نخبگان در انتظار تحقق وعده‌هاي مسوولان

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: نخبگان در انتظار تحقق وعده‌هاي مسوولان
جام جم آنلاين: جايگاه نخبگان در نـقـشـه جـامـع عـلـمـي كـشـور كـجاست. اگرچه متن اين نـقشه به طور كامل منتشر نشده، اما مروري بر سخنان مـعــــاون عــلــمــــي رئــيــــس‌جــمــهــــور نـــشـــان مـــي‌دهـــد، راهكارهاي بهبود وضعيت نخبگان را نه در نقشه جامع كه در سياست‌هاي اجرايي آن بايد جستجو كرد.

از آخـريـن ديـدار رودرروي نـخـبگان با مسوولان اجرايي كشور و طرح ديدگاه‌ها و مشكلاتشان حدود 2 ماه و نيم مي‌گذرد.

با اعلام خبر تدوين نقشه جامع علمي كشور در هفته گذشته از سوي معاون علمي و فناوري رئيس‌جمهور ، به نظر مي‌رسيد در اين نقشه، سـهـمـي بـه نخبگان اختصاص يابد، در حــالـي كـه به رغـم تـوصيه موكد رهبري در خصوص حمايت ا ز نخبگان ، هـنـوز بـايـد در انـتـظـار تـدويـن سياست‌هاي اجـرايـي و عـمـلـيـاتـي مواد نقشه ماند.

از سوي ديگر، چـنــانـچـه قـرار بـاشـد بـراي بـرون‌رفـت از مـشـكـلات مــوجــود نـخـبـگــان تــدبـيــري انــديـشـيـده شــود ، ارائــه تــعــريــف دقــيــق نـخـبـگـي و مـعـرفـي مـعيارهاي آن به جامعه براي شناسايي دقيق‌تر آنان الزامي است.

نخبه كيست؟

نخبه بودن يا نبودن همواره محل بحث و مناقشه بوده است. بسياري از افراد به رغم اين كه بهره هوشي بالايي دارند و به دستاوردهايي هم رسيده‌اند اما خارج از دايره نـخـبـگـــي قـــرار مـــي‌گــيـــرنــد.

بــراســاس آيـيــن‌نــامــه احــراز استعدادهاي برتر و نخبگي مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي به طور خلاصه، نخبه فرد برجسته و كارآمدي اسـت كـه اثـرگـذاري او در تـولـيـد عـلـم و هنر و فناوري و فرهنگ‌سازي و مديريت كشور محسوس باشد.

در عين حـال اسـتـعـداد برتر هم فردي است كه به صورت بالقوه نخبه است ولي هنوز زمينه‌هاي لازم براي شناسايي كامل و بروز استعدادهاي ويژه او فراهم نشده است.

بـر ايـن اسـاس، مـعيارهايي چون نفرات اول تا سوم الـمـپـيـــادهـــاي جــهـــانـــي، الــمــپــيــادهــاي دانـشـجــويــي و دانش‌آموزي، رتبه‌هاي يك تا 100 كنكور رياضي و يك تـا 50 كـنـكور تجربي و انساني و يك تا 20 كنكور هنر، دانش ‌آموختگان اول حوزه و دانشگاه ، محققان ايراني بـر اسـاس معيارهاي موسسات بين‌المللي و داخلي به لـحـــــاظ تـــعـــــداد ارجـــــــاعـــــــات بـــــــه مــــقـــــــالات آنـــهــــــا ، ارائــه‌كــنــنــدگــان راهــكــارهــاي حــل مــشــكــلات مـلـي، مـولـفـان و مــتـرجـمـان و واعـظان و شاعران آثار فاخر و آفـريـنـنـدگـان آثـار بـديـع ادبـي و هـنـري، اعـضـاي هـيات عـلـمـي بـرتـر و محققان برتر حوزه علميه و... به عنوان معيار نخبگي قرار گرفته است.

اگـر بـا وجـود تـعـيـيـن مـصـاديق نخبگي، هنوز تعداد بسياري از افراد مستعد و استعدادهاي برتر خارج از اين حـوزه قـرار گرفته‌اند و بخصوص در شهرهاي دور از مركز نيازمند شناسايي هستند ولي انتظار مي‌رود بنياد مـلـي نـخـبـگان به مدد طراحي برنامه‌هايي مشابه نقشه علمي كشور توجه ويژه‌اي به اين بخش داشته باشد.

ســيـــــدمـــهـــــدي فـــخــــرايــــي، مـــعــــاون پــــژوهــشـــي و بــرنــامـه‌ريـزي بـنـياد در اين باره به «جام‌جم» مي‌گويد: حتما قسمتي از اين نقشه به جايگاه نخبگان اختصاص يافته، ولي جزئيات آن را از فرد ديگري بپرسيد.

وي تامين منفعت شخصي پژوهشگران را همپاي تلاش آنان در جهت ارتقاي علمي كشور مهم مي‌داند و اضافه مي‌كند: مصوبه هيات دولت به منظور آزادي دسترسي پژوهشگران و نـوآوران بـه امـكـانات علمي دستگاه‌هاي اجـــرايـــي و نــيـــز لايــحـــه تــجــــــاري‌ســــــازي نــــوآوري‌هــــا و حـــمــــايــــت از شـركـت‌هـاي دانش‌بنيان از برنامه‌هايي است كه دولت قصد دارد به مجلس بفرستد كه اميدواريم راهكار دقيق و درستي براي بهبود وضعيت نخبگان باشد.

مـعـاون بـنـيـاد هـمـچـنـيـن از طراحي برنامه بلندمدتي براي نخبگان خبر داد و از اين قشر خواست تا مشكلات و پيشنهادهاي خود را به نشاني www.BMN.ir ارسال كنند.

نخبگان چه مي‌خواهند

نــســيــبــــه زنــجــــري، دانــشــجــــوي نــخــبـــه جـامـعـه‌شـنـاسـي و سـاكـن شيراز، مشكلات نخبگان را در دو سطح عام ــ كه به همه افراد واجد شرايط نخبگي مربوط است ــ و سطح خاص ــ مخصوص فعالان حوزه علوم انساني و اجتماعي ــ طبقه‌بندي مي‌كند.

به گفته او، اهميت دادن به تفكر نخبگان، ايـده‌هاي‌نو و طرح‌هاي پژوهشي از سوي موسسات و نهادها و تامين مالي و امنيت رواني نخبگان از جمله راه‌هاي رفع مشكلات عام است و در سطح خاص، اهميت ندادن به كارهاي گروهي، نبود امكانات پژوهشي و حق ورود به سازمان‌هاي اداري و نيز عدم حمايت مالي، از جمله مشكلات پژوهشگران نخبه است.

زنجري از نبود فرصت شغلي مناسب براي محققان بويژه حوزه علوم انساني و اجتماعي مي‌گويد و مهاجرت نخبگان را زنگ خطري بـراي كـشور عنوان مي‌كند: چندي پيش در كنفرانس بين‌المللي انگلستان شركت كردم كه البته سطح كارگاه‌ها و سخنراني‌ها بسيار بالا و مفيد بود، آنجا به من پيشنهاد كار و سكونت دادند.

ببينيد من دوست دارم در كشورم بمانم؛ اما وقتي آينده شغلي مناسبي نداشته باشم، ذهنم درگير مي‌شود كه بمانم يا بروم.

فـــرنـــاز مــهـــديــزاده هــم دانـشـجــوي نـخـبــه زبان‌شناسي و محقق است كه پژوهش او درباره تبليغات حوزه دين و روحانيت با استقبال محافل علمي روبه‌رو شده است. او مـي‌گـويـد: مـهـمـترين مشكل ما نبود هـمـاهـنـگـي بـيـن ســازمـان‌هـاسـت، من اگرچه پژوهشم را به سازمان تبليغات اسلامي ارائه كردم تا به مرحله عملياتي برسد و اگرچه با نياز و استقبال آنها روبه‌رو شد ولي هنوز به عمل نزديك نشده است.

به گفته اين پژوهشگر، صرف امتياز ورود به دانشگاه يا ادامه تحصيل براي نخبگان جوان مـهـم نـيـسـت عـقـب افـتادن اجراي طرح‌ها، كارشكني‌ها و بي‌مسووليتي‌ نسبت به نخبگان، آنها را با دلسردي روبه‌رو مي‌كند.

مهديزاده همچنين اعطاي حقوق ماهانه ناچيز به نخبگان را از سوي بنياد مورد نقد قرار مي‌دهد و مي‌گويد: اگر به من اجازه بدهند كار كنم، پژوهش كنم و به كار من بها بدهند بيشتر به رضايت دروني مي‌رسم. من الان نگرانم كه آيا در آينده شغل مناسبي خواهم داشت يا خير.

او بـرپـايـي بـرخـي هـمـايش‌ها را سمبليك مي‌خواند و اضافه مي‌كند: وقتي جلوي راه وزير علوم را گرفتيم و با اصرار مشكلاتمان را مـطـرح كـرديـم، فـقـط گـفـت: چـشـم، چـشـم ان‌شاءالله و به نظرم همه چيز فراموش شد تا سال آينده بازهم ايميل بفرستند و همايشي ديگر برگزار كنند.

اما گلايه نخبگان از وضعيت موجود تنها به اين موارد محدود نمي‌شود، گذشته از فعالان حوزه علوم انساني ــ كه غالبا مهجورند ــ نخبگان ساير حوزه‌ها نيز صحبت‌هايي دارند، كندي فعاليت‌ها و برنامه‌هاي دولت براي نخبگان، كندي وعده‌هاي اجرايي بنياد ملي نخبگان، به كـار گـرفـتـه نـشـدن نـخبگان در مديريت‌هاي پژوهشي و ... از جمله اين موارد است حتي بـرخـي از آنها خواستار مشاركت در تدوين برنامه‌هاي ويژه خود هستند.

همچنين تاكيد بـيـش از انـدازه مـراكـز تـحـقـيـقـاتي به تعداد مقالاتISI موجب سرمايه‌گذاري نخبگان در مسيري شده كه پژوهش آنها هيچ گره‌اي از مشكلات كشور بازنمي‌كند.

دولت بيكار ننشسته است

جديدترين برنامه‌هاي دولت براي نخبگان را مي‌توان در اعطاي 3000 واحد مسكوني به نخبگان، تدوين آيين‌نامه‌هاي تسهيل دسترسي به امكانات اجرايي، تجاري‌ سازي اختراعات و نوآوري‌ها و تاكيد رئيس‌جمهور بر استفاده از نظر و ديدگاه استعدادها در مجموعه تحت مديريت وزرا و معاونان خلاصه كرد.

لايحه حمايت از شركت‌هاي دانش‌بنيان نيز كه قرار است از دولت به مجلس برود از جمله راه‌هاي حذف موانع اين شركت‌ها و افزايش حمايت حقوقي و مالي دستگاه‌هاي دولـتـي و حـمـايـت از سرمايه‌گذاران بخش خصوصي در حوز‌‌ه‌هاي علمي است. همچنين دولت قول داده است تا با رفع موانع گمركي براي ورود لوازم آزمايشگاهي و فني به داخل كشور، از اين شركت‌ها بيشتر حمايت كند.

در اين صورت، مي‌توان انتظار داشت بحث اسـتـفـاده از نـوآوري‌هـا و نتايج پژوهش‌هاي نخبگان زودتر به مرحله عملياتي برسد اما هنوز راهـكـارهـاي دقـيـق اجـرايـي و سـازمـان‌هاي مسوول در اين حوزه تعيين نشده است كه تا تـاسـيـس صـنـدوق نـوآوري و شـكـوفـايـي با تخصيص اعتبار 3 ميليارد يورويي راه طولاني در پيش است.

بنابراين از طرح مشكلات شغلي و روزمره نخبگان مانند نبود حمايت سازمان‌هاي بيمه‌گر و نداشتن امنيت رواني براي انجام كار علمي تا كندي عملياتي شدن طرح‌هاي پژوهشي و ثبت نوآوري‌ها و اختراعات نشان مي‌دهد كه برنامه‌ها و سياست‌هاي مشابه نقشه جامع علمي كشور بار سنگيني بر دوش دارد چرا كه نخبگان همچنان مي‌پرسند جايگاه آنان در اين نقشه كجاست.

كتايون مصري
چهارشنبه 22 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 75]