دانشگاههاي ايراني در حصار ضعف ارتباطات بين المللي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: دانشگاههاي ايراني در حصار ضعف ارتباطات بين المللي
مجيد زندي
اگرچه مهمترين رسالت هاي دانشگاهها و موسسات علمي و تحقيقاتي كشور حل مسائل و مشكلات جامعه است تا بتوانند علم و دانش را به صورت ملموس در خدمت مردم قرار دهند اما چون دايره علم به مرزهاي جغرافيايي كشور محدود نمي شود ارتباطات علمي ـ تحقيقاتي دانشگاههاي كشور با ساير دانشگاهها و مجامع علمي هم بسيار ضروري است كه حتي مي تواند در حل مشكلات اقتصادي اجتماعي فرهنگي و حتي سياسي مردم و دولت موثر واقع شود.
اخيرا دانشگاههاي علوم پزشكي تهران و دانشگاه تهران در رتبه بندي اعتباري دانشگاههاي معروف جهان به رتبه زير 500 دست يافتند كه اين جايگاه براي نخستين بار در تاريخ دانشگاههاي كشور به دست آمده است اما وقتي به وضعيت ارتباطات علمي دانشگاههاي كشور با ساير دانشگاههاي كشورهاي جهان مي نگريم درمي يابيم كه يك ساختار دولتي همانند وضعيت اقتصادي كشور در اين بخش نيز نگاه و رويكرد بسته اي را ايجاد كرده كه عملا اين ضعف منجر به يك سويه شدن مبادلات علمي و فرهنگي شده است .
در كنار آن هنگامي كه مثلا به بخش هاي ورزشي مي نگريم به خوبي مشاهده مي كنيم كه براي تيمهاي فوتبال چه در سطح ملي و چه در سطح استاني از مربيان اروپايي استفاده مي كنيم مربي بسكتبال از آمريكا مي آوريم تيم هاي ملي پينگ پنگ شنا شيرجه واليبال و... را به مربياني از كشورهاي كره چين روسيه و ساير كشورهاي شرقي و غربي مي سپاريم اما هنگامي كه به موضوعات علمي و اقتصادي مي رسيم كشور خود را بي نياز از همكاري مي بينيم و صرفا به اعزام استاد و دانشجو به دانشگاههاي معتبر خارجي افتخار مي كنيم !
اين مساله واقعا نياز به بررسي مجدد دارد كه از خود بپرسيم چرا ما در زمينه جذب اساتيد خارجي دانشگاهها ضعف داريم وقتي فارغ التحصيلان دانشگاههاي ما به عنوان بهترين دانشجويان حتي در بهترين دانشگاههاي آمريكا كانادا و كشورهاي اروپايي پذيرفته مي شوند نشان مي دهد كه بستر و پايه تحصيلات قبلي اين دانشجويان مناسب و همسطح ساير دانشگاهها بوده است و اساتيد آن ها هم مي توانند در تكميل علم و دانش و ارتقا سطح تحقيقات در داخل كشور ما موثر باشند ولي ترس از واژه مستشار خارجي ! سبب شده دعوت از استادان خارجي در كشور ما پديده اي مذموم تلقي شود در حاليكه شخصي همچون اميركبير در اين عرصه پيشگام بوده تا به جاي اعزام دانشجو به خارج استاد دانشگاه از خارج وارد سازد. اگرچه اين مساله نيز امروزه چندان مورد نياز نيست ولي خوب است به بخشي از ضعف هاي خود فكر كنيم كه صرفا قرار نيست ما دانشجويان خود را براي ادامه تحصيل به خارج اعزام كنيم گاهي هم در راستاي تقويت مراودات علمي استادان خارجي را نيز به كشور دعوت نمائيم !
امروزه در بسياري از كشورهاي توسعه يافته جذب نخبگان و اساتيد دانشگاهي يكي از امتيازات علمي محسوب ميشود و حتي جايگاهي خاص در رتبه بندي دانشگاهها به لحاظ اعتبار و ارزش علمي و تحقيقاتي به شمار مي رود اما اين « حسن » در كشور ما « قبح » محسوب شده و به دلايل مختلف ازجمله ضعف اعتبارات ملي براي جذب استادان خارجي به آن توجهي نمي شود.
در اين عرصه دولت و مجلس واقعا وظيفه حساسي به عهده دارند كه در راستاي تقويت بنيه علمي و تحقيقاتي و حتي اجرايي و آموزش مديران صنعتي كشور دعوت از اساتيد برجسته اقتصادي و صنعتي جهان را به صورت قانوني با بودجه اي مستقل در شرح وظايف دانشگاهها و ساير مراكز علمي و اجرايي قراردهند در حاليكه اين نگاه بسته ملي سبب شده حتي آندسته از دانشگاههايي كه امكان برقراري ارتباط با اساتيد خارجي را دارند از اين كار امتناع ورزند. در اين شرايط اگر امكانات قانوني فراهم باشد مي توان آن دانشگاهي كه كم كاري كند را سرزنش كرد زيرا يكي از بزرگترين ضعف هاي مراجع علمي داخلي عدم ارتباطات خارجي است كه حتي بعضا در ظاهر با بي نيازي مجامع علمي كشور از مجامع خارجي مخلوط مي شود در حاليكه مي دانيم در باطن از هيچ تلاشي براي كمك گرفتن از نتايج علمي و تحقيقاتي ديگر كشورها فروگذار نمي كنيم .
همچنانكه اشاره شد اخيرا دانشگاههاي علوم پزشكي تهران و دانشگاه تهران به واسطه ثبت مشترك تحقيقات علمي خود در يك سايت مشترك در شمار 500 دانشگاه برتر جهان قرار گرفتند اما اين دو دانشگاه به همراه ساير دانشگاههاي كشور در بخش مراودات علمي با ديگر دانشگاههاي معتبر جهان ضعف هاي عمده اي دارند كه در پي جستجوي علت ضعف و راههاي برطرف كردن آن هستيم .
دكتر محمدباقر لاريجاني رئيس دانشگاه علوم پزشكي تهران در پاسخ به اين سئوال كه چرا تبادل استاد و دانشجو ميان دانشگاههاي ما با خارج تا اين حد ضعيف است مي گويد : البته ما قصد داريم با ايجاد تحولي در اين زمينه تعدادي از اساتيد خارجي را كه تحقيقات ارزشمندي داشته باشند با تائيد شوراي دانشگاه به عنوان استاد مدعو دعوت كنيم .
وي مي گويد : ما در اين زمينه همچنين با همكاري دانشگاه تهران به عنوان يك هدف مشترك مي خواهيم پرديس بين المللي ايجاد كنيم كه اميدواريم در آن پرديس ما بتوانيم ارتباطات علمي و حتي دانشجويي و همينطور مدارك مشترك چند دانشگاهي را در آنجا سامان بدهيم براي اين كار هم حركت هاي خوبي در دست اقدام است .
وي درباره تعداد استاد و دانشجوي خارجي دانشگاه علوم پزشكي تهران هم مي گويد : الان هم از تعدادي از اساتيد خارجي استفاده مي كنيم ولي اين حركت بايد به عنوان يك حركت سازمان يافته باشد و گسترش يابد و هنوز در حدي نيستيم كه بتوانيم از اين آمار استفاده كنيم خود ما نيز از اين حد راضي نيستم .
وي مي گويد : به هر حال اگر دانشگاههاي ما بخواهند در عرصه فناوري روز دنيا وارد شوند نياز دارند كه مراكز رشد ايجاد كنند مرحله بعدي آن ايجاد پارك هاي فناوري است كه خوشبختانه با دانشگاه تهران به تفاهم رسيديم . اما حركتي را خود ما شروع كرديم و آن اينكه ما در ايجاد شهرهاي دانش فعال باشيم كه اميدواريم اين كار را هم توسعه دهيم كه مرحله بالاتري از مراكز رشد و پارك هاي فناوري است . اين شهر مي تواند جايگاهي باشد كه ما بتوانيم در آن فناوري هاي نوين را در عرصه اجتماعي ظاهر كنيم .
دكتر لاريجاني مي گويد : البته رتبه بندي شانگهاي بيشتر به تعداد مقالاتي مربوط مي شود كه در نشريات علمي جهاني چاپ ميشود توجه به كيفيت و كميت آموزشي دارد كه اميدواريم در آن هم موفق شويم . ولي رتبه بندي موسسه تايمز در مورد مباحثي همچون كيفيت تحقيقات اشتغال فارغ التحصيلان نقش بين المللي دانشگاهها و از لحاظ آموزش كيفيت ارتقا يافته اي داشته باشد. اما آنچه كه مهم است اينكه ما اعتقاد داريم ما نتوانستيم به صورت كامل خود را معرفي كنيم و در اين رتبه بندي جايگاه بهتري را به دست آوريم .
وي مي افزايد : به هرحال كسب رتبه زير 500 در ميان دانشگاههاي كشور از سوي دانشگاه علوم پزشكي تهران و دانشگاه تهران جايگاه ارزشمند و افتخارآفرين براي كشورما محسوب ميشود و اعتقاد هم داريم اگر تلاش هاي دو دانشگاه باتوجه به پيشرفت هايي كه ما در زمينه آموزش و پژوهش داريم و گستردگي سايت علمي داريم رشد توسعه اي علمي را هم معرفي كنيم يقينا در سالهاي آينده جايگاه ما ارتقا خواهد يافت .
وي مي گويد : هم اكنون 25 درصد از مجموع تحقيقاتي علمي كشور در دانشگاههاي تهران و علوم پزشكي تهران انجام مي شود .
دكتر لاريجاني با پذيرش نقص هاي موجود در زمينه درگيركردن اعضا هيات علمي بين المللي در دانشگاههاي كشور افزايش تعداد دانشجويان خارجي تعاملات بين المللي در انتشار نتايج تحقيقات و انجام تحقيقات مشترك را بسيار مهم مي داند و مي افزايد : اگر در اين زمينه همه دانشگاههاي كشور فعال شوند اميدوار هستيم در يك فاصله زماني كوتاه بتوانيم رتبه هاي دورقمي را به دست آوريم اما در اين زمينه نيازمند كمك و حمايت خصوصا تخصيص اعتبارات تحقيقاتي و پژوهشي هستيم به همين دليل است كه دانشگاه علوم پزشكي تهران با اعتبارات موجود تنها مي توان به حدود 50 درصد از پروژه هاي پژوهشي كمك كند تا حدي كه دانشگاه علوم پزشكي تهران با حدود 30 ميليارد تومان كسري بودجه مواجه است كه دست ما را در انجام بسياري از كارها بسته است .
دكتر فرهاد رهبر رئيس دانشگاه تهران نيز با پذيرش ضرورت اصل ارتباط گسترده تر با دانشگاههاي ديگر كشورها مي گويد : كسب رتبه زير 500 در بين دانشگاههاي جهان از سوي دانشگاه تهران و علوم پزشكي تهران در حالي فراهم شد كه اين دو دانشگاه هنوز همه توانمنديهاي خود را معرفي نكرده اند.
وي ادامه مي دهد : تبادل استاد و دانشجو و پذيرش دانشجو از دانشگاههاي ساير كشورها ازجمله مواردي است كه پيگيري ميشود و قطعا اين فعاليت ها در افزايش جايگاه و رتبه موثر خواهد بود اگرچه ما در درون خود نيز هنوز هماهنگ نيستيم به خصوص اينكه اين ضعف ها هنوز در حوزه پژوهش آموزش مالي اداري روابط بين الملل مشاهده مي شود كه تلاش مي كنيم براي سال آينده تا آنجا كه امكان دارد تمام توانمنديهاي خود را در معرض ديد بين الملل قرار دهيم .
وي ادامه مي دهد : با اطلاعاتي كه من از وضعيت دانشجويان و اساتيد دانشگاه تهران و علوم پزشكي و بسياري ديگر از دانشگاههاي كشور دارم مي توانم بگويم ما به آساني مي توانيم از بسياري از دانشگاههاي دنيا مطرح تر باشيم و در زمينه همكاريهاي علمي ـ تحقيقاتي هم ما با بيش از 140 دانشگاه معتبر جهان تفاهمنامه مشترك داريم كه بسياري از آن ها رتبه هاي بالاتري در رده بندي دانشگاهها دارند و به همين دليل است كه من كسب رتبه هاي زير 100 را براي خود در سالهاي آتي دور از دسترس نمي دانم .
دكتر رهبر مي گويد : البته اين مساله را نيز نبايد فراموش كرد كه ما اكنون از بسياري از دانشگاهها در آمريكا اروپا و شرق آسيا در رده بالاتري قرار داريم . دانشگاه بمبئي هند دانشگاه كوچكي نيست دانشگاههاي تركيه دانشگاه بدي نيستند ولي ما در رده بندي به مراتب از آن ها در سطح بالاتري از رتبه بندي قرار گرفتيم .
وي رقابت موجود را در سطح دانشگاههاي معتبر جهان بسيار سخت و فشرده بيان مي كند و مي افزايد : بسياري از فارغ التحصيلان دانشگاههاي ما در بهترين دانشگاههاي دنيا در حال تحصيل و تدريس هستند كه ما به آن ها افتخار مي كنيم و اگر ارتباط ما با آن ها هم گسترش يابد اين همكاري نيز مي تواند در جايگاه بين المللي دانشگاه نقش بااهميتي داشته باشد.
وي بااشاره به ضرورت آسيب شناسي درباره ضعف ارتباطات بين المللي با دانشگاههاي خارجي هم مي گويد : ما در اين زمينه به اين مساله نياز داريم اگرچه تفاهمنامه هاي بسيار خوبي با بسياري از دانشگاههاي معتبر جهان داريم كه مي بايست آن ها را هم عملي كنيم تا از اين طريق ضمن تبادل استاد و دانشجو تحقيقات مشترك نيز انجام دهيم .
دكتر رهبر ادامه مي دهد : ما همچنين قصد داريم با انجام كارهاي مشترك بين رشته اي در زمينه ها و رشته هاي مهندسي پزشكي نانو فناوري بيوفناوري مديريت بيمارستاني و بسياري از رشته هايي كه به دو دانشگاه ارتباطي پيدا مي كند رتبه دانشگاه را در اين زمينه ها در ميان ساير دانشگاههاي جهان ارتقا دهيم در حاليكه اين كارها اكنون انجام مي شود اما چون يكجا معرفي نمي شود رتبه هاي بالايي را به دست نمي آورد.
دكتر علي عباسپور تهراني رئيس كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي هم با مثبت ارزيابي كردن اين موفقيت در سطح ملي آن را كافي نمي داند و مي افزايد : مشكل دانشگاههاي ما ضعف ارتباط با مجامع علمي و دانشگاهي خارجي است كه سبب مي شود دانشگاههاي خارجي از امكانات و فعاليت هاي علمي ما با خبر نباشند.
وي مي گويد : برخي از دانشگاههاي كشور ازجمله همين دانشگاه تهران و علوم پزشكي تهران اگرچه هر دو در گذشته يك دانشگاه محسوب مي شدند ولي چون كارهاي خود را جداگانه معرفي مي كردند شناسايي نمي شدند اما در اين مرحله موفق شدند به نام يك دانشگاه تحقيقات علمي خود را معرفي كنند كه ديديم در شمار 500 دانشگاه برتر جهان جاي گرفتند و بقيه دانشگاههاي يك شهر با دو مديريت مي توانند به صورت يك دانشگاه ثبت شوند.
وي ادامه مي دهد : متاسفانه دانشگاههاي ما به درستي از شيوه هاي امتيازدهي بين المللي آگاه نيستند در حاليكه بايد سعي كنند خود را با آن سيستم شناخته شده تطبيق بدهند تا بتوانند امتياز لازم را كسب كنند به عنوان مثال ما بتوانيم درهاي دانشگاههاي خود را به روي دانشجويان بالاتر از دكترا و اعضا هيات علمي دنيا باز كنيم تا آن ها هم بتوانند در دانشگاههاي خوب ما و در كنار محققان خوب ما به تحقيق و پژوهش بپردازند و يا برعكس زمينه گسترده تري براي حضور دانشجويان و اعضا هيات علمي دانشگاههاي ما در پروژه هاي بين المللي فراهم آيد تا حضور آن ها در اين مجامع تقويت شود.
دكتر عباسپور ضعف كنفرانس هاي علمي دانشگاههاي ايراني را يكي از عوامل ضعف اطلاع رساني ارزيابي مي كند و مي افزايد : دانشگاههاي ما بايد با برگزاري اين همايش هاي علمي جايگاه علمي كشور ما را هم ارتقا بدهند و هم معرفي كنند به خصوص اينكه جايگاه كشور ما به لحاظ تنوع آب و هوايي جايگاه مطلوبي است كه مي توان در تمام طول سال از اين مزيت استفاده كرد و دانشگاههاي خوب استان ها مي توانند محل برگزاري كنفرانس هاي بين المللي و پذيرش فرهيختگان و انديشمندان جهان باشند.
وي ادامه مي دهد : متاسفانه يكي از زمينه هايي كه ما خود را در آن محبوس كرده ايم و با دنيا ارتباط بسيار ضعيف داريم زمينه گسترده علوم انساني است . ما در زمينه علوم انساني اساتيد بسيار ارزنده اي در بخش فلسفه منطق دين شناسي مذهب شناسي اقوام و مليت ها باستان شناسي و... داريم كه مي توانيم با كمك حوزه هاي علميه حرف هاي دست اول خود را به دنيا ابلاغ كنيم و در روند توسعه علوم انساني در دنيا اثرگذار باشيم كه متاسفانه به دليل همين ضعف ارتباطي آنچنان كه شايسته دانشمندان ايراني است از آن بهره نمي بريم و نمي توانيم جايگاه علمي خود را ارتقا دهيم .
وي وجود ترس و دلهره در ميان محققان ايراني براي عدم امكان برقراري ارتباط علمي با ساير دانشگاهها و كشورها را بي مورد ارزيابي مي كند و مي افزايد : براي اين ارتباطات هيچ منع قانوني وجود ندارد و قرار هم نيست همه مسائل كشور با ابزار قانوني حل شود اما اگر احتياج به قانون دارند براي دولت و مجلس بنويسند و بگويند و ما آماده تصويب قوانين تسهيل كننده اين ارتباطات هستيم ولي من همچنان مي گويم ما مشكل رفتاري و اجرايي داريم نه مشكل قانوني ضمن آنكه ما در قانون برنامه پنجساله چهارم كه انشاالله در برنامه پنجم هم به آن اشاره مي شود اين مسيرها را بازكرديم اين ارتباطات و نظريه پردازي در آن تاكيد شده لذا من به نظرم نمي آيد ما مشكل قانوني براي ارتباطات داشته باشيم .
دكتر عباسپور كه خود عضو هيات علمي دانشگاه است ادامه مي دهد : من خود در ميان اساتيد و دانشجويان هستم آنان براي برقراري اين ارتباطات علاقمند هستند اما امكانات مناسب براي برقراري اين تبادل نظر فراهم نمي شود در حاليكه ايجاد امكانات لازم براي اساتيد مدعو از لحاظ تامين مسكن مناسب و حقوق مكفي ضروري است اكنون حمايت هاي دانشگاهي در تمامي كشورهاي جهان فراهم مي شود اما در كشور ما اين امكانات تحقيقاتي به دليل مشكلات بودجه اي فراهم نيست . ما هم بايد امكاناتي براي اساتيد خارجي باز كنيم آنها كه براي استقرار دائمي به ايران نمي آيند فقط بايد براي تامين مسكن و امكانات ارتباطي نظير اينترنت و مرجع با آن ها همكاري كنيم ما براي دعوت از محققين برجسته خارجي منعي نداريم كه براي او ويزا صادر كنيم و دعوتنامه بفرستيم ولي بايد راههاي آن را هموار كنيم .
وي مي گويد : دانشگاههاي تهران شريف شيراز و... بايد ساختار خود را براي پذيرش محققان خارجي براي كوتاه مدت و بلندمدت آماده كنند اين كار البته نيازمند شرايطي است كه مهمترين آن تامين هزينه هاي مالي است كه بيايند در كنار اساتيد و محققان ما و از امكانات تحقيقاتي ما هم استفاده كنند و همان بسترهاي علمي كه در خارج صورت مي گيرد ما هم بايد براي آنان در ايران فراهم آوريم .
دكتر عباسپور ادامه مي دهد : اگر ما اين امكانات را مهيا كنيم شما خواهيد ديد كه بسياري از محققان دنيا تمايل پيدا مي كنند كه بيايند و تحقيقات مشترك خود را با دانشمندان ايران انجام دهند.
وي مي گويد : در كنار آن نبايد از اين مساله حساس هم غافل ماند كه ما همچنين بايد شرايط و امكانات و بورسيه هاي لازم را براي حضور محققان ايراني در پروژه هاي مشترك در دانشگاههاي خارج فراهم آوريم در حاليكه اين مساله هم به دليل محدودبودن اعتبارات با گرفتاري همراه مي شود لذا ما بايد از همه ظرفيت ها براي انجام مبادلات علمي ـ تحقيقاتي استفاده كنيم تا بتوانيم جايگاه علمي دانشگاههاي خود را در مجامع رتبه بندي دانشگاهها ارتقا دهيم و هم اينكه با همكاري يكديگر تحقيقات علمي انجام دهيم .

به هر حال آنچه آرزوي ما است اينكه دانشگاههاي ما ضمن همكاري با هم و فاصله گرفتن از حركت هاي انفرادي همه بهتر بتوانند در خدمت مردم و حل مشكلات جامعه باشند و علاوه بر آن بهتر بتوانند خود را به دنيا معرفي كنند زيرا در اين شرايط است كه استادان خارجي به جهت جايگاه شناخته شده علمي دانشگاههاي ما با ديگر دانشگاههاي معتبر جهان با علاقه به عنوان عضو هيات علمي وارد كشور مي شوند كه مي توانند ضمن معكوس كردن فرار مغزها جايگاه علمي و تحقيقاتي كشور را نيز ارتقا بخشند.
ما در ايران براي تيمهاي ورزشي ملي و حتي استاني در بسياري از رشته ها از مربيان خارجي استفاده مي بريم اما هنگامي كه به بخش مربوط به حوزه هاي علمي صنعتي و اجرايي مي رسيم با تعصب و غيرت به اصطلاح هاي سد راه ورود اساتيد خارجي مي شويم
دكتر محمدباقر لاريجاني رئيس دانشگاه علوم پزشكي تهران : شوراي عالي دانشگاه علوم پزشكي تهران قصد دارد اساتيد خارجي را براي همكاري دعوت كند اما مشكلات اعتباري ورود به اين بخش را براي دانشگاههاي كشور سخت ساخته است
دكتر فرهاد رهبر رئيس دانشگاه تهران : با اطلاعي كه من از وضعيت علمي و تحقيقاتي دانشگاههاي كشور دارم مي توانم بگويم به آساني مي توانيم با معرفي درست خود جايگاه خود را در رتبه بندي دانشگاههاي معتبر جهان ارتقا دهيم
دكتر علي عباسپور تهراني رئيس كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي : متاسفانه ما حتي در زمينه علوم انساني خود را محبوس كرده ايم در حاليكه در بسياري از زمينه هاي فلسفي دين شناسي باستان شناسي اقوام و نژادها در كنار حوزه هاي فني و صنعتي مي توانيم با ارتباطات بين المللي خود را به دانشگاهها و مجامع علمي جهان معرفي كنيم
براي ايجاد ارتباطات دانشگاهها منع قانوني در كشور وجود ندارد مشكل اصلي ضعف هاي اجرايي و عملكردي است
چهارشنبه 15 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 103]