چگالی سنگ.های هخامنشی تخت.جمشید و شوش

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: چگالی سنگ.های هخامنشی تخت.جمشید و شوش

رضا مرادی غیاث آبادی

آگاهی از چگالی سنگ.های بکاررفته در ساخت بناهای باستانی، می.تواند بجز طرح احتمالاتی در زمینه ترکیب.های کانی موجود در سنگ، برای تخمین وزن سازه.های سنگی مفید باشد. تخمین وزن سازه.ها می.تواند در عملیات مرمت و بازسازی آثار و نیز در بررسی و پی.بردن از شیوه.های حمل.ونقل و حتی شناسایی محل معدن.های استخراج. سنگ کاربرد داشته باشد.

نگارنده این بررسی را بر روی دو نمونه از سنگ.های تخت.جمشید و کاخ آپادانا در شوش انجام داده است. هر دوی این نمونه.ها از میان سنگ.های متداول خاکستری.رنگ که در ساخت ستون.ها، سرستون.ها و جرزهای. دیوارها بکار رفته.اند، انتخاب شده است.

این سنگ.ها از جنس «کلسیت»(CaCo3) هستند که یکی از مهمترین سنگ.های آهکی بشمار می.روند و از کربنات کلسیم تشکیل شده.اند. هر چند که سنگ.های کربنات کلسیم می.توانند متبلور یا بی.شکل باشند، اما نگارنده تاکنون به نمونه.ای از سنگ.های بی.شکل در تخت.جمشید و شوش برخورد نکرده و همگی متبلور بوده.اند. نمونه.هایی از سنگ.های کلیست غیر متبلور در پاسارگاد دیده شده است که البته پرداختی همطراز با دیگر نگارکندهای هخامنشی نداشتند. در درجه.بندی سختی کانی.ها برای کلیست عدد 3 در نظر گرفته شده است و در نتیجه جزو سنگ.های نرم دانسته می.شوند.

سنگ.های آهکی به راحتی با هیدروکلریک (HCI) شناخته می.شوند و هنگام مواجه با این اسید از خود گاز کربونیک متصاعد می.کنند (قریب، عبدالکریم، شناخت سنگ.ها، 1372، ص 237).

نمونه.های که برای سنجش چگالی انتخاب شد، عبارت بود از یک قطعه سنگ ستون از کاخ آپادانای شوش و یک قطعه از همان سنگ از کاخ سه.دری تخت.جمشید. سنگ.ها با ترازویی به دقت یک.صدم گرم و با تقریب یک.دهم گرم توزین شدند و وزن 3/129 گرم برای سنگ شوش و 4/79 گرم برای سنگ تخت.جمشید بدست آمد. سپس حجم سنگ.ها با آوند مدرجی به دقت یکصدم سی.سی و با تقریب یک.دهم سی.سی اندازه.گیری شدند که حجمی برابر با 5/50 سی.سی برای سنگ شوش و 9/30 برای سنگ تخت.جمشید بدست آمد.

از آنجا که چگالی یا جرم حجمی هر کانی عبارت است از نسبت وزن آن کانی به حجم آن (D=P:V) دانسته می.شود که چگالی سنگ. شوش برابر با 56/2 و سنگ تخت.جمشید برابر با 57/2 است. به عبارت دیگر، هر متر مکعب این سنگ.ها، وزنی نزدیک به 6/2 تن دارند.

از آنجا که چگالی معمول سنگ.های آهکی 7/2 است و با توجه به اینکه نمونه.های ما در عین کم.چگال.تر بودن، نزدیکی بسیار زیادی با یکدیگر دارند که حتی ممکن است همین اندک تفاوت، بخاطر دقت اندازه.گیری بوده باشد؛ به نظر می.آید که ترکیبات شیمیایی آنها، تفاوتی با سنگ.های معیار آهکی داشته باشد و همچنین از یک معدن مشترک برداشت شده باشند.

در اینصورت و با توجه به سنگینی سنگ.های سرستون.ها که در حالت نتراشیده، حجمی در حدود 5/12 متر مکعب و وزنی پیرامون 32000 کیلوگرم دارند، چگونگی حمل.ونقل آنها همچنان در ابهام باقی می.ماند و می.دانیم که هنوز برای چگونگی بالاکشیدن این سرستون.ها که در حالت تراش خورده، تقریباً نیمی از این وزن را دارا هستند، پاسخی درخور و قابل بررسی داده نشده است.
چگالی سنگ.های هخامنشی تخت.جمشید و شوش

رضا مرادی غیاث آبادی

آگاهی از چگالی سنگ.های بکاررفته در ساخت بناهای باستانی، می.تواند بجز طرح احتمالاتی در زمینه ترکیب.های کانی موجود در سنگ، برای تخمین وزن سازه.های سنگی مفید باشد. تخمین وزن سازه.ها می.تواند در عملیات مرمت و بازسازی آثار و نیز در بررسی و پی.بردن از شیوه.های حمل.ونقل و حتی شناسایی محل معدن.های استخراج. سنگ کاربرد داشته باشد.

نگارنده این بررسی را بر روی دو نمونه از سنگ.های تخت.جمشید و کاخ آپادانا در شوش انجام داده است. هر دوی این نمونه.ها از میان سنگ.های متداول خاکستری.رنگ که در ساخت ستون.ها، سرستون.ها و جرزهای. دیوارها بکار رفته.اند، انتخاب شده است.

این سنگ.ها از جنس «کلسیت»(CaCo3) هستند که یکی از مهمترین سنگ.های آهکی بشمار می.روند و از کربنات کلسیم تشکیل شده.اند. هر چند که سنگ.های کربنات کلسیم می.توانند متبلور یا بی.شکل باشند، اما نگارنده تاکنون به نمونه.ای از سنگ.های بی.شکل در تخت.جمشید و شوش برخورد نکرده و همگی متبلور بوده.اند. نمونه.هایی از سنگ.های کلیست غیر متبلور در پاسارگاد دیده شده است که البته پرداختی همطراز با دیگر نگارکندهای هخامنشی نداشتند. در درجه.بندی سختی کانی.ها برای کلیست عدد 3 در نظر گرفته شده است و در نتیجه جزو سنگ.های نرم دانسته می.شوند.

سنگ.های آهکی به راحتی با هیدروکلریک (HCI) شناخته می.شوند و هنگام مواجه با این اسید از خود گاز کربونیک متصاعد می.کنند (قریب، عبدالکریم، شناخت سنگ.ها، 1372، ص 237).

نمونه.های که برای سنجش چگالی انتخاب شد، عبارت بود از یک قطعه سنگ ستون از کاخ آپادانای شوش و یک قطعه از همان سنگ از کاخ سه.دری تخت.جمشید. سنگ.ها با ترازویی به دقت یک.صدم گرم و با تقریب یک.دهم گرم توزین شدند و وزن 3/129 گرم برای سنگ شوش و 4/79 گرم برای سنگ تخت.جمشید بدست آمد. سپس حجم سنگ.ها با آوند مدرجی به دقت یکصدم سی.سی و با تقریب یک.دهم سی.سی اندازه.گیری شدند که حجمی برابر با 5/50 سی.سی برای سنگ شوش و 9/30 برای سنگ تخت.جمشید بدست آمد.

از آنجا که چگالی یا جرم حجمی هر کانی عبارت است از نسبت وزن آن کانی به حجم آن (D=P:V) دانسته می.شود که چگالی سنگ. شوش برابر با 56/2 و سنگ تخت.جمشید برابر با 57/2 است. به عبارت دیگر، هر متر مکعب این سنگ.ها، وزنی نزدیک به 6/2 تن دارند.

از آنجا که چگالی معمول سنگ.های آهکی 7/2 است و با توجه به اینکه نمونه.های ما در عین کم.چگال.تر بودن، نزدیکی بسیار زیادی با یکدیگر دارند که حتی ممکن است همین اندک تفاوت، بخاطر دقت اندازه.گیری بوده باشد؛ به نظر می.آید که ترکیبات شیمیایی آنها، تفاوتی با سنگ.های معیار آهکی داشته باشد و همچنین از یک معدن مشترک برداشت شده باشند.

در اینصورت و با توجه به سنگینی سنگ.های سرستون.ها که در حالت نتراشیده، حجمی در حدود 5/12 متر مکعب و وزنی پیرامون 32000 کیلوگرم دارند، چگونگی حمل.ونقل آنها همچنان در ابهام باقی می.ماند و می.دانیم که هنوز برای چگونگی بالاکشیدن این سرستون.ها که در حالت تراش خورده، تقریباً نیمی از این وزن را دارا هستند، پاسخی درخور و قابل بررسی داده نشده است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 545]