لزوم اصلاح فرهنگ عمومي از نگاه رهبر فرزانه انقلاب

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: لزوم اصلاح فرهنگ عمومي از نگاه رهبر فرزانه انقلاب
خبرگزاري فارس: يكي از مهم ترين تكاليف ما در درجه اول، مهندسي فرهنگ كشور است؛ يعني مشخص كنيم كه فرهنگ ملي، فرهنگ عمومي و حركت عظيم درون زا و صيرورت بخش و كيفيت بخشي كه اسمش فرهنگ است و در درون انسان ها و جامعه به وجود مي آيد، چگونه بايد باشد؛ اشكالات و نواقص اش چيست و چگونه بايد رفع شود؛ كندي ها و معارضاتش كجاست؟

شوراي عالي انقلاب فرهنگي و فرهنگ عمومي
يك شوراي عالي انقلاب فرهنگي داريم كه به نظر من اين شوراي عالي انقلاب فرهنگي اگر در زمينه هاي مربوط به روحانيت نمي تواند دخالت كند كه البته آن زمينه حساسي است شايد به اين آساني نشود دخالت كرد اما در زمينه هاي ديگر بايد برنامه ريزي كند. بايد وارد شود. من گمان مي كنم از جمله مسايل حتمي و محكم اين است كه يكي از بخش هاي عمده كار را به صورت جداگانه بگذاريد راجع به مسايل مربوط به فرهنگ عمومي و ابزارهايي كه فرهنگ عمومي را تزريق مي كنند. حالا اين در مورد توليد بيشتر درباره مصرف كمتر، خوب شما چه كار مي توانيد بكنيد كه مصرف مردم كمتر بشود؟ اين كار جز با تبليغات و جز با شيوه هاي فرهنگي ممكن است؟ كه الان متأسفانه يك دست هايي از روي جهل يا از روي غرض عمداً دارند عكس آن عمل مي كنند و به حرص و هوس مردم دامن مي زنند كه بيشتر مصرف كنند. پس بايد مصرف و تضييع مواد كم بشود. الان شما ببينيد چقدر مواد لازم در ايران هدر مي رود، چند روز پيش راديو مي گفت كه سي درصد از مواد غذايي ايران هدر مي رود و به شكل نان يا زيادي غذا و به شكل هاي ديگر ضايع مي شود و مردم دور مي ريزند. بيشتر هم آدم هاي متنعم و متمكن اين كارها را مي كنند. سي درصد تضييع مواد شوخي است؟ اين سي درصد را اگر به فقراي اين مملكت بدهند ديگر فقيري در اين مملكت مي ماند؟ ببينيد مسأله مصرف، يك مساله فرهنگي است. شما بايد متصدي اش باشيد، بنشينيد برنامه ريزي كنيد. يك قلم برنامه ريزي، كم كردن مصرف است، اگر ما بخواهيم مصرف كم بشود نبايد بنده با يك مسئول ديگر برود بگويد: «مردم مصرف را كم كنيد» اين فوراً بار سياسي پيدا مي كند و در دنيا مي گويند: «ايران ورشكسته شده» و در داخل هم ممكن است هيچ اثري نگذارند. اين از مقوله اخلاق است، از مقوله علم نيست. «مصرف را كم كنيد» علم نيست كه يك بار كه گفتي همه بدانند و كافي باشد. اين از مقوله اخلاق است ، از مقوله عادت است، بايست با شيوه هاي لازم و مفيد اين را گفت تا مصرف مردم كم بشود. حاصل اين كه اگر به فرهنگ عمومي به معناي تصحيح عادات و اخلاق ملكات و روش هاي زندگي مردم كه اين ها از بخش ها و از قلم هاي عمده فرهنگ يك كشور هست بپردازيم، مشكل اقتصاديمان هم حل خواهد شد. هم مصرف كم خواهد شد هم توليد ما زياد خواهد شد و هم درآمد ما زياد خواهد شد. چرا ما به اين نمي پردازيم؟ ببينيد، آقا اين را كه عرض مي كنم يك مسأله اخلاق نيست كه عرض مي كنم، نصيحت نمي كنم، اين يك چيزي است كه توقع بنده و توقع نظام از شماست.

توجه به فرهنگ عمومي؛ مهم ترين تكليف

يكي از مهم ترين تكاليف ما در درجه اول، مهندسي فرهنگ كشور است؛ يعني مشخص كنيم كه فرهنگ ملي، فرهنگ عمومي و حركت عظيم درون زا و صيرورت بخش و كيفيت بخشي كه اسمش فرهنگ است و در درون انسان ها و جامعه به وجود مي آيد، چگونه بايد باشد؛ اشكالات و نواقص اش چيست و چگونه بايد رفع شود؛ كندي ها و معارضاتش كجاست؟ مجموعه اي لازم است اين ها را تصوير كند و بعد مثل دست محافظي هواي اين فرهنگ را داشته باشد. نمي گويم به طور كامل كنترل كند؛ چون كنترل فرهنگ به صورت كامل نه ممكن است، نه جايز؛ اصلاً رشد فرهنگي با ابتكار و آزادگي و آزادي و ميدان دادن به اراده هاست؛ در اين ترديدي نيست؛ منتها هواي كار را بايد داشت. در تربيت كودك گفته مي شود كه بچه را خيلي امر و نهي و كنترل و مهار نكنيد؛ بگذاريد آزادانه برود بازي كند؛ اما معنايش اين نيست كه اگر لب ايوان رفت و خواست پايين بيفتد، جلويش را نگيريم! بايد مراقبت كرد و مواظب بود.

نقاط ضعف در فرهنگ عمومي

انضباط
در داخل كشور، چيزهايي كه در فرهنگ عمومي ما ضعيف است، يا جايش كم است، يا به قول آقايان احتياج به دوز بالاتري دارد، كدام است؟ يكي از آن ها انضباط است. جامعه ما به انضباط، نهايت نياز را دارد.

اعتماد به نفس
ديگري، اعتماد به نفس ملي و اعتزاز ملي است؛ يعني احساس عزت كردن از اين كه من اهل ايرانم. به قول سهراب سپهري، «اهل كاشانم، روزگارم بد نيست»؛ اين افتخار است. يا در جاي ديگر مي گويد: «من مسلمانم». اعتزاز به ايراني بودن؛ ما به اين نياز داريم. البته اين با ملي گرايي ناقص همان ناسيوناليسم منفي مطرودي كه ما هميشه آن را رد مي كرديم نبايد اشتباه شود؛ اين ناسيوناليسم مثبت است؛ اين ملي گرايي به معناي خوب قضيه است؛ ما به اين احتياج داريم.

قانون پذيري
مورد بعدي، قانون پذيري است؛ به هم تنه نزدن، از هم جلو نيفتادن، حق همديگر را برنداشتن، توي جيب همديگر دست نكردن؛ اين ها قانون است و ما در جامعه اين ها را لازم داريم.

غيرت ملي
موضوع ديگر، غيرت ملي است. اگر ببينيم كسي دارد به نحوي از انحاء به مرزهاي فرهنگي يا ديني يا جغرافيايي يا ملي ما تعرض مي كند يا فكر تعرض دارد، بايد خون ما جوش بيايد و غيرت ما تحريك شود. كساني كه از دين و انگيزه هاي ديني تهديدستند، با همين غيرت ملي توانسته اند كشور و هويت فرهنگي واستقلال و ماندن خود را حفظ كنند. فرض بفرماييد يك نفر نظامي يا سياسي در كشوري پيدا مي شود و پرچمش را فرود مي آورد و به بيگانه اجازه دهد تا به خيابان پايتختش مثلاً پاريس بيايد؛ اصلاً اسم او جزء اسم هاي بدنام دنيا ثبت مي شود. شاه سلطان حسين اجازه مي دهد بيگانه ها داخل اصفهان بيايند، اين اصلاً زدودني نيست. شما الان در ذهن خود امير تيمور را با شاه سلطان حسين مقايسه كنيد، ببينيد براي كداميك از آن ها در دل شما احترام بيشتري وجود دارد. امير تيمور كسي است كه از جاي دوري آمده شايد هم بشود اصلاً او را بيگانه به حساب آورد و آن همه قتل و غارت كرده؛ اما به اين كشور عزتي داده و درعين حال دل انسان با او صاف تر است تا با شاه سلطان حسين. غيرت ملي چنين حالتي دارد؛ ما اين را در داخل كشورمان لازم داريم. البته من نمي خواهم وارد اين مقوله بشوم كه دارد با اين ها مبارزه مي شود و ما بايد از اين اصالت ها و پايه هاي اساسي حيات اجتماعي در داخل كشور خودمان دفاع كنيم؛ اما بالاخره اين ها جزء فرهنگ عمومي است.

دين باوري
مقوله بعدي، تدين و دين باوري است؛ دين باوري با همان معناي عام خودش. من اين جا به نظرم به دانشجويان هم اين نكته را گفتم كه هر كس شب بيست و يكم قرآن سرش گرفت و «بك يا الله» گفت، از نظر من او همان دانشجويي است كه من مي گويم متدين و خدايي و مسلمان و حزب اللهي است؛ كاري ندارم از كدام حزب و جناح و تشكيلات است. ما بايد همه را به اين طرف بكشانيم كه شب بيست و يكم ماه رمضان احساس كنند دلشان به سمت مسجد و قرآن مي كشد؛ اين حالت براي كشور ما خيلي لازم است. چرا مي گويند قرآن را از اول تا آخرش بخوانيد، باز تا تمام شد شروع كنيد از اول تا آخر، باز تمام شد ادامه بدهيد و اگر در طول عمرتان صد هزار بار هم توانستيد، آن را بخوانيد، كتاب را انسان يك بار مي خواند، دفعه دوم هم اگر خيلي خوب بود مي خواند بعد تمام مي شود و مي گذارد كنار. قرآن چون كتاب تربيت است، كتاب تربيت اين جور است، كتاب اخلاق را يك بار كه بخوانيد دفعه دوم هم بايد بخوانيد، دفعه سوم هم بايد بخوانيد. گفتن مكرر و به شيوه هاي مختلف گفتن مي خواهد تا جزو عادت شود. عادات و اخلاق اين جور اصلاح مي شود و فرهنگ اين جور به روش صحيح جا مي افتد. گفتن مكرر و به شيوه هاي مختلف مي خواهد. شما امروز ببينيد دنياي غرب براي اين كه اين ويژگي هاي فرهنگ غرب را در مردم بدمد از چه چيزهايي استفاده مي كند. اين ويژگي ها بعضي هايش بسيار خوب است بعضي هاش بسيار بد است، همه اش با همديگر در جوامع غربي وجود دارد. وجدان كارشان خوب است، وقت شناسي شان خوب است، تميزي شان خوب است، اين ها چيزهاي خوبي است، اين ها جزو چيزهاي فرهنگ غرب است كه عملاً هم وجود دارد ولي شهوت راني شان بد است، بي اعتنايي شان به ارزش هاي معنوي بد است، چسبيدن شان به ماديات بد است، همه اين چيزهاي بد و خوب را به انواع شيوه هاي مختلف با راديوها، با روزنامه ها، با متخصصين تبليغات مرتباً به ذهن مردم دنيا فرو مي كنند تا جايي كه آن ها ديگر به غرب هم قانع نيستند. اين كار را بايد بكنيم، كي بكند اين كار را؟ خوب در جامعه، ما تعدادي روزنامه داريم، يك راديو و تلويزيون داريم، دستگاه روحانيت هم داريم، دستگاه روحانيت البته هنوز آن چنان سازماندهي و نظم مرتبي هم ندارد كه حالا در زمينه كار خودش هم بگوييم يك محاسبه دقيقي دارد. البته با سابق خيلي فرق كرده، اما آن چنان كه بايد و شايد هنوز نيست.

توسعه اقتصادي، احتياج به تلاش فرهنگي دارد
واقعا ما براي كار در زمينه فرهنگ عمومي، ميدان بازي داريم. اگر ما بخواهيم توسعه اقتصادي را به معناي صحيح كلمه درجامعه راه بيندازيم، احتياج به تلاش فرهنگي داريم. مادامي كه حتي محقق و جستجوگر علمي ما، آن فرهنگ كار و وجدان كار و عشق به كار را، آن چنان در يك فرهنگ سالم مطرح است- كه مظهر عالي اش هم فرهنگ اسلامي است- نداشته باشد، وجود اين محقق، بي فايده خواهدبود. گيريم كه محققان بزرگي تربيت كرديم و مثلا آزمايشگاه هاي مهمي هم در اختيارشان گذاشتيم؛ اين به يك كار شخصي تبديل خواهدشد.

اگر ما روي فرهنگ عمومي كار نكنيم، درتوسعه اقتصادي هم خواهيم ماند. اين تازه در صورتي است كه ما محور را توسعه اقتصادي بگيريم. البته در جامعه اسلامي، محور اين نيست؛ توسعه اقتصادي وسيله است. به هرحال، از هرطرف كه حركت مي كنيم، مي بينيم كه به فرهنگ مي رسيم و راه ها واقعا به فرهنگ ختم مي شود. براي فرهنگ بايد كار كرد.

توجه به اخلاق
مسئله ديگر فرهنگ عمومي است. مسائل فرهنگ عمومي مهم است. فرهنگ عمومي همين است كه ما مي گوييم يعني همه آن چيزي كه فرهنگ جامعه را تشكيل مي دهد. ببينيد ما يك جامعه بزرگي هستيم نزديك به شصت ميليون آدم كه از اين شصت ميليون تعدادي درحال تربيتند، تعدادي از مرحله رشد تربيتي گذشتند و وارد بازار زندگي شدند؛ همه اينها به طور مداوم احتياج دارند به دميدن فكر درست و فرهنگ درست و اخلاق درست كه البته وقتي اين جا فرهنگ مي گوييم يك بخش هايي از فرهنگ بيشتر مورد توجه ماست. مثل اخلاق، اخلاق هم جزو فرهنگ است؛ فرض كنيد وقتي مي گوييم فرهنگ، سنت هاي ملي هم جزو فرهنگ است كه آن حالا موردنظر ماست. اين كه فرض بفرماييد سنن ملي و سنن تاريخي و سنن جغرافيايي را بيابيم و به مردم بدميم اين ها چيزهايي است كه بود و نبودش دراساس كار خيلي تفاوتي ندارد وانگهي تا آن مقداري كه لازم هست وجود دارد، عده اي هم هستند كه با دين و ايمان و ارزش هاي اسلامي سر و كار ندارند و آن ها دارند خودشان با جد و جهد زيادي آن كارها را مي كنند. آن چه كه فعلا درمقوله يك فرهنگ مورد نظر من است اخلاق است؛ چه اخلاق فردي و چه اخلاق جمعي، اخلاق اجتماعي و اخلاق زندگي. الان شما ملاحظه مي كنيد كه در زمينه مسائل اقتصادي همه مشكلات كشور در مسايل اقتصادي خلاصه شده و هركس بگويد مشكلات كشور، فوراً روي مسائل اقتصادي متمركز مي شود و چند مثال هم به نظرش مي آيد. مسائل اقتصادي هم در دو مطلب خلاصه مي شود: يكي درآمد و يكي مصرف. اگر درآمدمان بيشتر بود و مصرفمان كمتر بود همه مشكلات اقتصادي حل مي شد. درآمد بيشتر و مصرف كمتر يك مسئله اي است كه با فرهنگ عمومي به طور مستقيمي سر و كار دارد.

وجدان كاري
شما اگر مي خواهيد درآمد كشور زياد بشود، بايستي وجدان كار را درمردم بيدار كنيد. بايستي روح اتقان گرايي دركار را بوجود بياوريد. كيفيت كار را خوب كنيد، چرا ما مي بينيم كه كار ايراني با اين كه الان اين همه روي كار ايراني تكيه مي شود، روي صادرات تكيه مي شود، اين همه مي گويند و از اول انقلاب هم جهت كلي اين بوده، درعين حال هنوز كه هنوز است،كيفيت كار ايراني در موارد بسياري نمي گويم در همه جا از كيفيت مشابه خارجي پايين تر است؟ چرا اين جوري بايد باشد؟ همه اش مربوط به اين است كه ماشين آلات آن ها مدرن تر است؟! من قبول ندارم كه هميشه اين جور باشد، بيشتر به خاطر اين است كه وجدان كار نيست. آن كفاشي كه اين نخ بخيه كفش را مي كشد مي تواند محكم تر بكشد و مي تواند يك قدري سست تر بكشد. اين دو جور كار به وجود خواهد آورد، اين كفاش هاي قديم را ديده بودم كه نخ را مومي مي كردند، كفاش مي تواند اين نخ را دوبار مومي كند و مي تواند دوبار كمتر مومي كند، اين در كيفيت كار فرق خواهد گذاشت. كيفيت كار يعني اين كه اين كفش اگر رفت خارج و يك نفري اين را خريد، آيا دفعه بعد هم دنبالش خواهد آمد يا خواهد گفت: «نه آقا جنس ايراني نه كفشش حتي جوراب و ژاكت اش را هم ديگر نمي خرم» ببينيد چقدرتاثير دارد. وجدان كار، اتفاق دركار، دنبال كار را گرفتن و كار را يك عبادت دانستن مهم است. حالا آقاي هاشمي فرمودند: «تبليغات روحانيون» كه كاملاً درست است.
يعني واقعاً اين را كه ايشان مي فرمايند: «تبليغات روحانيون»، جاي خيلي زيادي دارد اما من مي خواهم عرض كنم امروز اين كافي نيست كدام روحاني از ماها نافذ الكلمه تر؟ از امام نافذ الكلمه تر؟
خوب ما الان هرچه مي گوييم اولاً ميليون ها نفر مي شنوند. وليكن براي آن چيزهايي كه مربوط به عادات و افكار و اخلاق هست گفتن كافي نيست. اين علم نيست. علم آن است كه يك بار گفتي ديگري ياد مي گيرد و دفعه دوم مي شود تكرار، آن چه كه مربوط به عمل است دانستن برايش كافي نيست همين گفتن و به شكل هاي مختلف گفتن و منتقل كردن لازم دارد تا در ذهن انسان نفوذ كند.

ساير عناصر فرهنگي
موارد ديگر، فرهنگ ازدواج، فرهنگ رانندگي، فرهنگ خانواده، فرهنگ اداره، رشوه بگيريم، نگيريم با رشوه گير چه كار كنيم. كار مردم را چگونه راه بيندازيم و فرهنگ لباس است.

مساله مد
بنده با مد خيلي موافقم، جزو آدم هايي هستم كه به مد گرايش دارم، اما مدي كه از داخل جوشيده باشد چون مد يعني ابتكار و نوآوري نه چيزي كه از بيرون بيايد. مد آرايش مو و لباس و حرف زدن ما همه اش دارد از بيرون مي آيد. بايد براي همين كلمه مد، آقاي دكتر حداد فكري بكنند تا بنده هم كه اين قدر از استعمال كلمات دخيل بيزارم، مجبور نباشم آن را به كار ببرم.

مصرف گرايي
الگوي مصرف وسايل زندگي مهم است؛ فرش و پرده و چراغمان چه طوري باشد؛ اين ها را نمي شود نديده گرفت. اگر كسي توي بحر اين كارها برود، مي بيند چقدر سرمايه و فكر و همت و هنر دارد صرف اين ها مي شود كه گاهي بسياري از آنها بيهوده است. بالاخره جايي بايد موضع خود را درباره اين ها معين كند؛ حتي اگر بگويد من الان وقت ندارم و اولويتم تعيين لباس ملي نيست.
خيلي خوب، معلوم بشود كه ما تا پنج سال يا ده سال اين اولويت را نداريم و مي خواهيم آن را كنار بگذاريم؛ ليكن بالاخره اين انبار مجموعه فرهنگي صاحبي داشته باشد.
شنبه 25 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 347]