نگاهي به روند رو به رشد سيستم عامل لينوكس پنگوئن آرام اوج مي گيرد

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: نگاهي به روند رو به رشد سيستم عامل لينوكس پنگوئن آرام اوج مي گيرد
رضا جوالچي

كساني كه با دنياي وسيع كامپيوتر آشنايي بسيار كمي هم دارند حتماً بارها نام سيستم عامل را شنيده اند. به نوعي بايد گفت هيچ كامپيوتري بدون سيستم عامل نمي تواند درگاهي را براي ورود كاربران بگشايد. در تعريف ساده سيستم عامل بايد گفت جامع ترين و كامل ترين سيستمي است كه وظيفه مديريت سخت افزار را بر عهده دارد و اين سيستم عامل است كه رابطه بين سخت افزار و ساير برنامه ها را شكل مي دهد.

امروزه براي كامپيوترها انواع سيستم عامل ها تعريف شده است كه از جمله آنها مي توان به مواردي همچون داس، يونيكس، لينوكس، اپل و... اشاره داشت هر چند گفتني است محبوب ترين سيستم عامل كامپيوترهاي شخصي چيزي جز سيستم عامل ويندوز نيست.

تولد يك سيستم عامل

با شنيدن سيستم عامل اين سوال براي بسياري مطرح مي شود كه سيستم عامل از چه زماني پا به عرصه دنياي شگفت انگيز كامپيوتر گذاشته است. در اين باره گفته مي شود، در سال 1991در حالي كه جنگ سرد رو به پايان مي رفت در دنياي كامپيوتر تحولي آغاز شده بود؛ تحولي كه در آن آينده بسيار روشني ديده مي شد چرا كه با وجود قدرت سخت افزارهاي جديد، محدوديت هاي كامپيوترها رو به پايان مي رفت اما با اين همه باز هم فقدان عميق در حيطه سيستم عامل مشهود بود.

داس اولين سيستم عامل به شمار مي رود و به نوعي بايد گفت داس، امپراتوري كامپيوترهاي شخصي را در دست داشت. سيستم عامل بي استخواني كه با قيمت 50 هزار دلار از يك هكر سياتلي توسط بيل گيتس خريداري شده و با يك استراتژي تجاري هوشمند، به تمام گوشه هاي جهان رخنه كرده بود و كاربران PC انتخاب ديگري نداشتند. هر چند كامپيوترهاي اپل مكينتاش در اين ميان بهتر بودند اما قيمت هاي نجومي، آنها را از دسترس اكثر افراد خارج مي ساخت و آن سوي ديگر دنياي يونيكس قرار داشت ولي يونيكس به خودي خود بسيار گرانقيمت بود. آنقدر گرانقيمت كه كاربران كامپيوترهاي شخصي جرات نزديك شدن به آن را نداشتند. كد منبع يونيكس كه توسط آزمايشگاه هاي بل بين دانشگاه ها توزيع شده بود، محتاطانه محافظت مي شد تا براي عموم فاش نشود. براي حل شدن اين مساله، هيچ يك از توليدكنندگان نرم افزار راه حلي ارائه ندادند.

به نظر مي رسيد اين راه حل به صورت سيستم عامل MINIX ارائه شد. اين سيستم عامل كه از ابتدا توسط اندرو اس. تاننباوم پروفسور هلندي نوشته شده بود به منظور تدريس عمليات داخلي يك سيستم عامل واقعي بود. اين سيستم عامل براي اجرا روي پردازنده هاي 8086 اينتل طراحي شده بود و به زودي بازار را اشباع كرد.

به عنوان يك سيستم عامل، MINIX خيلي خوب نبود. ولي مزيت اصلي آن، در دسترس بودن كد منبع آن بود. هر كس كه كتاب سيستم عامل تاننباوم را تهيه مي كرد، به 12 هزار خط كد نوشته شده به زبان C و اسمبلي نيز دسترسي پيدا مي كرد. براي نخستين بار، يك برنامه نويس يا هكر مشتاق مي توانست كد منبع سيستم عامل را مطالعه كند. چيزي كه سازندگان نرم افزارها آن را محدود كرده بودند. يك نويسنده بسيار خوب، يعني تاننباوم، باعث فعاليت مغزهاي متفكر علوم كامپيوتري در زمينه بحث و گفت وگو براي ايجاد سيستم عامل شد. دانشجويان كامپيوتر در سراسر دنيا با خواندن كتاب و كدهاي منبع، سيستمي را كه در كامپيوترشان در حال اجرا بود، درك كردند و يكي از آنها لينوس توروالدز نام داشت.

كودكي به نام لينوكس

در سال 1991، لينوس بنديكت توروالدز دانشجوي سال دوم علوم كامپيوتر دانشگاه هلسينكي فنلاند و يك هكر خود آموخته بود. اين فنلاندي

21 ساله، عاشق وصله پينه كردن محدوديت هايي بود كه سيستم را تحت فشار قرار مي دادند. ولي مهم ترين چيزي كه وجود نداشت يك سيستم عامل بود كه بتواند نيازهاي حرفه يي ها را برآورده كند. در اين ميان سيستم عامل MINIX خوب بود اما اين سيستم عامل مخصوص دانش آموزان بود و بيشتر به عنوان يك ابزار آموزشي قلمداد مي شد تا ابزاري قدرتمند براي به كارگيري در امور جدي.

به هرحال در اين زمان برنامه نويسان سراسر دنيا پروژه گنو (GNU) كه توسط ريچارد استالمن آغاز شده بود را مورد بررسي قرار دادند. هدف اين پروژه ايجاد حركتي براي فراهم كردن نرم افزارهاي رايگان و در عين حال با كيفيت بود. استالمن خط مشي خود را از آزمايشگاه معروف هوش مصنوعي دانشگاه MIT با ايجاد برنامه ويرايشگر emacs در اواخر دهه 70 آغاز كرد و تا اوايل دهه 80 بيشتر برنامه نويسان نخبه آزمايشگاه هاي هوش مصنوعي MIT جذب شركت هاي نرم افزاري تجاري شده بودند و با آنها قرارداد هاي حفظ اسرار امضا شده بود. ولي استالمن ديدگاه متفاوتي داشت چرا كه وي بر اين باور بود كه برخلاف ساير توليدات، نرم افزار بايد از محدوديت هاي كپي و ايجاد تغييرات در آن آزاد باشد تا بتوان روز به روز نرم افزارهاي بهتر و كارآمدتري توليد كرد.

بنابراين استالمن با اعلاميه معروف خود در سال 1983، پروژه GNU را آغاز كرد. وي حركتي را آغاز كرد تا با فلسفه خودش به توليد و ارائه نرم افزار بپردازد. نام GNU مخفف GNU is Not Unix است. ولي براي رسيدن به روياي خود براي ايجاد يك سيستم عامل رايگان، وي ابتدا نياز داشت تا ابزارهاي لازم براي اين كار را ايجاد كند. بنابراين در سال 1984 استالمن شروع به نوشتن و ايجاد كامپايلر زبان C گنو موسوم به GCC كرد؛ ابزاري مبهوت كننده براي برنامه نويسان مستقل. وي با جادوگري افسانه يي خود به تنهايي ابزاري را ايجاد كرد كه برتر از تمام ابزارهايي كه تمام گروه هاي برنامه نويسان تجاري ايجاد كرده بودند قرار گرفت.

بعد از آن در 25 آگوست سال 91 نامه تاريخي به گروه خبري MINIX از طرف لينوس بنديكت توروالدز ارسال شد. در اين نامه آمده بود؛ «من در حال تهيه يك سيستم عامل رايگان فقط به عنوان سرگرمي و نه به بزرگي و حرفه يي GNU براي دستگاه هاي 386 و 486 هستم. اين كار از آوريل شروع شده و در حال آماده شدن است. من مايلم نظرات كاربران را در مورد چيزهايي كه در MINIX دوست دارند يا ندارند، جمع آوري كنم و...»

همان طور كه در اين نامه مشخص است، خود توروالدز هم باور نمي كرد مخلوقش آنقدر بزرگ شود كه چنين تحولي در دنياي كامپيوترها ايجاد كند. لينوكس نسخه 01/0 در اواسط سپتامبر 91 منتشر شد و روي اينترنت قرار گرفت و شور و اشتياقي فراوان حول آن به وجود آمد و به نوعي كدهاي آن دانلود و آزمايش شدند و پس از بهينه سازي به توروالدز بازگردانده شدند و بعد از آن در 5 اكتبر لينوكس نخسه 02/0 آماده شد و بعد از مدتي نسخه سه نيز تهيه شد اما با اين حال هنوز لينوكس فقط چيزي كمي بيشتر از يك فرم اسكلت بود. اين سيستم عامل فقط ديسك هاي سخت AT را پشتيباني مي كرد و ورود به سيستم نداشت و مستقيماً به خط فرمان بوت مي شد. در همان ايام توروالدز از طرف اندرو تاننباوم، معلم بزرگي كه MINIX را نوشته بود مورد مواخذ قرار گرفت. تاننباوم براي توروالدز نوشت؛ «من بر اين نكته تاكيد دارم كه ايجاد يك هسته يكپارچه در سال 1991 يك اشتباه پايه يي بود. خدا را شكر كه شما شاگرد من نيستيد، چرا كه براي چنين طرحي نمره بالايي نمي گرفتيد.»

توروالدز بعداً پذيرفت كه اين بدترين نكته در توسعه لينوكس بوده است. تاننباوم يك استاد مشهور بود و هرچه مي گفت واقعيت داشت. ولي وي در مورد لينوكس اشتباه مي كرد. توروالدز كسي نبود كه به اين سادگي ها پذيراي شكست باشد. تاننباوم همچنين گفته بود؛ «لينوكس منسوخ شده است.»

اكنون نوبت حركت نسل جديد لينوكس بود. با پشتيباني قوي از طرف اجتماع لينوكس، توروالدز يك پاسخ مناسب براي تاننباوم فرستاد؛ «شغل شما استاد دانشگاه و محقق بودن است و اين بهانه خوبي براي برخي مغزخرابكني هاي MINIX است.» و كار ادامه يافت. به زودي صدها نفر به اردوگاه لينوكس پيوستند. هزاران نفر و سپس صدها هزار نفر. لينوكس ديگر اسباب بازي هكرها نبود. با پشتيباني نرم افزارهاي پروژه GNU، لينوكس آماده يك نمايش واقعي بود. لينوكس تحت مجوز GPL قرار داده شد. با اين مجوز همه مي توانستند كدهاي منبع لينوكس را به رايگان داشته باشند، روي آنها مطالعه كرده و آنها را تغيير دهند به همين علت دانشجويان و برنامه نويسان به سوي آن جذب شدند و خيلي زود توليدكنندگان تجاري نيز وارد ميدان شدند. لينوكس به خودي خود رايگان بود و هست. كاري كه اين توليدكنندگان انجام دادند، كامپايل كردن بخش ها و نرم افزارهاي مختلف و ارائه آن به صورت يك فرمت قابل توزيع همانند ساير سيستم عامل ها بود، تا مردم عادي نيز بتوانند از آن استفاده كنند. اكنون توزيع هايي مانند ردهت، دبيان و زوزه داراي بيشترين سهم كاربران در سرتاسر جهان هستند. با رابط هاي گرافيكي كاربر جديد مانند KDE و GNOME، توزيع هاي لينوكس در بين مردم بسيار گسترش يافت.

مروري در دنياي لينوكس

بهترين موردي كه امروزه براي لينوكس وجود دارد، طرفداران متعصب آن هستند. هنگامي كه يك قطعه سخت افزاري جديد ارائه مي شود، هسته لينوكس براي استفاده از آن تغيير مي كند. براي مثال هنگام ارائه پردازنده 64 بيتي شركت AMD هسته به سرعت چند هفته براي كار با آن آماده شد. اكنون لينوكس روي تمام انواع خانواده هاي سخت افزاري موجود اعم از PC، MAC، Alpha و انواع سخت افزارهاي درونه يي قابل اجراست كه آن را براي استفاده در ماشين آلات صنعتي و آلات و ادواتي كه نياز به پردازش كامپيوتري دارند، بسيار مناسب كرده است. لينوكس با همان فلسفه و هدفي كه در سال 1991 ايجاد شد، وارد هزاره جديد شده است.

توروالدز هنوز يك انسان ساده است. بر خلاف بيل گيتس او يك ميلياردر نيست. پس از اتمام مطالعاتش وي به امريكا رفت تا با شركت Transmeta همكاري كند. پس از انجام يك پروژه فوق سري كه توروالدز يكي از اعضاي فعال آن بود، ترانسمتا پردازنده Cruose را به بازار ارائه كرد. توروالدز هنوز پرطرفدارترين و مشهورترين برنامه نويس جهان است. در حال حاضر توروالدز ترانسمتا را ترك كرده و با حمايت شركت هاي بزرگ به طور تمام وقت روي لينوكس كار مي كند.

امروزه لينوكس بيش از يك دهه توسعه را پشت سر گذاشته و يكي از سيستم عامل هايي به شمار مي رود كه خيلي سريع توسعه يافته است. تا آنجا كه از چند كاربر انگشت شمار در سال هاي 1991 و 1992، امروزه ميليون ها كاربر از لينوكس استفاده مي كنند. IBM كه زماني بزرگ ترين دشمن جماعت Open Source به شمار مي رفت، اكنون سرمايه گذاري عظيمي در زمينه توسعه راه حل هاي Open

Source تحت لينوكس كرده است. در حال حاضر تعداد توسعه دهندگاني كه براي افزايش قابليت هاي لينوكس تلاش مي كنند، روزبه روز افزايش مي يابد تا آنجا كه گفته مي شود تعداد زيادي از شركت ها و موسسات حرفه يي تجاري، پشتيباني از محصولات مبتني بر لينوكس را بر عهده گرفته اند و به عبارتي اكنون ديگر استفاده از لينوكس در محيط هاي اداري پذيرفتن ريسك نيست. از نظر قابليت اطمينان و پايداري و همچنين حفاظت در برابر انواع ويروس ها چيزي بهتر از لينوكس وجود ندارد. با تلاش شركت هاي بزرگي مانند ردهت استفاده از لينوكس در محيط هاي تجاري توسعه فراوان يافته و اكنون تعداد زيادي از شركت هاي كوچك و بزرگ در حال استفاده از سرويس دهنده ها و ايستگاه هاي كاري مبتني بر لينوكس هستند.

طلوع لينوكس در جهان سوم

بزرگ ترين ايرادي كه از لينوكس گرفته مي شود شامل چه مواردي بود. گفته مي شود قبلاً محيط تمام متني لينوكس، بسياري از كاربران را از استفاده كردن از آن بر حذر مي داشت. با اينكه در استفاده از محيط متني كنترل كامل سيستم در اختيار شماست، ولي اين محيط اصلاً براي كاربران عادي سيستم هاي كامپيوتري مناسب نيست. محيط هاي گرافيكي كه بر پايه X-Windows وجود داشتند نيز پاسخگوي امكاناتي كه سيستم عامل هاي گرافيكي مانند ويندوز براي كاربران خود ارائه مي كردند نبود. ولي از چند سال گذشته اين وضعيت در حال تغيير است و اكنون محيط هاي گرافيكي حرفه يي مانند KDE و GNOME تصوير لينوكس را كامل كرده اند. اين محيط هاي گرافيكي اكنون بسيار كاربرپسند و قدرتمند شده اند و به دليل وجود اين سيستم هاست كه امروزه كاربران عادي نيز مي توانند از لينوكس استفاده كنند.

ورود لينوكس به كشورهاي جهان سوم تحولي ايجاد كرده است. قبل از وجود لينوكس كشورهاي جهان سومي در زمينه كامپيوتر در سطح بسيار پايين تري قرار داشتند. هزينه سخت افزارها بسيار پايين آمده ولي هزينه نرم افزار براي اين گونه كشورها همچنان كمرشكن بود. اين امر باعث شد تا در بسياري از اين كشورها كپي غيرمجاز نرم افزارها گسترش پيدا كند كه باعث ميلياردها دلار خسارت سالانه مي شود. يكي از عمده ترين دلايل اين كار پايين بودن درآمد سرانه در اين كشورهاست. هنگامي كه مجموع درآمد سرانه سالانه بيش از 200 تا 300 دلار نيست، هيچ گاه امكان خريد يك سيستم عامل 100 دلاري وجود نخواهد داشت.

طلوع لينوكس و ساير توليدات متن باز، اين وضعيت را تغيير داده است. اين امكان وجود دارد تا بتوان لينوكس را در كامپيوترهاي قديمي 486 و پنتيوم كه اكنون در كشورهاي توسعه يافته به تاريخ پيوسته اند ولي هنوز در كشورهاي در حال توسعه از آنها استفاده مي شود، اجرا كرد. همچنين استفاده از نرم افزارهاي رايگان متن باز گسترش يافته تا جلوي هزينه هاي سرسام آور نرم افزاري اين كشورها را بگيرد. امروزه در كشورهاي آسيايي، آفريقايي و امريكاي لاتين استفاده از لينوكس و نرم افزارهاي متن باز گسترش فراواني يافته و با استفاده از خصلت ذاتي تغييرپذيري لينوكس، براي استفاده از زبان هاي ملي اين كشورها سفارشي شده است. امروزه مستندات لينوكس به اكثر زبان هاي زنده جهان ترجمه شده اند.

هنگامي كه توروالدز لينوكس را ايجاد كرد، اين مخلوق جديد، فقط يك اسباب بازي تازه براي هكرها بود. ولي از زمان دستگاه هاي 386 كه نخستين هسته لينوكس روي آنها اجرا مي شد، لينوكس راه درازي را طي كرده است. يكي از مهم ترين استفاده هاي امروزي لينوكس استفاده از آن در پردازش هاي سنگين موازي در ابركامپيوترهاست. امروزه اكثر ابركامپيوترهايي كه در جهان ساخته مي شوند، از لينوكس به عنوان سيستم عامل خود استفاده مي كنند.

---

حركت لينوكس از يك پروژه هكري تا جهاني شدن يك انقلاب شگفت انگيز است. پروژه GNU كه در اوايل دهه 1980 توسط ريچارد استالمن شروع شد، توسعه نرم افزارهاي متن باز را رهبري كرد. پروفسور اندرو تاننباوم و سيستم عامل MINIX او مطالعه سيستم عامل ها را از حالت تئوري به عملي تبديل كرد و در نهايت همت و تلاش توروالدز منجر به تولد لينوكس شد. امروزه لينوكس ديگر يك پروژه هكري به شما نمي رود بلكه يك حركت جهاني است كه توسط ميليون ها نفر برنامه نويس بازمتن و شركت هاي بزرگي مانند IBM حمايت مي شود. لينوكس در تاريخ كامپيوتر به عنوان يكي از شگفت انگيزترين محصولات تلاش بشري باقي خواهد ماند.
چهارشنبه 15 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 390]