 فیزیک هسته ای با ضریب 3 الکترونیک با ضریب 3 الکترو مغناطیس عمومی با ضریب 3 دانشگاه های صنعتی امیر کبیر،شهید بهشتی،شیراز و واحد علوم و تحقیقات پذیرای دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد می باشند.
3-مقطع دکتری:
دانشگاه صنعتی شریف ،امیر کبیر و واحد علوم و تحقیقات در مقطع دکتری پرتوپزشکی دانشجو می پذیرند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 312]