با منصور واعظي ، دبير شوراي فرهنگ عمومي كشور استكبار جهاني مقابل فرهنگ ما ايستاده نه اقتصاد و سياستمان‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: با منصور واعظي ، دبير شوراي فرهنگ عمومي كشور استكبار جهاني مقابل فرهنگ ما ايستاده نه اقتصاد و سياستمان‌
جام جم آنلاين: امروز روز خوبي است. روز تك تك ما ايراني‌هاست. امروز خيلي كارها مي‌توان انجام داد. مي‌توان چادر مشكي تميز و زيبايي را كه مادربزرگ از سفر كربلا آورده را سر كرد و با پوششي مناسب به دانشگاه يا محل كار رفت.

مي‌توان هنگام رانندگي و رسيدن به خط‌كشي عابر پياده كاملا توقف كرد تا همشهريان‌مان بويژه آن پيرمردي كه هر روز عصا در دستانش بيشتر مي‌لرزد با خيال راحت‌تري از خيابان عبور كند. امروز روز خوبي است، مي‌توان به موزه شهدا سري زد و ايثارگري‌هاي آنها را دوباره مرور كرد.

مي‌توان به خيابان انقلاب رفت و كتاب شعري، داستاني خريد و شب هنگام با آرامش آن را خواند. مي‌توان پس از يك روز پركار به مسجد محل رفت و نشاط روح و جان را جايگزين خستگي جسم خاكي كرد.

امروز روز فرهنگ عمومي است. روز تك تك ما ايراني‌ها كه وارث شعر و آب و خرد و روشني هستيم.

به همين بهانه به سراغ مهندس منصور واعظي، دبير شوراي فرهنگ عمومي كشور رفتيم و در ارتباط با مهم‌ترين مسائل فرهنگ عمومي كشور با او به گفتگو نشستيم كه در ادامه متن اين گفتگو را مي‌خوانيد.

يكي از وظايف شوراي فرهنگ عمومي، نامگذاري روزهاي مختلف به مناسبت‌هاي گوناگون است. اگر موافق باشيد گفتگو را از همين نامگذاري 14 آبان ماه به نام خود شورا آغاز كنيم.

14 آبان 1366 روز مصوب شدن تشكيل شوراي فرهنگ عمومي در كشور است كه حدود 21 سال قبل اتفاق افتاد و در آن روز، شوراي عالي انقلاب فرهنگي مصوب كرد شوراي فرهنگ عمومي در كشور تشكيل شود و به همين مناسبت اين روز را روز فرهنگ عمومي نامگذاري كرديم؛ البته ايده تشكيل اين شورا را در سال 1364 رهبر معظم انقلاب مطرح كردند و كمي طول كشيد تا كار خود را به صورت رسمي آغاز كرد.

14 آبان در تاريخ كشور ما مناسبت‌هاي ديگري هم دارد مانند سقوط دولت شريف امامي در سال 1357، افتتاح نخستين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران در سال 1366، توقيف روزنامه روح‌القدس در سال 1286 به جرم توهين به محمد عليشاه قاجار، تاسيس سازمان يونسكو، صدور بيانيه صدام حسين در سال 1990 در ارتباط با جنگ كويت و... چقدر از اين مناسبت‌ها كه از جنس گوناگون نيز هستند از نظر شما ريشه فرهنگي دارند؟

بعضي از اين مناسبت‌ها كاملا ريشه فرهنگي دارند، مثل افتتاح نمايشگاه بين‌المللي كتاب و بعضي هم گرايش سياسي و اجتماعي بيشتري دارند.

اين سوال را از آن نظر پرسيدم كه شما در آخرين نشست خبري خود گفته بوديد ريشه بسياري از مسائل كشور فرهنگي است و از اين پرسش مي‌خواستم به تعريف شما از فرهنگ برسم.

حوزه فرهنگ عمومي را اگر بخواهم كمي روشن‌تر ترسيم كنم، بايد بگويم مجموعه‌اي از اطلاعات جامعه، گرايش‌ها، عواطف، رفتارها و منش جامعه را در بر مي‌گيرد و در 3 بخش دانش، گرايش و رفتار كه مربوط به عموم جامعه باشد، تعريف مي‌شود.

در برابر تركيب فرهنگ عمومي، بلافاصله اين نكته به ذهن مي‌رسد كه مگر فرهنگ خصوصي هم داريم؟

ببينيد تا حدي مي‌توان فرهنگ عمومي و خصوصي را مرزبندي كرد. هر كجا كه بحث از عموم جامعه مطرح مي‌شود و صحبت از رفتار، اطلاعات عمومي و عواطف اقشار زيادي از جامعه باشد مرتبط با حوزه فرهنگ عمومي است. به عنوان مثال وقتي مساله محرم و فرهنگ خاص آن به ميان مي‌آيد، حوزه فرهنگ عمومي است؛ اما گاهي رفتار خاصي را در يك شغل خاصي داريم، مانند تعاملات بين يك مهندس ساختمان با پيمانكارش و اين جزو رفتارهاي خصوصي است.

به عنوان دبير شوراي فرهنگ عمومي كشور، درباره نوع فعاليت‌هاي اين شورا كمي توضيح دهيد.

مسائلي كه در شوراي فرهنگ عمومي مطرح مي‌شود در كلان‌ترين شكلش به 2 بخش تقسيم مي‌شود. يك دسته مربوط به مسائل و رخدادهاي روز است مانند عرفان‌هاي انحرافي، مقابله با اسراف در جامعه و تقويت فرهنگ صرفه‌جويي و... يك بخش هم برنامه‌ريزي با نگاه آينده‌نگرانه است، مانند تدوين بخش چشم‌انداز 1404 كه حوزه فرهنگ اولين حوزه‌اي بود كه توانست چشم‌اندازش را تدوين كند.

وقتي صحبت از تدوين برنامه و چشم انداز فرهنگي كشور به ميان مي‌آيد، مراحل مختلفي را براي آن مي‌توان در نظر گرفت از سياستگذاري و برنامه‌ريزي گرفته تا اجرا و نظارت. جايگاه شوراي فرهنگ عمومي در حوزه فرهنگ كشور در كدام يك از اين مراحل است؟

وظايف شوراي فرهنگ عمومي كه مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي است، كاملا مشخص و روشن است. مهم‌ترين وظيفه‌اي كه در اين مجموعه وجود دارد برنامه‌ريزي، هدايت و هماهنگي فرهنگ عمومي در جامعه است. يك بخش از وظايف ما رصد مسائل فرهنگي در داخل و خارج از كشور است كه اين رصد همراه با پيش‌بيني آثار مثبت و منفي آنها بر فرهنگ عمومي كشور است. وظيفه مهم ديگر شورا هماهنگي دستگاه‌هاي فرهنگي است.

اين وظيفه آخر كه اشاره كرديد، يعني هماهنگي نهادها و دستگاه‌هاي مختلف از سوي بسياري از كارشناسان به عنوان يكي از آسيب‌هاي جدي در حوزه فرهنگ مطرح مي‌شود. به اين معني كه در سال‌هاي اخيرمتاسفانه كمتر شاهد بوده‌ايم دستگاه‌ها و نهادهاي مختلف در ارتباط با انجام امور فرهنگي، انسجام لازم را داشته باشند و اغلب شاهد موازي‌كاري آنها بوده‌ايم يا فعاليت‌هاي كلان فرهنگي ما از نداشتن برنامه‌اي واحد و منسجم رنج برده است. آقاي مهندس! يكي ديگر از مناسبت‌هاي 14 آبان امسال، برگزاري انتخابات رياست جمهوري در آمريكاست. اگر دقت كرده باشيد در طول فعاليت‌هاي انتخاباتي در آمريكا 2 نامزد دموكرات و جمهوريخواه نسبت به مسائل مختلف سياسي، اقتصادي و... مواضع بسيار متفاوتي ابراز مي‌كردند، اما هيچ گاه اين اختلاف‌ها درباره مواضع فرهنگي آنها بروز نمي‌كرد. فكر مي‌كنم يكي از دلايل موفقيت غربي‌ها و بويژه آمريكا در تاثير‌گذاري بر فرهنگ ديگر كشورها همين نكته باشد و به همين دليل شاهد هستيم فرهنگ مك دونالدي و كوكاكولايي آمريكايي با همه متعلقاتش امروز در جهان رشد پيدا كرده است، نظر شما در اين ارتباط چيست؟

وضع ما و آمريكا در حوزه فرهنگ عمومي قابل مقايسه نيست. توجهي كه كشور ما نسبت به فرهنگ عمومي دارد نقطه قوت نظام ما محسوب مي‌شود اين كه دو كانديداي رياست جمهوري آمريكا درباره فرهنگ عمومي كم صحبت مي‌كنند فكر نمي‌كنم نشان‌دهنده سياست واحد باشد، بلكه بيشتر نمايانگر آن است كه اين مساله براي آنها موضوع اصلي و مهم نيست.

اگر به تاريخ سياسي آمريكا نگاه كنيد مي‌بينيد در هر مقطعي يك موضوع، مساله اصلي آنها بوده است. به عنوان مثال امروز يكي از مسائل اصلي آنها ايران به حساب مي‌آيد و اين موضوع بيش از هر چيز نشانگر جايگاه ويژه ايران است.

اما فرهنگ عمومي در كشور ما به عنوان يك گفتمان جدي همواره مطرح بوده است. فرهنگ، دغدغه اصلي انقلاب ما بوده و بزرگان نظام جمهوري اسلامي ايران توجه خاصي نسبت به آن داشته و دارند، واقعيت اين است كه ما براي توسعه اقتصادي و سياسي، انقلاب نكرديم بلكه مهم‌ترين هدف ما و انقلاب ما تسليم و بندگي خدا بوده است.

به بيان ديگر، به دنبال اين بوده‌ايم كه انسان چگونه عواطف، اطلاعات، دانش و رفتارش را به سمت خدا و رهنمود‌هاي الهي سوق دهد.

در ارتباط با مساله موازي‌كاري نيز اين نكته را در نظر بگيريد كه موازي كاري هميشه بد نيست. اگرچه هماهنگ شدن فعاليت‌هاي مختلف فرهنگي هم ضروري است، ولي گاهي ضرورت دارد يك پيام از طريق رسانه‌ها و شبكه‌هاي مختلف چند بار تكرار و بيان شود ، مثلا موضوع خانواده يا فرهنگ ايثار آنقدر اهميت دارد كه در ارتباط با آن، هم رسانه ملي كار كند هم ائمه جمعه از تريبون نماز جمعه استفاده كنند، هم در مساجد به آن پرداخته شود ، هم در فيلمسازي و عرصه نشر و كتاب مورد توجه قرار گيرد.

موازي‌كاري خيلي نگران‌كننده نيست. آنچه مهم مي‌نمايد اين است كه هدف‌گذاري درستي انجام شود و براي تحقق هدف و با توجه به امكانات، برنامه‌اي تدوين شود. اگر موازي‌كاري همراه با برنامه‌ريزي باشد و منجر به تقويت يك مولفه فرهنگي در جامعه شود، نه‌تنها نكته‌اي منفي نيست بلكه مثبت نيز است؛ ولي آنچه شما اشاره كرديد و به عنوان آسيب مطرح مي‌شود، ضعف در مديريت فرهنگي است.

به نظر شما آيا ما واقعا فرهنگ عمومي صحيح و مديريت شده‌اي داريم؟ آيا عواطف جمعي را درست سامان مي‌دهيم؟ آيا جامعه ما در برابر شيطنت استكبار جهاني و صهيونيست بين‌المللي حساسيت لازم را دارد؟ به اندازه‌اي كه بايد از عناصر ملحد شناخت دارد؟ آيا به عنوان يك ايراني مسلمان به اندازه كافي با مستضعفان جهان همدلي دارد؟

من معتقدم در بعضي موضوعات ممكن است وظايفمان را خوب انجام نداده باشيم.

مثلا در چه موضوعاتي؟

پوشش. آيا در جامعه اين چيزي كه امروز به عنوان پوشش و آرايش وجود دارد، مطلوب ماست؟ آيا دستگاه‌هاي مختلف فرهنگي و غير فرهنگي وظايفشان را در اين ارتباط درست و هماهنگ انجام مي‌دهند؟ فكر مي‌كنم اينجا مي‌توانيم بگوييم نه! آن هماهنگي و حساسيت لازم را نداريم.

البته در برابر اين نقطه ضعف، نكات مثبتي هم وجود دارد مثل مبارزه با استكبار جهاني. امروز در هر كجاي جهان اگر مظلومي گرفتار ظالمي شود همه مردم نسبت به اين مساله برخورد مي‌كنند و از مستضعف و مورد ستم قرار گرفته حمايت مي‌كنند.

شما به عنوان آسيب، از ضعف در مديريت فرهنگي نام برديد، براي اين موضوع راهكاري هم داريد؟

در حوزه فرهنگ، هم از نظر تشكيلاتي و هم از نظر برنامه‌ريزي گرفتاري‌هايي داريم كه براي برطرف كردن آنها نيازمند يك بازنگري در حوزه فرهنگ هستيم. امروز كشور ما به اين درجه از بلوغ رسيده كه ضرورت نوعي تغيير ساختار را در مديريت كلان دولت احساس مي‌كنيم. آيا وزارت فرهنگ و ارشاد همه آن چيزي را كه در قانون برايش پيش‌بيني شده به درستي انجام مي‌دهد؟ صداوسيما، سازمان تبليغات اسلامي، دانشگاه‌ها، حوزه‌هاي علميه و... نيز به همين شكل؟

فكر مي‌كنم در مقام قانونگذاري و برنامه‌ريزي شايد وظايف خوب ديده شده، اما اين وظايف بخوبي در دستگاه‌ها اجرا نمي‌شود.

اگر در ساختار دولت به عنوان اصلي‌ترين ركن اجرايي كشور، يك معاون اول فرهنگي وجود داشته باشد شايد بتوان هماهنگي بهتري ايجاد كرد. در ساختار دولت پس از رئيس‌جمهور يك معاون اول پيش‌بيني شده است كه اين معاون اول معمولا معاون اول اقتصادي و سياسي بوده نه فرهنگي.

البته آقاي دكتر حبيبي فكر كنم از اين قاعده شما پيروي نمي‌كند؟

درست مي‌گوييد، ولي همين چهره‌هاي فرهنگي هم وقتي در آن موقعيت معاون اولي قرار گرفتند باز هم تلاش كردند هماهنگي بين بخش‌هاي اقتصادي را بيشتر سامان بدهند تا فرهنگ.

شايد به اين دليل بوده است كه برخي كارشناسان معتقدند تا وقتي جامعه و مردم مشكل اقتصادي دارند به سراغ فرهنگ و رفتارهاي فرهنگي نخواهند رفت؟

اين حرف خيلي كارشناسي نيست. در مقطعي و در دولت‌هاي پيشين اين گفتمان مطرح بود، اما اگر اين فرضيه يا نظريه را بپذيريم، يعني افرادي كه از نظر اقتصادي مرفه‌تر هستند در مقايسه با كساني كه از قشر متوسط و ضعيف جامعه هستند، فرهنگي‌ترند و من فكر نمي‌كنم اين صادق باشد. رفتارهاي فرهنگي نمي‌تواند خيلي مبناي اقتصادي داشته باشد.

برعكس اين مولفه فرهنگ عمومي است كه بايد براي هر تصميم راهبردي در كشور مورد توجه قرار گيرد. هر سياستمدار و مدير ارشدي در نظام بدون توجه به مولفه‌هاي فرهنگ عمومي اگر تصميمي بگيرد حتما به بيراهه مي‌رود.

در همين طرح اقتصادي دولت نهم كه اتفاقا طرح مهم و بسيار مثبتي است رئيس محترم جمهور تاكيد كردند براي مردم جزييات آن كامل بيان شود و مردم كاملا توجيه شوند، چون اين يك واقعيت است كه اگر حتي تصميمات درست و كارشناسي در دولت گرفته شود، ولي از نظر فرهنگي مردم توجيه نشده باشند آن طرح يا تصميم زمين مي‌خورد و اجرايي نخواهد شد.

شما اشاره كرديد در مقام قانونگذاري و برنامه‌ريزي وظايف خوب ديده شده است اما بدرستي اجرا نمي‌شود. به عبارتي يك ضمانت اجرايي مي‌خواهد. آيا شوراي فرهنگ عمومي در اين جايگاه نيز مي‌تواند دخالت كند؟

بر اساس آنچه مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي است بايد بگويم بله، اما در عمل به هر حال مديران ارشد دستگاه ها، وزراي محترم و... مي‌گويند رئيس‌جمهور ما را انتخاب كرده است. مجلس محترم هم راي اعتماد داده و بودجه هم از جاي ديگري مي‌گيريم، پس طبيعي است كه خيلي نمي‌شود نظارت دقيقي داشت. اگرچه امروز و بويژه در دو سه سال اخير همكاري بسيار مناسبي با شوراي فرهنگ عمومي وجود داشته است.

با توجه به اين كه قوانين كشور از جمله موضوعات فرهنگي در مجلس شوراي اسلامي طرح و تصويب مي‌شود گاهي اين مساله به ذهن مي‌رسد كه حضور شوراي عالي انقلاب فرهنگي و به تبع آن شوراي فرهنگ عمومي براي بررسي و تصويب قوانين فرهنگي چه ضرورتي دارد؟

قبلا هم گفتم الان و در دهه چهارم انقلاب نياز است ساختارهاي كلان كشور را مورد بازنگري قرار دهيم. امروز كميسيون فرهنگي، هم در مجلس و هم در دولت وجود دارد كه تكاليف خاص خودشان را دارند. از طرفي شوراي عالي انقلاب فرهنگي هم فعاليت مي‌كند. مهم‌ترين موضوع در اين ميان شيوه تعامل ميان اين مجموعه‌هاست و اين كه هر كدام چه بخشي از فرهنگ را مديريت كنند.

اما در پاسخ به شما بايد بگويم جايگاه فرهنگ در حكومت ديني، جايگاه ويژه‌اي است. شايد مهم‌ترين تكليفي كه ولي فقيه در حكومت ولايت فقيه مورد توجه قرار مي‌دهد، حوزه فرهنگ است. از سوي ديگر، ميان رهبري و مردم نيز پيوندي عميق وجود دارد و رهبري نسبت به فرهنگ مردم حساسيت و مسووليت خاصي دارد. اگر از اين منظر به شوراي عالي انقلاب فرهنگي نگاه كنيم حضور و فعاليتش، ضروري است.

اگر اجازه بدهيد به سراغ مظاهر فرهنگ عمومي برويم و مقايسه‌اي نيز با گذشته انجام دهيم. فرهنگ رانندگي، فرهنگ عفاف و حجاب، آيين‌هاي جشن‌هاي ملي و ديني، عزاداري‌ها و... فكر مي‌كنيد با گذشت 3 دهه از انقلاب چه تغييراتي را شاهد بوده‌ايم؟

اين كه ما وضعيت‌مان در مقايسه با گذشته چگونه است، در نگاه كلان معتقدم وضع بهتري داريم ولي در اجزا مي‌توان جداگانه و بر اساس شاخصه‌ها صحبت كرد.

ببينيد به هر حال انقلاب اسلامي موضوعي بود كه وقتي اتفاق افتاد همه دنيا در برابرش ايستادند. ما انقلابي هستيم كه همه قدرت‌ها و استكبار جهاني مي‌خواهد ما نباشيم، پس همين كه امروز ما هستيم خودش بزرگ‌ترين پيروزي است.

در اين ميان بايد توجه داشته باشيد كه دعواي آنها با انقلاب اسلامي بر سر استقلال اقتصادي و سياسي نيست و نبوده است. دعواي اصلي آنها به كلام بلند فرهنگي امام راحل و انقلاب بازمي‌گردد.

مساله آنها اين نيست كه ايران پيش از انقلاب توان ساخت يك موتور را هم نداشته، اما امروز هواپيما و موشك مي‌سازد. قطعا اين مساله آنها نيست. استكبار جهاني در برابر فرهنگ ما ايستاده است نه در برابر اقتصاد و سياست و توان نفتي ما. استكبار در برابر پيام فرهنگي انقلاب ايستاده است.

درباره جزييات هم مثالي مي‌زنم. خود بنده دانشجوي قبل از انقلاب بودم. در كل دانشكده ما 3 خانم پوشش اسلامي داشتند. اگر امروز وضعيت حجاب را با اصل و اساس دين و شريعتمان مقايسه كنيم طبيعي است كه وضعيت مطلوبي نداريم، اما در مقايسه با گذشته وضع بهتر شده است.

البته بايد در مورد مظاهر فرهنگي و به طور خاص همين مثالي كه زديد بين رفتارها و باورها تفاوتي قائل شد. تا چه اندازه اين رفتارهاي فرهنگي از باور افراد سرچشمه مي‌گيرد و تا چه اندازه به قانون و مسائل ديگر باز مي‌گردد؟

من اتفاقا اين نكته را كه گفتيد خيلي مهم مي‌دانم. بايد ديد مردم ما در وضعيتي كه كاملا آزاد باشند چه رفتاري انجام مي‌دهند. خب اگر فرض را بر اين بگذاريم خانم‌هايي كه امروز پوشش كاملي دارند در مقابل آنها كه مقداري از مويشان بيرون است و حجابشان كامل نيست رفتارشان برگرفته از باورشان باشد، باز هم پيشرفت قابل توجهي داشته‌ايم. ضمن اين كه بخش زيادي از اين خانم‌ها ديگر آن خانم‌هاي سنتي پيش از انقلاب نيستند. بسياري از بانوان ما دانشگاه رفته‌اند، آگاهي دارند و اين حجاب كامل را انتخاب كرده‌اند.

به عنوان پرسش پاياني با توجه به اين موضوع كه امسال در سي‌امين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي قرار داريم، آيا شوراي فرهنگ عمومي برنامه‌اي خاص در اين ارتباط دارد؟

برگزاري جشن‌هاي سي‌امين سال پيروزي انقلاب در ستادي طراحي شده است كه اين ستاد زير نظر يكي از معاونان وزير محترم كشور فعاليت مي‌كند، اما ما اين موضوع را به همه شوراهاي عمومي كشور در استان‌ها و شهرستان‌ها اعلام كرديم و چند برنامه نيز در اين رابطه پيش‌بيني كرده‌ايم. يكي از آنها كه فكر مي‌كنم موضوع مهمي است و درخصوص آن كم كار شده، بررسي دستاورد‌هاي انقلاب اسلامي است با رويكرد و نگاه موضوعي و سازماني. اين موضوعي است كه دبيرخانه شوراي فرهنگ عمومي به صورت مستقل و جدي پيگيري مي‌كند. همچنين موضوع ترويج فرهنگ ايثار و شهادت نيز در شورا در حال پيگيري است.

سينا علي‌محمدي‌
چهارشنبه 15 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 80]