برگي از پرونده كشاورزي ايران عصر رضاخان

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: برگي از پرونده كشاورزي ايران عصر رضاخان

كشاورزان عصر رضاخان پهلوي، سرنوشت دردناكي داشتند. گزارش زير كه از مجله خواندنيها نقل شده، برگي از پرونده كشاورزي ايران در عصر رضاخان است.
در دفاتر املاك شاه سابق معمولاً بيش از دو ستون وجود نداشت، يكي ستون درآمد و ديگري ستون مخصوص اضافه عايدات!
وقتي يكي از افسران كه مأمور سرپرستي قسمتي از املاك اختصاصي بود؛ براي خوش.خدمتي ده درصد اضافه انبار مقرر كرد و بلافاصله امر صادر شد كه از كليه انباردارها صدي ده به عنوان اضافه انبار بگيرند؛ فوري همه را جمع كرده و در زندان انداختند و از هر يك بابت اضافه انبار چند ساله تصدي آنان مبلغي دريافت داشتند و از آن پس معمول شد كه علاوه بر ساير اضافه درآمدها ستون ديگري براي منظور داشتن اضافه انبار در دفاتر باز شود!
بلوك «چرد اول» دهات حاصلخيزي داشت و بيشتر زراعت آن ديم بود؛ در يكي از دهات اين بلوك موسوم به «دهنو» انبار بزرگي ساخته و همه ساله قريب 250 خروار بهره مالكانه دهات اطراف را كه عموماً متعلق به شاه بودند در انبار مزبور مي.ريختند، از سالي كه صدي ده اضافه انبار معمول شد مرتباً هر سال بر ميزان جنس ورودي به انبار «دهنون» مي.افزودند. رعايا هم ناچار بودند كه در دهات ديگر كار كنند و اضافه انبار را تأمين نمايند. از طرف ديگر بر اثر فشار سرهنگ «دينبلي» متصدي املاك آن قسمت، در ظرف دو سال ميزان محصول حقيقي از 240 به 250 خروار ترقي كرد در حالي كه اضافه انبار به 940 خروار رسيده بود! دينبلي گذشته از دريافت اضافه انبار معمولاً خرواري 20 ريال هم از رعاياي بدبخت بعنوان «حق.العمل» مي..گرفت و آن بيچارگان كه چاره.اي جز تحمل نداشتند فقط دعا مي.كردند كه خداوند زودتر انبار دهنو را خراب كند و جان يك مشت رعيت فلكزده را نجات بخشد!
آقاي فلاح.زاده همين كه به رياست املاك غرب منصوب مي.شود و وضع فلاكت.بار و طاقت فرساي رعايا را مي.بيند تصميم مي.گيرد كه خود را به خطر انداخته و قضيه را به عرض شاه برساند.
هنگامي كه شاه براي بازديد املاك غرب عازم آن حدود مي.شود، فلاح.زاده دستور مي.دهد كه رعايا بي.موقع مشغول شخم.زدن اراضي باشند. شاه چون به انبار «دهنو» نزديك مي.شود اتومبيل را نگاه داشته و يكي از رعايا را احضار مي.كند تا علت شخم بي.موقع را بپرسد فلاح.زاده نيز از اتومبيل خود پائين جسته و در پانزده متري شاه به انتظار دستور مي.ايستد شاه مي.پرسد اين انبار دهنو است؟ جواب مي.دهد بله قربان و داستان مضحك و تأثر..آوري دارد! شاه در هم شده و مي.گويد اينكه كوسه و ريش پهن است كه هم مضحك باشد و هم تأثر آور هم خنده.دار است و هم ناراحت كننده!
ميرزا قلمدان پيشتر بيا و راستش را بگو:
فلاح.زاده مي.گويد قربان هوا گرم است و اجازه بفرمائيد بين راه عرض كنم شاه مي.گويد بيا توي اتومبيل من كه وليعهد هم بشنود!
فلاح زاده پهلوي شوفر مي.نشيند و البته خيلي مراقب بوده است كه كوچكترين حركت زننده.اي نكند و ضمناً داستان اضافه انبار را مبسوطاً به عرض مي.رساند.
شاه مي.خندد و مي.گويد «قصه خر شميراني است كه هم رفتن و هم برگشت كرايه مي.گيرد ـ موجودي ساليانه را دو برابر مي.كند و صدي ده اضافه انبار مي.گيرند، حالا نظر تو چيست؟»
عرض مي.كند: اگر اجازه فرمائيد فقط عايدات زمين را بگيرم و كوشش كنيم كه محصول زيادتر شود و در مقابل زحمتي كه رعايا براي اين كار مي.كشند اضافه انبار را تصدق فرمائيد.
شاه با تعجب مي.پرسيد: همه جا يا همين يك مورد؟ .مي.گويد خير قربان همين يكي! مي.پرسد چطور جبران مي.كني؟
عرض مي.كند: قربان همانطور كه روز اول فرموديد گوشت را بايد به تدريج از پهلوي گاو بريد به طوري كه خود گاو از ميان نرود! مي.پرسيد: پس چرا پارسال نكردي؟ عرض مي.كند قربان مشغول حفر چاه براي آب هستيم و تاكنون 8 ذرع كنده.ايم و هنوز به آب نرسيده ولي قطعاً امسال به آب مي رسد و محصول دو برابر مي.شود. شاه ميگ.ويد مانعي ندارد امسال عايدات و اضافات گرفته.اي يانه؟ عرض مي.كند بلي. مي.گويد بسيار خوب كوشش كن كه سال اينده 450 خروار محصول املاك به 900 خروار برسد، اگر هم من يادم رفت وليعهد فراموش نمي.كند حتماً بايد سال ديگر 900 خروار را بدهي.
اما راجع به اضافه انبار فعلاً همان دستور سابق عمل كنيد تا بعد فكري بكنم و دستور بدهم!

منبع: «خواندنيها» شنبه 29 مهر 1323

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 118]