خون ؛ سيال شگفت انگيز

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: خون ؛ سيال شگفت انگيز
خون بافت مايعي است كه كار تغديه و تنفس سلولهاي بدن را بر عهده دارد؛ سيالي شگفت انگيز كه در رگها جاري مي شود و حيات و زندگي را بين سلول هاي بدن تقسيم مي كند.
پيشرفت هاي بشر امروز و تحولات عظيم علمي در زمينه پزشكي، تاكنون هيچ جايگزيني براي اين ماده زندگي بخش بدست نيامده و هنوز تامين خون سالم و كافي از مهمترين دغدغه هاي مجامع پزشكي است و در حال حاضر فقط خوني كه توسط انسانهاي نيكوكار اهداء مي شود مي تواند جان انسان هاي ديگر را از مرگ نجات دهد.
همه روزه در سراسر جهان بسياري از افراد به خون و فرآورده هاي خوني نياز پيدا مي كنند (از هر 3 نفر، يك نفر در طول زندگي احتياج به تزريق خون و فرآورده هاي خوني دارد) به عنوان مثال بر اساس آمارهاي جهاني هم اكنون علت مرگ سالانه 150 هزار نفر از زنان باردار در سطح جهان به دليل نرسيدن خون به آنهاست؛ اهداء خون از سوي انسانها به عنوان اقدامي فداكارانه ضمن اينكه قابل ستايش است روزانه جان هزاران انسان را از خطر مرگ نجات مي دهد.
آنچه در اين ميان اهميت اهداء خون و جايگاه ويژه اين كار را در جوامع نشان مي دهد نبود جايگزين مناسب براي خون، محدود بودن زمان نگهداري و هميشگي بودن نياز به خون است.
نياز به تزريق خون را گاهي با پيشگيري، تشخيص سريع و درمان به موقع بيماري هايي نظير كم خوني، مالاريا و... مي توان رفع كرد؛ همچنين گاهي مي توان از مايعات جايگزين نيز به صورت تزريقي براي جبران كاهش حجم خون و همچنين داروها و ابزار پزشكي براي كاهش خونريزي استفاده نمود، با اين حال انتقال خون در پزشكي جنبه حياتي دارد و حتي در موارد خاص توسط پزشك معالج براي بيمار تجويز مي شود. هميشه بيماراني وجود دارند كه زندگي آنها وابسته به دسترسي به خون سالم است به طوري كه اگر بخواهيم به مصرف كنندگان عمده خون و فرآورده هاي آن اشاره اي كنيم مي توانيم بيماران مبتلا به انواع هموفيلي و كم خوني هاي مزمن، بيماران دياليزي، پيوند اعضاء، افراد دچار سوختگي هاي شديد، بيماران نيازمند به جراحي هاي بزرگ و افراد مبتلا به سرطان- به خصوص در مرحله شيمي درماني- و... را نام ببريم.
معمولاً مقدار خون در مردان كمي بيش از زنان است؛ يك سيزدهم وزن بدن يا به عبارت ديگر 7 تا 8 درصد وزن بدن را خون تشكيل مي دهد و مي توان گفت در مردان به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن 70 ميلي گرم و در زنان 65 ميلي گرم خون وجود دارد؛ يعني يك شخص بالغ با وزن حدود 70 كيلوگرم بطور متوسط 5 ليتر خون در بدن دارد و در هر بار اهداء حدود 450 سي سي از خون خود را كه به نوعي بخشي از جان و حيات او است، هديه مي دهد.
سؤالي كه در اينجا مطرح مي شود اين است كه آيا هر فردي توانايي و شرايط اهداء خون را دارد؟ در جواب بايد گفت كه فرد اهداءكننده در صورت وجود سابقه بيماري هايي از قبيل هپاتيت ويروسي و برخي بيماري هاي عفوني ديگر، بيماري هاي مهم و جدي قلبي و ريوي، سابقه صرع يا تشنج، سابقه تماس جنسي مشكوك، سابقه اعتياد به مواد تزريقي و الكلي، سابقه جراحي ، سابقه فشار خون (كنترل نشده) و ديابت، سپري كردن دوران حاملگي و شيردهي و... حتماً بايد پزشك انتقال خون را در جريان قرار دهد تا با توجه به بررسي هاي پزشكي- تخصصي، توانايي يا عدم توانايي فرد براي اهداء خون توسط كادرپزشكي مربوطه تشخيص داده شود.
اگر بخواهيم در ادامه به برخي شرايط عمومي اهداي خون نيز اشاره اي داشته باشيم مي توان: سن: 17 تا 65 سال، حداقل وزن 50 كيلوگرم، تعداد نبض بين 50 تا 100 ضربه در دقيقه، فشارخون متعادل (بين 90 تا 180ميلي متر جيوه)، حداقل هموگلوبين خون 12.5گر در دسي ليتر، بالا نبودن درجه حرات بدن از 37.5 درجه سانتيگراد، ناشتا نبودن اهداءكننده و... را ذكر كرد.
اهداءخون تجربه خوشايندي است پس بايد قبل از اهداء خون يك غذاي مناسب بخوريد و ميزان آب بيشتري نسبت به روزهاي گذشته مصرف كنيد، همچنين لازم است نام و مقدار داروهاي مصرفي خود را به ياد داشته باشيد (حتي الامكان 48 ساعت قبل از اهداء خون آسپرين مصرف نكنيد)؛ هر چند خوردن دارو مانع اهداء خون نمي شود ولي به علت مصرف آن ممكن است از اهداء خون جلوگيري كنند.
مراحل اهداء خون يك روند ساده و ايمن است و تقريباً 45 دقيقه زمان لازم دارد، وسايل مورد استفاده يكبار مصرف و استريل هستند؛ ابتدا فرم ثبت نام تكميل و سپس به سؤالاتي پاسخ داده شده و پس از معاينات باليني ساده (اندازه گيري فشارخون، دماي بدن، نبض و تهيه يك نمونه خون جهت تشخيص كم خوني از نوك انگشت فرد) در عرض حدود 10 دقيقه خونگيري بعمل مي آيد؛ لازم است بدانيد كه بدن در مدت 24 ساعت پس از اهداء خون، حجم مايع از دست رفته را جبران مي نمايد و جايگزيني خون از دست رفته حداقل بعد از 8 هفته صورت مي گيرد.
به اهداكنندگان توصيه مي شود پس از اهداي خون به مدت 15 دقيقه در محل خونگيري استراحت نموده و نوشيدني و مواد خوراكي را كه در اختيار آنان قرار مي گيرد صرف نمايند، مراقب محل خونگيري روي بازو باشند و حداقل تا 4 ساعت به پوششي كه خونگير روي بازوي آنها قرار داده است دست نزنند، به دستي كه از آن خون گرفته شده فشار وارد ننموده و حداقل 4 ساعت پس از خونگيري با آن دست بار سنگين جا به جا نكنند، حداقل تا يك ساعت پس از اهداء خون از استعمال دخانيات بپرهيزند و اگر بعد از اهداي خون حال خوبي نداشتند با مركز انتقال خون محل خود تماس بگيرند و با پزشك يا پرستار حاضر در مركز مشاوره نمايند.
در پايان بايد بگوييم كه اهداء خون علاوه بر اجر دنيوي واخروي، نجات جان همنوع و كسب رضايت الهي، مزايايي چون انجام معاينات پزشكي و آگاهي از سلامت جسماني، كاهش بيماري هاي قلبي و عروقي (سكته هاي قلبي و مغزي)، فعال شدن مراكز خون ساز بدن، كاهش اضطراب، افزايش احساس پويايي و شادابي و ... را به همراه دارد و جاي بسي خوشحالي است كه هر ساله در كشور ما به تعداد اهداءكنندگان افزوده مي شود كه بدون شك اين امر محصول ريشه دار بودن فرهنگ اهداء خون در تمدن ايراني و اعتقادات و باورهاي ديني مردم كشورمان دارد.
سعيد كريمي- كارشناس بهداشت عمومي؛ دانشگاه علوم پزشكي كردستان
يکشنبه 19 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 176]