معناى زندگى در حكمت اسلامى

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: در يازدهمين همايش بزرگداشت حكيم صدرالمتألهين، ملاصدراى شيرازى كه با عنوان «حكمت متعاليه و تدبير خانواده» و به همت بنياد حكمت اسلامى صدرا برگزار شد، اساتيد فرهيخته فلسفه و حكمت اسلامى سخنرانى كردند. ملاصدرا تمام فلسفه خود را بر فرش وجود گستراند. اينگونه كه تمام استدلالاتش را از اولين تا آخرين مرحله - هندسى وار از وجود و با وجود نتيجه گرفت. اگرچه او به طور صريح و مفصل - آنچنان كه ارسطو در حكمت عملى خود به بيان اين مسئله پرداخت - بحث تدبير منزل را مطرح نكرد اما با تأمل دقيق در آرا و انديشه هايش مى توان نشانى از توجه او به اهميت مسئله خانواده يافت كه اين موضوع محور بحث سخنرانان اين همايش قرار گرفت.

غلامرضا اعوانى: حكمت متعاليه؛ راهى مطمئن براى فهم حكمت الهى

دكتر غلامرضا اعوانى، رئيس مؤسسه پژوهشى حكمت و فلسفه ايران، به عنوان اولين سخنران رسمى اين همايش به اهميت والايى كه خانواده در آئين كنفوسيوس و نيز در آئين ايران باستان داشته اشاره كرد و با توجه به نقش كليدى زن در اين آئين ها، بويژه در ايران باستان بر لزوم ايجاد خانواده در جامعه تأكيد گذاشت. سپس افزود: اخلاق حقيقى بدون خانواده و خانواده بدون تدبير منزل و سياست امكان ندارد. انسان فرزانه هم در اين نظام كسى است كه در او حكمت عملى نقش والايى داشته باشد. در ادامه ايشان فهم حكمت متعاليه را به معناى فهم حكمت الهى دانستند و تصريح كردند كه ملاصدرا در تفسير قرآن با اشاره به معناى اصيل پنج مفهوم فقه، علم، توحيد، ذكر و حكمت، اهميت حكمت را از ديدگاه الهى بررسى كرده است. وى سپس با تأكيد بر آثارى كه نزد حكماى اسلامى در اين زمينه نگاشته شده است، گفت: كسانى چون سهروردى، خواجه نصير طوسى و شمس الدين عاملى بحث هاى التقاطى فراوان در مورد خانواده دارند كه به معناى دقيق اسلامى نيست اما ملاصدرا جايگاه ويژه اى در اين ميان دارد ضمن اين كه برخلاف تصور برخى، مباحثش التقاطى نيست. دكتر اعوانى در خاتمه سياست و تدبير منزل را حكمت الهى خواند و گفت: بايد از بدفهمى نسبت به انديشه هاى ملاصدرا بپرهيزيم و در واقع حكمت متعاليه ملاصدرا راهى مطمئن براى فهم تمام حكمت ها است.

يحيى يثربى: آگاهى و شناخت لازمه رسيدن خانواده به كمال انسانى

دكتر يحيى يثربى، استاد فلسفه و عرفان دانشگاه علامه طباطبايى، پس از ارائه تعريفى از فلسفه، با اين مضمون كه فلسفه به همه مسائل جهان نظر مى كند و از همه مسائل نيز مى آموزد، اهميت خانواده را با توجه به محدوديت بحث اين همايش مورد تأكيد قرار داد. به اعتقاد ايشان، فلسفه فرزند علم است. به همين جهت از طرفى مى توان آن را مقدم بر علم و از جهت ديگر علم را مقدم بر فلسفه دانست. سپس بر لزوم شناخت دقيق مسائل و روش درست حل آنها به شكل طرح مشكلات به عنوان مسئله و حل آنها توسط آموزه هايشان تأكيد و اشاره كرد. دكتر يثربى با توجه به مبانى كليدى حكمت متعاليه همچون اصالت وجود، تشكيك وجود گفت: با توجه به اين مسائل در فلسفه ملاصدرا مانند عرفان، عمل در رشد و پرورش آدمى تأثير مى گذارد و تكامل انسان صرفاً در گرو مبانى ذهنى و آموزشى نيست. وى در ادامه بر نقش خانواده در فرآيند رشد فرزندان تأكيد كرد و تفكر ملاصدرا نسبت به جسمانى بودن حدوث انسان را دليلى بر اهميت تربيت خانواده در رشد افراد دانست. در پايان و براساس مبانى حكمت متعاليه داشتن آگاهى و شناخت صحيح را لازمه رسيدن خانواده به كمال انسانى و نيز زمينه سازى درست در پيدايش روح جديد دانست.

حميدرضا آيت اللهى: تفكر عقلانى لازمه انديشيدن به معناى زندگى

دكتر حميدرضا آيت اللهى، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبايى، از ديگر سخنرانان اين نشست بود. ايشان در ابتدا به اهميت بحث پيرامون معناى زندگى در فلسفه امروز پرداخت و هدف زندگى را طرح شده در فلسفه اسلامى دانست. چون فلسفه صدرا و نگاه صدرايى، نگاهى غايت گرايانه است كه در آن هدف و معناى زندگى يكى مى شود اما در مقابل، در فلسفه هاى جديد، غرب با نگاهى ذهنى بيشتر متوجه محتواى زندگى است. سپس با تأكيد بر عقلانيت و تفكر عقلانى انسان، آن را لازمه انديشيدن بشر به معناى زندگى دانست. دكتر آيت اللهى يكى از عناصر مشترك ميان نگاه صدرايى و انديشه اسلامى را اشاره به سيال بودن و پويايى عنصر اساسى زندگى قلمداد كرد. وى در ادامه با اشاره به مهم شدن مسئله معناى زندگى در ميان انديشمندان غربى رواج پديده هايى چون پوچ گرايى و خودكشى را نشانه اى براى اين مسئله تلقى كرد و گفت: اگر به معناى زندگى در ميان انديشمندان اسلامى توجه كنيم، خواهيم ديد كه در انديشه ملاصدرا وحدت ميان سه نگاه فلسفى، عرفانى و قرآنى وجود دارد كه اين سه مقوله با مبناى اصالت وجود در حكمت متعاليه، به تحقق وجودى انسان كمك مى كند. آيت اللهى در پايان گفت: در نظر ملاصدرا رسيدن به وجود محض يك نقطه نيست بلكه مسيرى است كه حركت در آن همواره و پيوسته صورت مى گيرد.

رضا داورى اردكانى: جامعه قائم به وجود خانواده است

دكتر رضا داورى اردكانى، استاد دانشگاه تهران و رئيس فرهنگستان علوم، سخنان خود را با اشاره به اين مطلب شروع كرد كه ملاصدرا به بحث تفصيلى در باب خانواده و تدبير منزل نپرداخته است، اما مسئله خانواده به خصوص در زمانه حاضر مسئله اى مهم است. وى پس از اجمالى قملداد كردن نظريات ملاصدرا در اين خصوص به ضابطه اى كه ملاصدرا به وسيله آن گناهان كبيره را از گناهان صغيره جدا مى كرد، اشاره كرد و گفت: ملاصدرا در بيان فلسفه نكاح و رد سفاح چند جمله آورده كه با توجه به آن به اهميت مسئله خانواده مى پردازم؛ وى به نقل از ملاصدرا گفت: اگر نكاح نباشد، گرچه شايد نسل ادامه پيدا كند اما فساد و تشويشى به وجود خواهد آمد كه قابل كنترل نخواهد بود در حقيقت وجود جامعه قائم به وجود خانواده است. ايشان در ادامه سابقه وجود بحث خانواده را در يونانيان دانست و گفت: يونانيان خانه را مثال عالم مى دانستند چون آنها قائل به نظم و هماهنگى بودند. از نظر آنها همه چيز بر وفق نظم عالم معنا مى يابد. افلاطون بيشتر متوجه مدينه بود تا خانواده و اين ارسطو بود كه مسئله تدبير منزل را ذيل حكمت عملى طرح و تكميل كرد. هر چند ارسطو در مباحثى از فلسفه خودش از انديشه هاى استاد خود افلاطون دور شده و حتى با آن مخالفت هم مى كند. اما باز هم افلاطونى است. به طورى كه آنجا كه از خانواده سخن مى گويد ـ برخلاف افلاطون ـ بحث هاى دقيقى دارد با اين حال از افلاطون جدا نمى شود.

افلاطون، اين عالم يعنى مدينه زمينى را سايه و مثالى از عالم معقول ـ مدينه آسمانى ـ دانست كه ارسطو در اين مدينه زمينى جاى خانواده را معلوم و معين كرد. براى ارسطو خانه مانند سياست است. در ادامه دكتر داورى به اشكال مشابه به نظام سياسى و نمونه آن در نظام خانواده از نظر ارسطو اشاره كرد و در توضيح آن گفت: ارسطو ارتباط پسران با پدران در خانواده را شكل حكومت پادشاهى دانسته است. به همين جهت است كه هومر، زئوس را پدر مى داند. ارسطو در خصوص شكل ارتباط زن وشوهر مى گويد: اين نظام شبيه نظام آريستو كراسى است كه هر كس در آن نظام مقام و مسئوليتى دارد. زيرا حكومت مرد تنها در امورى است كه صلاحيت آن را دارد و ارتباط برادران با هم را هم به شكل نظام تيموكراتى مى بيند. زيرا ميان برادر ها- براساس سنشان- برابرى بر قرار است. ارسطو دموكراسى را آنجا مى بيند كه ديگر نيازى به پدر به عنوان رهبر خانواده نباشد. ايشان در پايان با بازگشت به فلسفه ملاصدرا گفت: ملاصدرا معقوليت نظام خانواده و تناسب آن را با نظام جهان مطرح مى كند.

وجه انتخاب اين موضوع براى اين همايش اشاره بسيار ملاصدرا در اين خصوص نيست بلكه جامعه امروز اين گونه بحث ها را با تأمل در انديشه هاى فيلسوفان و متفكران گذشته مى طلبد.

احمد احمدى: ظهور علم در فرآيند حضور

« مسئله صدق از ديد ملاصدرا» عنوان مبحثى بود كه دكتر احمد احمدى، استاد فلسفه دانشگاه تهران، به آن اشاره و پيرامون آن سخنرانى كرد.

ايشان در آغاز به پاسخ علامه طباطبايى به اين سؤال كه چرا فيلسوفان اسلامى مانند فلاسفه غرب حكمت عملى بر گرفته از حكمت نظرى ندارند، اشاره كرد وگفت: حكيمان اسلامى در مواجهه با فقه و اخلاق اسلامى، مسئله را براى بحث در حكمت عملى نيافتند زيرا ديدند آنچه بايد بگويند به صورت كامل ترى وحى و شريعت اسلامى بيان شده است. در ادامه دكتر احمدى صدق را انطباق ذهن با عالم خارج دانست و گفت در واقع مسئله صدق بيانگر ارتباط بى واسطه با شىء خارجى و اخذ صورت خارجى مطابق با آن است. به بيان ديگر بين من به عنوان فاعل شناسا و شىء خارجى به عنوان متعلق شناسايى رابطه على- معلولى برقرار است كه من به كمك علم حضورى به آن شىء معرفت و شناخت پيدا مى كنم و با راه حل صدرا و علم حضورى مسئله صدق قابل حل است.

غلامحسين ابراهيمى دينانى: حركت جوهرى؛ بيت الغزل فلسفه ملاصدرا

پايان بخش يازدهمين همايش بزرگداشت ملاصدرا، بحث حركت جوهرى ملاصدرا بود كه دكتر غلامحسين ابراهيمى دينانى به طرح آن پرداخت. ايشان پس از اشاره به دشوارى بحث خانواده در حكمت صدرا مسئله حركت جوهرى را مطرح كرد. او با تأكيد بر اهميت نظريه هاى ملاصدرا گفت: اگر كسى به نحله هاى كلامى و عقلى فلسفه اسلامى آشنا باشد، درمى يابد كه ملاصدرا چه تأثير شگرفى در اين حوزه داشته است كه توانسته مشكلات حل ناشدنى تا آن روز را حل كند. وى در ادامه تأكيد كرد: بيت الغزل فلسفه صدرا حركت جوهرى است. هيچ متفكرى معاد جسمانى را نتوانسته از راه عقلى حل كند. حتى ابن سينا هم اين كار را انجام نداده است. به گفته دكتر دينانى كسى كه معاد را با فلسفه ملاصدرا درك نكند ديگر هرگز قادر به فهم اين مسئله نخواهد بود. ايشان در تعريف حركت جوهرى افزودند؛ حركت جوهرى حركت از محسوس به معقول و از معقول به اشد معقول و به تعبيرى از كثرت به وحدت و تفرد است. دينانى در پايان، انسان را اجتماعى الحدوث و فردانيت البقاء تعريف كرد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 259]