تاریخچه حسابداری در ایران

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: تاريخ حسابداري از جمله موضوعاتي است كه جايگاه آن در ادبيات اين علم بسيار محدود بوده و نسبت به آن كم.توجهي و يا بي.توجهي شده است. اين موضوع حتي در عصر حاضر و به.خصوص در دهه.هاي اخير كه پيشرفت.هاي شگرفي در كليه ابعاد علم حسابداري به وقوع پيوسته نيز به وضوح قابل مشاهده است. به طوري كه تاكنون نوشته.اي جامع در خصوص جزئيات زمينه.هاي پيدايش افكار متنوع و تشريح ابعاد فني اين ديدگاه.ها در دسترس نيست.

در اين مقاله بخشي از تاريخ اين علم كه با تاريخ تمدن بشري گره خورده، در قلمرو ايران باستان به.ويژه در عصر هخامنشيان كه به دليل وسعت جغرافيايي و استفاده از ده.ها هزار نفر نيروي انساني جهت اجراي طرح.هاي اقتصادي از سيستم.هاي اطلاعاتي مالي مانند انبارداري، حقوق و دستمزد، پولي، اوزان، بودجه.ريزي و حسابرسي استفاده مي.شد، با نگاهي فني مورد بررسي قرار گرفته مي.شود.
بايگاني اسناد مالي
لوحه.هاي قلعه (استحكامات) و لوحه.هاي خزانه در سال.هاي ۱۹۳۳-۱۹۳۴ و ۱۹۳۶-۱۹۳۸ به وسيله كاوشگران آمريكايي در پرسپوليس كشف شد. يك مجموعه در زاويه شمال – شرق صفه و مجموعه دوم در بخش جنوب – شرق. به.دليل محل كشف الواح به آنها اسم سنتي لوحه.هاي قلعه و لوحه.هاي خزانه. داده شد. اين الواح در سال ۱۹۴۸ به وسيله ژ.ژ. كامرون انتشار يافتند و انتشار آن در سال.هاي بعد نيز ادامه يافت.
الواح مزبور به تعداد ۱۲۹ مجموعه.اند و سال.هاي سي.امين سال پادشاهي داريوش (۴۹۲) تا هفتمين سال سلطنت اردشير اول (۴۵۸) را در بر مي.گيرند. به استثناي يك لوح اكدي كه در زمستان (۵۰۲) نوشته شده است.
لوحه.هاي قلعه – تاريخ.گذاري شده از سيزدهمين تا هجدهمين سال داريوش (۵۰۹-۴۹۴) بسيار چشمگيرترند. در سال ۱۹۶۸، ر.ت هالوك ۲۰۸۷ لوحه آن را انتشار داد و ده سال بعد به انتشار ۳۳لوحه ديگر همت گماشت. بعضي.ها هم پس از آن به طور مجزا و جداگانه منتشر شده.اند.
اما در مورد ۵۸۰ مهر (از جمله ۸۶ مهر توام با نوشته) كه در لوحه.ها منقوش.اند، بخشي از آنها منتشر شده.اند كه حاوي ۱۶۳ نوشته آرامي.اند و در سال ۱۹۷۰ مضامين آنها به.وسيله ر.ا.بوومن انتشار يافته است. اين اشيا (به صورت فرضي) تاريخ دوران سلطنتي خشايارشاه و اردشير (فاصله سال.هاي ۴۷۹-۴۷۸ و ۴۳۶-۴۳۵) را دارند.
صدها متن و سرلوحه آرامي هنوز منتشر نشده باقي مانده.اند. علاوه بر آن چند متن نادر كه به يك متن كوتاه به زبان يوناني و يك متن ديگر به زبان فريگيه.اي. بنابراين اكنون چندين هزار لوحه و كتيبه در اختيار مورخان امپراتوري هخامنشي است.
در واقع الواح پرسپوليس جنبه داستاني و روايت.گونه ندارد و در هيچ يك از آنها نه به شرح لشكركشي.ها پرداخته شده و نه اشاره.اي حتي به صورت غيرمستقيم به تاريخ سلسله.اي شده است. عمده مطالب در الواح استحكامات مربوط به عمليات گردآوري، انبارداري و توزيع مواد غذايي و آذوقه است و استفاده.كنندگان از اين مواد عبارتند از شاه و خانواده او، صاحب.منصبانه رتبه ديواني (سازمان اداري)، كهنه (يا خدمتگذاران ديني)، چارپايان و به.خصوص كارگران كه در دبيرخانه.ها، تاسيسات كشاورزي دهات، كارگاه.هاي تبديل مواد و كارگاه.هاي پرسپوليس كار مي.كنند.
در يك زنجيره دراز از اين الواح (كه به عنوان سري q مشخص شده است)، تحويل جيره.هاي غذايي به افراد و گروه.هايي كه از نقطه.اي به نقطه ديگر امپراتوري سفر مي.كنند، ثبت شده است. در سه سري ديگر از الواح، نامه.ها، يادداشت.هاي روزانه و صورتحساب انبارها نوشته شده است. اما در الواح خزانه به.خصوص واريز جيره به صنعت.كاراني كه در كارگاه.هاي پرسپوليس در دوران داريوش، خشايارشاه و اردشير اول كار مي.كرده.اند، ثبت شده است و مشخص مي.كند كه از سال.هاي ۴۹۳-۴۹۴ بخشي از جيره به صورت پول پرداخت (يا ارزيابي) شده است و نه به شكل محصولات غذايي.
به استثناي جيره.هاي سفر (در سري q مشخص شده.اند) مابقي اسناد به يك حوزه جغرافيايي، از فارس مركزي تا سوشيان و از شوش در شمال غربي تا ني.ريز در جنوب شرقي محدود مي.شوند. الواح خزانه تنها مربوط به فعل و انفعالاتي.اند كه در پرسپوليس روي داده.اند. از طرفي، تقسيم.بندي زماني نيز بسيار نامساوي است زيرا به عنوان مثال ۵/۴۶درصد الواح قلعه مربوط به سال.هاي ۲۲ و ۲۳ سلطنت داريوش (۵۰۰-۴۹۹) هستند و اين نسبت براي الواح سري q (جيره سفرها) به ۷۲درصد مي.رسد. از الواح خزانه بيش از ۶۰درصد مربوط به دوران سلطنت خشايارشاه هستند و در اين زمان (۴۸۶-۴۶۶) بيش از ۶۰درصد آن به سال ۴۶۶ تعلق دارند و طبيعي است كه نتيجه.گيري تاريخي از اين درصد دشوار است. به نظر مي.رسد كاشفان تنها بخشي ناچيز از بايگاني..هاي مركزي پرسپوليس را از زير خاك بيرون كشيده.اند. بخشي مهم از امور اداري بدون شك ابزار و لوازم فاسدشدني را ثبت كرده.اند. الواح قلعه بيشتر از منشيان و كاتبان بابلي نام مي.برند كه بر پارشمن (پوست.هاي حيوانات) مي.نوشته.اند و روش تحرير آنان نه تنها به وسيله مولفان كلاسيك مانند هرودت تصريح شده است، بلكه از طريق كشف بخشي از مكاتبات كه روي پوست نوشته شده نيز مسجل شده است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 227]