سرگذشت بهشت ایرانی ها

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: به نوشته جام جم ،ایران هر سال 2 سهمیه ثبت میراث فرهنگی در یونسکو دارد که بر همین اساس در تیر سال 1390 یک میراث طبیعی و یک اثر غیرمنقول را در یونسکو به ثبت جهانی خواهد رساند. باغ.های ایرانی همان اثر غیرمنقول است که قرار است درجریان نشست سال آینده این سازمان به ثبت جهانی برسد.

تهیه پرونده باغ.های ایرانی حدود یک سال و نیم زمان برده است. در این پرونده، 9 باغ از 7 استان کشور معرفی شده.اند که شامل ارم شیراز، عباس.آباد بهشهر، فین کاشان، چهلستون اصفهان، شاهزاده ماهان کرمان، پاسارگاد، پهلوان.پور یزد، دولت.آباد یزد و اکبریه بیرجند می.شود. پرونده ثبت جهانی باغ.های ایرانی، مراحل کارشناسی در یونسکو را هم گذرانده است که قطعاً به عنوان سیزدهمین اثر میراث فرهنگی جهانی ایران ثبت می.شود. به همین بهانه نگاهی به ویژگی.ها و پیشینه باغ.های ایرانی داریم. هزاران سال قبل اولین محل.های سکونت کم و بیش ثابت در جاهایی به.وجود آمدند که انسان.های کوچنده شروع به کشت گیاهان کردند و تا وقت برداشت محصول مجبور به توقف در محل بودند. بنابراین اولین کشاورزان برخلاف پیشینیان خود مجبور به پذیرفتن یکجانشینی شدند. در نتیجه کشاورزی و استقرار دائمی که مقدمه احداث باغ و بوستان شدند، تغییری عمده در نحوه زندگی بشر پدید آورد و به نوعی انقلاب عظیم در دوره نوسنگی (دوره پایانی عصر حجر) به وقوع پیوست.

پردیس یا همان بهشت خودمان
ایرانیان قدیم از دوران باستان گونه.های بسیاری از درختان، گل.ها و سبزه.ها را می.شناختند و با گل پیوندی پایدار داشتند. به نحوی که حتی طبق افسانه.های کهن، منوچهر.پیشدادی را نخستین کسی می.دانند که در جهان به احداث و آفرینش باغ و بوستان پرداخت. اقوام ایرانی با تجربه.ای که در زمان دراز به دست آوردند، جوی.ها و کانال.های بسیاری از رودهای خروشان حفر می.کردند و دشت.های خشک را به کشتزار و درخت.زارها تبدیل می.نمودند. در زمانی دیگر آب.یاب.های متبحر به شیوه کندن کاریز و قنات.ها پی بردند و در این فن، گوی مهارت و سبقت را از سایرین ستاندند و با این پیشرفت نه.تنها پیرامون سراهایشان را مزین، بلکه گرداگرد ده و شهر و بیرون باروها را نیز با بوستان.های دل.انگیز پوشانیدند.
با وجود این.که دستیابی به سابقه.ای روشن از باغ سازی ایران کار بسیار دشواری است، اما بی.شک آغاز انتظام بخشی باغ.ها در ایران و حتی جهان را باید در زمان هخامنشیان جستجو کرد، چراکه با توجه به قراین، ناحیه پارس که مقر فرمان.رانی این شاهنشاهان بوده، باغ.های مصفا و انبوه داشته است. باغ سلطنتی کوروش کبیر حدود قرن 6 قبل از میلاد با شبکه.ای منظم و مسیری سنگفرش و آب.روهای متعدد از نمونه.های اولیه روی کار آمدن این پدیده در عالم است. پس از وی عموزاده.اش داریوش اول، پایتخت بهاره.اش، تخت.جمشید را به جهت برپایی مراسم عید نوروز بر پا ساخت و آن را مستور از باغ.های خرم گردانید.

نقوش متعدد درختان سرو حجاری شده روی پلکان کاخش نیز بیانگر آنند که کاخ مزبور در محوطه.های سبز پهناوری واقع شده بود و نوادگانش هم درخصوص پی.ریزی مقرهای حکومتی.شان از همان رویه جدشان پیروی کردند.

چند سده بعد در دوران ساسانیان که خود را از سلاله هخامنشیان می.دانستند، باغ.سازی گسترش فراوانی می.یابد و جایگاه والای طبیعت در تفکر زرتشت بویژه پرستش آب موجب گردیده، باغ قصرهایی از این دوره مانند تخت.سلیمان در بستر طبیعی جذاب، همچون دریاچه مکان.یابی گردند.

باغ.های دوره اسلامی
پس از گسترش اسلام، شهرهای تاریخی همواره پذیرای حضور گسترده باغ در اشکال گوناگون خود بودند. با گرویدن ایرانیان به این دین، از همان سده.های نخستین ترویج باغ.سازی ایرانی تمام قلمروی استیلای اعراب را از شبه.قاره هند تا اسپانیا فرا گرفت. به طوری که در این زمان باغ.های گسترده.ای با اقسامی چون سکونتگاهی، حکومتی، سکونتگاهی ـ حکومتی، میوه، باغ.های واقع در کنار رودخانه.ها و انواع دیگر شکل گرفتند.
نحوه حضور و ظهور این پدیده در شهرها با ابعاد بسیار متفاوتی در زندگی مردم و حاکمان، از مقیاس حیاط کوچک.ترین خانه.ها تا مقیاس شهر ـ پایتخت.های مشهور دوران بسیار مورد توجه واقع شد. به این سبب شکل.گیری شهر.ها از اهمیت خاصی برخوردار گشتند و نه.تنها باغ.ها از موقعیت شهری تاثیر پذیرفتند، بلکه شهر و مجموعه.های شهری نیز تحت.تاثیر باغ.ها قرار گرفتند.
در نتیجه معماری و شهرسازی در این حیطه الگویی بی.نظیر و یگانه از باغ، معماری و شهر را در قالب شهر باغ به صورت گسترده.ای ارائه دادند. این بدان خاطر بود که مجموعه نظام.ها و ارکان.های شکل.دهنده در این قرون با رنگ و بوی جدید بروز یافتند و با مدد از آنچه از محیط در اختیار گرفتند و با در نظر داشتن اصول هندسه و هنجارهای معماری ایرانی در محدوده.ای تعریف شده نمادی از بهشت برین را شکل بخشیدند.
معماری
مهم.ترین ویژگی معماری پردیس.ها و شهر باغ.ها، انتظام چهار بخشی زمین بود که طرح کالبدی بسیار حساب شده.ای را رقم زد. این طرح از اشکال مربع و مستطیل سود می.جست و در پی آن کاربرد وسیع نوعی از باغ.ها تحت عنوان چهارباغ به وقوع پیوست که طبق برخی نظرات، نتیجه ابعاد تمثیلی چهار نهر بهشتی در قرآن است.
از نگاه علمی، پیشینه این نوع باغ.ها به دوران کوروش هخامنشی (به دلیل خصایص کاخ و باغش) و حتی قبل.تر می.رسند. با استناد بر کاسه.ای سفالین کشف شده از میان رودان (2000 سال قبل از میلاد) یا حتی درفش فلزی به دست آمده از شهداد کرمان از هزاره چهارم قبل از میلاد، شواهدی از استفاده از این هندسه در باغ.های پیشین مشهود می.گردند. این طراحی و معماری در گذر زمان آنچنان قوام یافت که 400 سال پیش به احداث شهر باغ اصفهان انجامید؛ مجموعه.ای از معماری، طبیعت و انسان که اوج زیبایی.شناسی در این عرصه است.201

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 167]