اسلام مکتب انسانیت حقیقی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: آن مكتبی كه خودش را مكتب انسانيت می‏داند، حتما بايد به يك‏ سلسله سؤالها جواب بدهد. اگر به آن سؤالها جواب داد، آنوقت می‏تواند مكتب انسانيت به معنای واقعی باشد. انسان دريچه‏ و دروازه دنيای معنويت بود. اصلا بشر از وجود خودش به دنيای معنويت پی‏ برد. معنويت و انسانيت، دين و انسانيت دو امر تفكيك ناپذيرند. يعنی يا بايد دين وانسانيت هر دو را يك جا رهاكنيم يا اگر بخواهيم به‏ يكی بچسبيم، بايد به ديگری هم بچسبيم، نمی‏توانيم به دين بچسبيم و انسانيت را، قداست انسانيت را رها كنيم. همچنانكه نمی‏توانيم به‏ انسانيت بچسبيم و دين را رها كنيم. اين دو با يكديگر توأمند، تفكيك‏ ناپذيرند.
تناقض در مکاتب اصالت انسان:
تناقضی كه ما مدعی هستيم در مكتبهای اصالت بشری وجود دارد همين است. اساسش همين است كه انسانيت در گذشته سقوط كرد البته به‏ غلط هم سقوط كرد، يعنی تغيير هيئت بطلميوسی نبايد سبب بشود كه ما در مقام شامخ انسان از نظر انيكه هدف مسير خلقت است ترديد بكنيم. زمين‏ مركز جهان باشد يا نباشد، انسان هدف جهان است. يعنی چه هدف جهان‏ است؟ يعنی طبيعت در مسير تكاملی خودش به اين سو می‏رود، چه انسان را يك موجود خلق الساعه بدانيم و چه او را از نسل حيوانات ديگر بدانيم. اين امر تفاوتی نمی‏كند در اينكه ما او را دارای روح الهی بدانيم يا ندانيم. گفت: «نفخت فيه من روحی» او كه نگفت انسان از نژاد خدا بوجود آمده است. اگر درباره انسان مثلا می‏گفت، ماده انسان را، سرشت‏ انسان را از جهان ديگر آوردند و آن خاكی كه از جهان ديگر آورده بودند كه‏ او راموجودی شامخ و مقدس نمود. . . ای كسانی كه فلسفه شما فلسفه‏ بشر دوستی است و موضوع ايمان شما بشريت است، ما می‏گوئيم: آيا در انسان احساسی به نام احسان و نيكوكاری و خدمت وجود دارد يا نه؟
اگر بگوئيد: به هيچ معنی وجود ندارد، دعوت بشر به انجام آنها هم غلط است‏ مثل اينكه يك سنگ يا حيوان را دعوت كنيم ! نه، چنين احساسی هست. ولی اين كه هست، چيست؟ ممكن است كسی بگويد: احساس خدمتگزاری نسبت‏ به ديگران كه در ما هست، يك نوع جانشين سازی است. يعنی چه؟ آن وقتی‏ كه مثلا ما می‏بينيم يك. . . و حس انساندوستی به خيال خودمان در ما تقويت ميشود كه برويم اينها را تعليم كنيم، به اينها خدمت كنيم، برويم‏ مظلومها را نجات بدهيم. می‏گويند اگر خوب دقت كنيم می‏بينيم انسان خود را بجای آنها گذاشته، اول فكر می‏كند كه او را در طبقه خودش و خودش را در طبقه او بداند، بعد در نظر می‏گيرد كه الان اين خودش است به جای او. بعد همان حس خود پرستی كه از خودش بايد دفاع كند، اينجا به دفاع مظلوم‏ بر می‏خيزند والا در انسان هيچ چيز كه اصالت داشته باشد برای اينكه از يك‏ مظلوم دفاع بكند وجود ندارد. مكتب انسانيت بايد جواب بدهد. اولا چنين حسی وجود دارد يا نه؟ آيا چنين شرافتی در انسان وجود دارد يا نه؟ ما می‏گوئيم وجود دارد: «فالهمها فجورها و تقويها» (شمس/8) به حكم همان كه انسان خليفة الله، مظهر جود و كرم الهی است، مظهر احسان است.
يعنی انسان در عين‏ اينكه خود خواه است و وظيفه دارد برای حفظ بقاء و حيات خودش برای‏ خودش فعاليت كند، ولی تمام هستی‏اش خودخواهی نيست، خير خواهی هم‏ هست، جهانسازی هم هست، دنياسازی هم هست، بشريت هم هست، وجدان‏ اخلاقی هم هست. همين چندی پيش كه من در شيراز بودم، مؤسسه‏ای بنام‏ مؤسسه خوشحالان را به من معرفی كردند. افرادی فقط بواسطه حس درونی و ايمان شخصی خودشان يك مؤسسه تشكيل داده‏اند و در آن عده‏ای از كرولالها را جمع كرده‏اند. رفتم از يكی از كلاسهای آن بازديد كردم. واقعا برای ما كه‏ افراد باصطلاح نازك نارنجی هستيم حتی يك ساعت سر آن كلاس رفتن و ديدن‏ آنها طاقت فرساست. آدم نگاه می‏كند به بچه‏ها كه وقتی می‏خواهند يك كلمه‏ به اشاره حرف بزنند دهانشان را كج می‏كنند.
آقائی را ديدم كه سيد هم‏ بود و اتفاقا اسمش امامزاده بود. می‏ديدم كه اين آدم با چه دلسوزی‏ای، با چه عشق و علاقه‏ای (با اينكه همان جا اطلاع پيدا كردم كه حقوقی كه‏ می‏گيرد شايد از حقوق يك آموزگار هم كمتر باشد، چون آن مؤسسه بودجه‏ای‏ ندارد) سر به سر بچه‏های كرولال مردم می‏گذارد تا نوشتن را به آنها ياد بدهد و ضمنا معنی حرف را با چه زحمتی به آنها بفهماند. مثلا وقتی می‏خواست‏ بگويد " اينجا " دهانش را جوری كج و راست می‏كرد كه وقتی آنها به دهان‏ او نگاه می‏كنند، بفهمند كه او می‏گويد " اينجا " فورا روی تخته می‏نوشت " اينجا " و از اين جور چيزها. اين، چيست در بشر؟ اين، چه حسی است در بشر؟ اين، مظهر انسانيت‏ و نمايشگر اصالت انسانيت است. بطور كلی حس تحسين نسبت به نيكان و حس تنفر نسبت به بدان ولو اينكه در زمانهای گذشته بوده‏اند، چيست؟ وقتی كه نام يزيد و شمر را پيش ما می‏برند با آن جنايتهائی كه مرتكب‏ شده‏اند و از آن طرف نام شهيدان كربلا را برای ما ذكر می‏كنند با آن‏ فداكاريهائی كه انجام داده‏اند، در خودمان يك حس تنفر نسبت به دسته‏ اول و يك حس اعجاب و احترام نسبت به دسته دوم پيدا می‏كنيم. اين‏ چيست؟
آيا واقعا باز مساله طبقه است، ما فكر می‏كنيم، خودمان را در طبقه شهيدان كربلا می‏بينيم و دشمنانمان را در آن دسته ديگر، و اين حس‏ تنفر از يزيد و شمر همان حس تنفری است كه از دشمن خودمان داريم، ولی‏ آنرا متوجه آنها می‏كنيم و آن حس احترامی كه نسبت به شهيدان كربلا داريم‏، همان ترحمی است كه به خودمان داريم يعنی همان تمايلی است كه به‏ خودمان داريم و به اين صورت بيان می‏كنيم؟ ! اگر اينطور است، پس آن‏ كسی هم كه او را دشمن خودت و ستمگر نسبت به خودت حساب می‏كنی با تو هيچ فرق ندارد. چون او هم (مطابق اين طرز تفكر) حق دارد كه مثلا از يزيد و شمر تحسين بكند و به آنها احترام بگذارد و از شهيدان كربلا تنفر داشته باشد، زيرا او هم خودش را كنار هم طبقه خود می‏گذارد و به حكم‏ همان حسی كه تو از دسته اول تنفر پيدا می‏كردی و نسبت به دسته دوم تحسين‏ و اعجاب داشتی او بر عكس، نسبت به آنكه تو تنفر داری، تحسين دارد و نسبت به آنكه تو تحسين داری‏، تنفر دارد. اينطور نيست. شما در اينجا از دريچه ديگری كه دريچه شخصی نيست، دريچه فرد نيست، بلكه دريچه انسانيت است و باجهان انسانيت و دريای‏ انسانيت شما اتصال دارد، (به موضوع می‏نگريد).
در اين نگرش، ديگر " من " و " تنفر " نيست بلكه حقيقت در ميان است. در آن پيوندی كه‏ در آنجا داری، آن " من " كه نسبت به شهيدان كربلا تحسين می‏كند و نسبت‏ به دشمنان آنها تنفر دارد، " من " شخصی نيست، يك " من " كلی و نوعی است. مكتب انسانيت كه برای بشريت اصالت قائل است بايد به اين‏ سئوال جواب بدهد: اينها چيست و از كجا پيدا می‏شود وهمچنين مسائل ديگری‏ از قبيل عشق صادقانه‏ای كه بشر به سپاسگزاری دارد. انسان می‏خواهد از كسی‏ كه نيكی كرده سپاسگزاری كند. اين خودش مسئله‏ای است. وقتی كه اصالت‏ ارزشهای انسان پيدا شد، آنوقت مسئله خود انسان به ميان می‏آيد. فقط اشاره می‏كنم: اين انسانی كه در او چنين اصالتهائی وجود دارد، آيا واقعا تار و پودش‏ همان است كه ماترياليسم می‏گويد، يك ماشين است؟ يك آپولوست؟ ماشين‏ هر اندازه بزرگ باشد فقط عظيم است. اگر ماشينی هزار برابر آپولو هم‏ ساخته بشود، درباره‏اش‏چه بايد بگوئيم؟ بايد بگوئيم عظيم، شگفت انگيز، فوق العاده. اما آيا می‏توانيم بگوئيم شريف؟ نه. می‏توانيم بگوئيم‏ مقدس؟ نه. اگر يك ميليارد برابر آپولوی فعلی هم باشد و ميلياردها رشته و قطعات منظم داشته باشد، باز يك موجوديت عظيم، شگفت انگيز، حيرت آور و فوق العاده است. هرگز ممكن نيست به اين پايه برسد كه به آن بگوئيم شريف، مقدس، دارای‏ حيثيت ذاتی. اعلاميه حقوق بشر و همچنين فيلسوفان كمونيست، اينهائی كه‏ طرفدار اصالت انسان به شكلهای مختلف هستند، چگونه می‏توانند دم از حيثيت و تقدس بشر بزنند بدون اينكه در وجود بشر نفخت فيه من روحی را سراغ بدهند. وقتی كه اين اصالت ارزشها برايشان مشخص شد، اصالت خود انسان برايشان مشخص می‏شود

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 207]